Индивидуал лойиха ишини тайёрлаш бўйича

Умумий узунликлар, км

Дарёлар	Темир йўллар	Автомобил йўллар

Лойиҳа ишида географик харитадан аҳоли яшайдиган манзилгоҳлар жойланиши ва бу манзилгоҳларни боғлайдиган автомобил йўли ёки темир йўллар, ҳамда трассани кесиб ўтувчи автомобил йўллари, темир йўллар ва дарёлар, ҳамда сув хавзаларини чизиб олиш керак.
Географик харитадан тахлил асосида юқорида қайд этиб ўтилган талаблар инобатга олинган ҳолда алоқа магистрал трассасининг оптимал варианти танланади.
Юқорида келтирилган шартлардан хулоса қилиб индивидул лойиха ишида Ўзбекистоннинг иккита вилояти орасида алоқа линиялари ва воситаларни янада ҳам замонийлаштириш мақсадида ҳозирги замон талабига жавоб берадиган толали оптик алоқа линиясини лойиҳалаштириш учун алоқа линия трасса вариантини танланади.
Танлов асосида охирги манзилгоҳлар, оралиқ манзилгоҳлар ҳақидаги маълумотлар Ўзбекистон энциклопедиясидан олинади.
5. Синхрон рақамли транспорт модул сатхи ва оптик кабел русумини танлаш

Толали оптик линия магистралини лойиҳалаштиришда рақамли алоқа узатиш воситаларини қўллаш зарур. Бугунги кунда бундай алоқа узатиш воситалари вазифасини синхрон рақамли иерархия (SDH – Synchronous Digital Hierarchy) туркумига мансуб бўлган алоқа узатиш воситалари бажаради. Рақамли алоқа узатиш воситалари рақамли маълумотларни циклик, блок–цикл структураси асосида амалга оширилади. Бунда қайтарилиш даври 125 мксга тенг бўлади ва улар транспорт модуллари ёрдамида амалга оширилади. Транспорт модуллари ўзларининг сатхлари ёки маълумотларни узатиш тезликлари ва тармоқда ҳосил қилинадиган узатиладиган каналлар (оқимлар) сони билан фарқланади. SDH транспорт модули бешта сатхга бўлинади. 5.1– жадвалда SDH транспорт модулини сатхлари келтирилган.

5.1–жадвал

SDH транспорт модулининг сатхи	Транспорт модули	Узатиш тезлиги, Мбит/с	Телефон каналлари сони
SDH нинг биринчи сатхи	STM – 1	155,52	1890
SDH нинг иккинчи сатхи	STM – 4	622,08	7560
SDH нинг учинчи сатхи	STM – 16	2488,32	30240
SDH нинг тўртинчи сатхи	STM – 64	9953,28	120960
SDH нинг бешинчи сатхи	STM – 256	39813,12	483840

Бизга маълумки, телекоммуникация тармоқлари глобал, магистрал (миллий), ҳудудий ва махаллий тармоқларга бўлинади. 5.2 – жадвалда турли хил транспорт модулининг сатхларини турли алоқа тармоқларида қўлланиши кўрсатилган.

5.2–жадвал

Тармоқлар	Транспорт модуллари
Глобал Миллий Ҳудудий Маҳаллий Локал	STM – 256, DWDM, WDM STM – 64, STM – 16, DWDM STM – 4, STM – 16, DWDM STM – 1, STM – 4, STM – 16, STM – 1, STM – 4

Ҳисоблаб чиқилган трасса магистралидаги каналлар сони ёки рақамли оқимлар сони асосида лойихалаштирилаётган алоқа трасса учун транспорт модулини танлаймиз.
Агар ҳисоблаб чиқилган каналлар учун бир дона транспорт модули етмайдиган бўлса, у ҳолда шу манзилгоҳлар учун алоқани ташкил этиш учун транспорт модуллар сони қуйидаги формула билан аниқланади:
дона (5.1)
бу ерда:
N_ТР.МОД – лойихалаштирилаётган трассада керак бўладиган транспорт модуллар сони, дона;
n_ум – лойихалаштирилаётган трасса учун ҳисоблаб чиқилган умумий каналлар сони;
n_тр..мод –битта транспорт модули ёрдамида ҳосил қилинадиган каналлар сони.

Транспорт модули ёрдамида кўп каналли алоқани ташкил қилиш учун каналлар жамланиб, маълумотларни узатиш ва қабул қилиш учун иккита оптик тола зарур бўлади (икки толали оптик алоқа ташкил этиш тизими). У ҳолда лойихалаштирилаётган трасса учун оптик кабелдаги оптик толалар сони қуйидаги формула билан аниқланади:

, тола (5.2)

бу ерда:

N_тола – лойихалаштирилаётган алоқа трассада қўлланадиган кабелдаги оптик толалар сони;
N_ТР.МОД – лойихалаштирилаётган алоқа трассасида қўлланувчи транспорт модуллар сони;
2 заҳира – икки дона заҳирадаги тола.


Масалан, Тошкент ва Самарканд шаҳарлари орасида 12000 телефон канали учун толали оптик алоқа линиясини лойиҳалаштириш учун қандай русумдаги кабелни танлаш лозим? Тошкент–Самарканд шаҳарлари оралиғида берилган вазифа бўйича (12000 телефон канали учун) STM–4 туридаги транспорт модулини танлаймиз (5.2–жадвал). Бундай STM–4 транспорт модули ёрдамида бир жуфт оптик тола қўлланганда 7650 та телефон канал ташкил этиш мумкин (5.1–жадвал), у ҳолда лойихалаштирилаётган алоқа трассаси учун транспорт модуллар сони:


дона

Иккита транспорт модули ёрдамида алоқани ташкил қилиш учун кабелдаги оптик толалар сони:

тола

Толалар сони аниқлангандан сўнг, Тошкент–Самарқанд шаҳарлари оралиғида техник маълумотлар бўйича тўғридан–тўғри ерга ётқизиш учун:

A–DF(ZN)2Y(SR)2Y4x2E9/1250.36F3.5+0.22H18LG русумидаги кабел танланади.

6.