Importni statistik tahlil qilishning nazariy asoslari Tashqi iqtisodiy faoliyatning mohiyati

2.2 O’zbekiston eksportining geografik tuzilishini tahlil qilish
Ushbu ishning bir qismi sifatida tahlil qilingan davr uchun biz Federal bojxona xizmatining 2020-2021 yillardagi ma'lumotlarini olamiz.
2-jadval - Uzoq xorij va MDH davlatlaridan O’zbekiston Respublikasi importining tarkibi[7]

yilning	Jami		Uzoq xorijda			MDH
	milliard	HC,%	milliard	HC,%	milliard		HC,%
2017 yil	98.7	100	79,58	80.63	19.12		19.37
2018 yil	200	100	169,9	84,95	30.1		15.05
2019yil	267	100	230.3	86.26	36.7		13.74
2020 yil	167	100	145.6	87.19	21.4		12.81
2021 yil	229	100	197.4	86.2	31.6		13.8
2022 yil	306	100	261	85.29	45		14.71

2-jadvaldan ko'rinib turibdiki, butun davr mobaynida importning eng katta ulushi Uzoq xorij mamlakatlariga to'g'ri keladi. Shunday qilib, 2020 yilda Uzoq xorijdan eksport ulushi 80,63%, 2017 yilda - 84,95%, 2018 yilda - 86,26%, 2019 yilda - 87,19%, 2020 yilda - 86, 2%, 2021 yilda - 85,29% ni tashkil etdi.
Aniqroq bo'lishi uchun biz O’zbekiston Respublikasining Uzoq xorij mamlakatlaridan import ulushining o'zgarishini keltiramiz.
8- MDHdan tashqari mamlakatlardan O’zbekiston importi tarkibidagi o'zgarishlar
2020–2021 yillarda ko'rsatilganidek, 2020 yildan 2017 yilgacha bo'lgan davrda O’zbekiston importining umumiy tarkibidagi uzoq xorij davlatlaridan O’zbekiston importining ulushi 6,56% ga oshdi (2020 yildagi 80,63% dan 2017 yilda 87,19% gacha). Keyinchalik, O’zbekiston Respublikasining uzoq xorij davlatlaridan import tarkibidagi ulushi kamaydi va 2021 yilga kelib O’zbekiston Respublikasi umumiy importining 85,29% ni tashkil etdi. Bu pasayish 1,9 foizga, 2017 yildagi 87,19 foizdan 2021 yilga kelib 85,29 foizga yetdi. Umuman olganda, import ulushi 4,66 foizga oshdi (2020 yildagi 80,63 foizdan 2021 yilda 85,29 foizgacha)
O’zbekiston importining qolgan ulushini tabiiy ravishda MDH egallaydi. Butun davrdagi o'rtacha ulush 14,91% ni tashkil qiladi. Shunday qilib, 2020 yilda O’zbekiston Respublikasining MDHdan import ulushi O’zbekiston Respublikasining umumiy eksportining 19,37% ni, 2011 yilda - 15,05%, 2018 yilda - 13,74%, 2017 yilda - 12,81%, 2014 yilda - 13,8% va 2021 yilda - 14,71%. Aniqroq bo'lishi uchun MDHdan O’zbekiston eksporti ulushining o'zgarishini 9-rasmda taqdim etamiz.
9-rasm - 2020–2021 yillarda MDHdan O’zbekiston importi tarkibidagi o'zgarishlar , %
9-rasmda ko'rsatilganidek, 2020 yildan 2017 yilgacha bo'lgan davrda O’zbekiston importining umumiy tarkibida MDHdan O’zbekiston importining ulushi 6,56% ga kamaydi (2020 yildagi 19,37% dan 2017 yilda 12,81% gacha). Keyinchalik, MDHdan O’zbekiston importi tarkibidagi ulush oshdi va 2021 yilga kelib O’zbekiston importining umumiy hajmining 14,71% ni tashkil etdi. O'sish 1,9% ga, 2017 yildagi 12,81% dan 2021 yilga kelib 14,71% gacha. 2021 yilda import ulushining 2020 yilga nisbatan 4,66 foizga kamayganini kuzatmoqdamiz, ulush 14,71 foizni tashkil etdi.
Keling, davrlarning boshida va oxirida O’zbekiston importi tarkibidagi o'zgarishlarni ko'rib chiqaylik.
Shunday qilib, agar 2020 yilda uzoq xorijdan O’zbekiston importining ulushi 80,63% ni tashkil etgan bo'lsa, 2021 yilga kelib uning ulushi ortib, 85,29% ni tashkil etdi.
2020 yilda MDHdan O’zbekiston importining ulushi 19,37% ni tashkil etdi va 2021 yilga kelib uning nisbiy qiymati pasayib , 2021 yilda 14,71% ni tashkil etdi (10-rasm).