Inersiya kuchi-"u baribir mavjud"MI?

Inersial sanoq sistema 
 
1. Kosmonavt va kosmik stansiya 
bilan birgalikda aylanma harakat 
qilganligi uchun ularning normal 
tezlanishlari o‘zaro teng: 
. 
2. Kosmonavtga faqatgina og‘irlik
kuchi 
ta’sir qilmoqda. Bu 
kuch kosmonavtga markazga 
yo‘nalgan normal tezlanish 
beradi. Nyutonning ikkinchi 
qonuni bevosita bajariladi: 
3. 
boshqa jismlar ta’sirida 
paydo bo‘lgan: 
–Yerning 
tortish kuchidir. Nyutonning 3- 
qonuni o‘rinli: kosmonavt ham 
Yerni tortadi.
Noinersial sanoq sistema 
 
1. Kosmik stansiyaga nisbatan 
kosmonavtning tezlanishi yo‘q: 
.
2. Kosmonavtga yagona kuch 
ta’sir qilmoqda. Lekin bu kuch 
jismga tezlanish bermayapti: 
Nyutonning ikkinchi qonuni 
bevosita bajarilmaydi. U 
bajarilishi uchun Yerdan 
kosmonavt tomonga yo‘nalgan 
inersiya kuchi 
ni 
kiritamiz (aylanma harakatdagi 
inersiya kuchi 
ko‘pincha 
markazdan qochma kuch deb ham 
nomlanadi). Shunda 
. Ikkinchi qonun 
endi bajarilyapti. 
3. 
uchun Nyutonning uchunchi 
qonuni inersial sanoq sistemalari-
dagidek bajariladi. 
kuch hech 

---

qanday o‘zaro ta’sir natijasi emas, 
shu sabab bu kuch uchun uchinchi 
qonun bajarilmaydi.
 
3-misol. Endi yarmigacha 
massali suv bilan to‘ldirilib suvi to‘kilmaydigan qilib 
vertikal tekislikda aylanayotgan chelak ichidagi suv harakatini qarab chiqaylik (harakat 
trayektoriyasining eng yuqori nuqtasidagi holat). 
Inersial sanoq sistema 
 
1. Chelak bilan suv birgalikda ay-
lanma harakat qilganligi uchun 
ularning 
normal 
tezlanishlari 
o‘zaro teng: 
. 
2. Suvga og‘irlik
kuchi 
va 
chelakning 
normal 
reaksiya kuchi 
ta’sir qilmoqda. Bu 
kuchlarning teng ta’sir etuvchisi 
suvga pastga yo‘nalgan normal 
tezlanish 
beradi. Nyutonning 
ikkinchi qonuni bevosita 
bajariladi: 
.
3. 
va 
boshqa jismlar 
ta’sirida paydo bo‘lgan: 
– 
Yerning tortish kuchi, –
chelakning elastiklik kuchi. 
Nyutonning 3- qonuni o‘rinli: 
suv Yerni tortadi va chelak 
tubini deformatsiyalaydi.