Impact Factor: 2 issn-l: 2544-980x pirls Xalqaro Tadqiqotida Ishlatiladigan Matnlar Va Boshlang’ich Ta’limda

Vol. 35 (2023): Miasto Przyszłości [phone] .  
450 
Miasto Przyszłości 
Kielce 2023 
 Gʻoyalar, axborotni talqin qilish va uygʻunlashtirish. 
Oʻquvchi matnda berilgan ma’lumotlarni oʻzi shaxsiy bilim va oʻziga xos orttirgan tajribalariga 
bogʻliq holda matnni toʻlaqonli tushunishga harakat qiladi. Ya’ni, bir necha ma’lumotlarni bir-biriga 
mantiqiy bogʻlay oladi. Bu vaqtda ilgari surilgan yangi mulohazalar va ma’lumotlar savollar 
manbasida ham oʻquvchi tomonidan toʻliq qabul qilingan javoblarda oʻz aksini topadi. 
Matn bilan ishlash jarayoni boʻyicha rasmli testlardan ham foydalaniladi. 
Baholash bosqichlarining “diqqatni jamlash va koʻrsatilgan ma’lumotlarni topish” turi matnni qayta 
tahlil qilish, oʻqishdan koʻzlangan muayyan maqsadga bogʻliq ma’lumotlarni aniqlash va qidirish, 
grafikdagi ma’lum ma’lumotni aniqlash kabi oʻqib tushunish koʻnikmasini rivojlantiruvchi 
topshiriqlarni oʻz ichiga oladi. Bunga muvofiq quyidagi misolni keltirishimiz mumkin: 
3-sinf “Ona tili va oʻqish savodxonligi” darsligida Poʻlat Moʻminning “Aqlni koʻp ishlatsa 
kamayarmi?” she’ri berilgan. Ushbu berilgan she’r asosida test savoli:
4
Shoir she’rda harakatni, 
miyani, aqlni nimaga o’xshatadi desak va bu savolga javobni rasmlar asosida berishimiz mumkin.Yoki 
aksincha “Mosini tanlang” metodi orqali berilgan so’zlarga mos so’zni keltirishi lozim.(maslan, 
harakat- zina)
Aka-uka Grimlar ertagi asosidagi “ Parilar va etikdoʻz
5
” dan test savoli tuzsak, Etikdoʻz va uning xotini 
minnatdorchilik evaziga parilarga nimalar tikib berishdi? 
1) 
 2) 
 3) 
 4)
 
A) 4, 2, 1 B) 1,2,3 C) 1, 2,3, 4 D) 1 
Abakumova G.M.Ananayev G.S. va boshqalar tahriri bilan chiqqan”Bolalar uchun 
ensiklopediya”sidan “Suvga qaytganlar”
6
matnini olib o’rgatishda ham shunday testdan foydalanish 
mumkin 
Matn: Tinch okeanda yerdagi eng ulkan hayvonlar - kitlar yashashadi. Bu ulkan dengiz maxluqlari 
tashqi ko'rinishiga ko'ra bahay- bat baliqqa o'xshasa ham, sutemizuvchilar sinfiga kiradi. 
Kitsimonlarning ajdodlari quruqlikda yashashgan. Ularning to'rtta oyoqlari bo'lib, gavdalari jun bilan 
qoplangan bo'lgan. Bun dan 70 million yillar muqaddam ular suvga qaytganlar. Ularning tanasi 
baliqlar kabi suyri shaklga kelib, asta-sekin orqa oyoq va junlari yo'qolgan, oldingi oyoqlari esa last 
(kurakoyoq) ko'rinishiga kelgan.
Yuqoridagi rasmga qarang. Uni nima uchun koʻk yoʻl-yoʻl kit deb atashadi? 
a) Qornidagi dumlari tufayli 
b) Yoʻl-yoʻ'l chiziqlari tufayli 
c) Koʻk rangli boʻlganligi uchun 
4
Iroda Azimova, Klaraxon Mavlonova, Sa’dullo Qurbonov, Shokir Tursun «Ona tili va o’qish savodxonligi” Umumiy o’rta 
ta’lim maktabining 3-sinfi uchun darslik 1-qism,Toshkent -2022-yil, 20-23-betlar 
5
Zumrad va Qimmat: O’zbek va jahon xalq ertaklari/ to’plovchi U.Raxmatullayev Toshkent: “Yangi kitob”, 2019.42-47-
betlar 
6
Bolalar uchun ensiklopediya. Abakumova G.M.Ananayev G.S. va boshqalar “Yer sayyorasi” “Davr nashriyoti” MCHJ 
Toshkent-2013, 70-bet 

---

Vol. 35 (2023): Miasto Przyszłości [phone] .  
451 
Miasto Przyszłości 
Kielce 2023 
d) Moviy dengizdagi jonzotlar ichida yuragi 600kg atrofida boʻlganligi uchun 
Albatta bunday testlarning berilishi o’quvchidan sezgirlikni, o’tkir kuzatuvchanlikni talab qiladi. 
O’quvchi har bir detalni ko’zdan qochirmaslikni anglay oladi. 
Demak, PIRLS xalqaro baholash dasturi ham o’quvchidan aynan quruq yodlash bilan 
chegaralanmaslikni, aksincha mantiqqa suyanishni talab qiladi.