“Informatika” kafedrasi Informatika o‘qitish metodikasi fanidan mavzu: Bulutli texnologiyalar va ularni o‘quv jarayoniga qo‘llash

3-rasm. 
4. Bulutli texnologiyalar va undan ta’lim jarayonida 
foydalanish. 
 
Bulutli ta'lim 

---

22 
Kompyuterlar va Internet ta’lim tizimiga bir qator vazifalarni bajarish 
jarayonini takomillashtirish va osonlashtirish uchun kirishdi. O‘quv jarayonidagi 
bulutli texnologiyalardan quyidagi maqsadlarda foydalanish mumkin: 
1. 
Xodimlarning muhim hujjatlar bo‘yicha hamkorligini tashkil etish, 
masalan, yillik reja yoki dastur. Ularning har biri hujjatning qismi uchun 
javobgardir va agar kerak bo‘lsa, barcha foydalanuvchilar sharhlar qoldirishlari va
ma’lumotlarni to‘ldirishlari mumkin. 
2. 
Umumiy loyihaviy ish, shuning uchun o‘qituvchi topshiriqlarni 
talabalarga topshirishi, majburiyatlarni baham ko‘rishi va hisobotlarni tekshirishi, 
sharh berishi mumkin. 
3. 
Bulutli texnologiyalar elektron kundalikni yaratish va har qanday 
yozma topshiriqlarni uzatish uchun ishlatilishi mumkin. Bu uy maktabiga 
boradigan yoki biron bir sababga ko‘ra darslarni o‘tkazib yuboradigan bolalar 
uchun juda yaxshi tanlovdir. 
Logistikada bulutli texnologiyalar 
Bulut transport va ombor logistika sohasida juda yaxshi imkoniyatlarga ega. 
Bulutli texnologiyalar yordamida zanjirning barcha ishtirokchilari, ya’ni 
jo‘natuvchi, operatorlar, transport kompaniyasi va qabul qiluvchining to‘liq o‘zaro 
ta’sirini ta’minlash mumkin. Ularning barchasi qayerda bo‘lishidan qat’i nazar, 
real vaqt rejimida muloqot qilishlari mumkin. Bulutli texnologiyalardan 
foydalanish quyidagi afzalliklarni taklif etadi: 
❖ pudratchilar uchun ochiq tenderlar o'tkazish; 
❖ eng muvaffaqiyatli yo'nalishlarni aniqlash; 
❖ yetkazib berishni boshqarish; 
❖ barcha transport ma'lumotlarini qayta ishlash va saqlash; 
❖ buyurtmalarni bajarish sifatini yaxshilash. 
Bulut texnologiyasi hozirgi kunda yangi tushuncha hisoblanadi va bu 
tushuncha turli xil sohalarga endilikda kirib kela boshladi. Bulut texnologiyasi 
yordamida ta’lim beruvchi dars faoliyati davomida an’anaviy va noan’anaviy 
ta’limni tashkil qilish imkoniga ega bunda ta’lim beruvchi ta’limni tashkil qilishi 

---

23 
uchun alohida xaq evaziga serverni ijaraga olishi yoki hosting xizmatidan 
foydalanish talab etilmaydi. Bunday vazifalarni bulut provayderi o‘z zimmasiga 
oladi.Ta’lim oluvchilar uchun ham bulut texnologiyasi yordamida tashkil qilingan 
ta’limturida bir qancha imkoniyatlar mavjud, bunday imkoniyatlar sirasiga 
ta’limga tegishli barcha fayllar bir joyda saqlanadi, bunda ta’lim oluvchi masalan: 
kerakli adabiyotlarni internetdan qidirishiga hojat ham qolmaydi. Bulutli 
texnologiyalar (ingliztilidacloudservices, cloudtechnologies) hozirgi kunda keng 
qamrovli atama boʻlib, uning asosiy mazmuni–biror bir dastur yoki dasturlar 
majmuasini foydalanuvchi qurilmasida, emas balki internet tarmog’i orqali xizmat 
ko‘rsatuvchi qurilmasida ishlatilgan holatda ma’lum turdagi dasturiy xizmatlarni 
taqdim etish. Masalan: fayllarni saqlash, fayllarga ishlov berish, ma’lumotlarni 
taxrir qilish va hokozo.
Bulutli servislarning eng keng tarqalgani bu Dropbox –fayllarni saqlash 
xizmat, Google Docs ofis qo‘shimchalari, SalesForce –CRM va ERP tizimlardir. 
Bulutli servislardan foydalanish uchun ko‘p holatda foydalanuvchida 
internet tarmog’i va brauzer bo‘lsa bas, ba’zida esa foydalanuvchi qurilmasiga 
servisni ishlatishdan qulay bo‘lishi uchun dastur ilovalari o‘rnatiladi. Masalan: 
Word, 21Excel dasturida qilinadigan ishlarni Google Docsi orqali bemalol 
bajarishingiz mumkin, buning uchun kompyuteringizda ofis ilovalari bo‘lishi shart 
emas. 
Bulut texnologiyasini ta’lim jarayonida va ta’lim muassasalarida qanday 
qo‘llash mumkin? 
Hujjatlar ustida hodimlarning hamkorlikda ishlashiyoki yillik rejani misol 
qilishi mumkin. Bulut texnologiyalari bir hujjat ustida hamkorlikda ishlash uchun 
kerakli hujjat yaratish yoki uni bulutli omborga joylashtirish kerak va bu hujjatdan 
foydalanish huquqini, bu hujjatga havolaga ega bo‘lgan shaxsga yoki elektron xat 
manzillari orqali ruxsat berish mumkin.
O‘quv jarayonida kerak bo‘ladigan ma’lumotlar va hujjatlar almashinuvini 
ta’lim oluvchilar o‘rtasida hamda ta’lim oluvchi va beruvchi o‘rtasida yo‘lga 
qo‘yish: referatva loyihalar bo‘yicha ma’lumot almashish.

---

24 
Ta’lim oluvchilar loyiha mavzularini oladilar va guruhlarga bo‘linadilar. 
Guruhda vazifalar taqsimlanadi. Keyin esa guruh raxbar hujjat yaratadi va barcha 
ishtirokchilarga hujjatdan foydalanish huquqini beradi.(havola yoki elektron xat 
manzillari 
yordamida). 
Ta’lim 
oluvchilar 
loyiha 
ustida, 
hujjatlarni 
ma’lumotlarbilan to‘ldirilgan holda ta’lim muassasalarida yoki uyda ishlaydi. 
Loyiha usida ishlar yakunlangach, ta’lim beruvchiga kirish huquqi beriladi.
Ta’lim oluvchilar loyiha himoyasiga qadar xatolarni tuzatish uchun ta’lim 
beruvchi tamonidan hujjatning ma’lum bir qismiga sharh qoldirilishi 
mumkinbo‘ladi. Loyihani yaratishda qatnashganlikni baholash uchun ta’lim 
beruvchi loyihadagi o‘zgaruvchilar xronologiyasini kuzatib borishi lozim 
hisoblanadi. Bu xronologiya yordamida qaysidir darajadagi guruhning har bir 
ta’lim oluvchisi loyihaga qanday hissa qo‘shganini aniqlash mumkin. Ta’lim 
jarayoni foydalanuvchilardan tarmoq orqali turli xildagi ma’lumotlarni to‘plashni 
tashkil qilish. Ta’lim beruvchi ta’lim oluvchilarga berilgan vazifani qaysi 
darajasida amalga oshirilayotganini ko‘rib turish imkoniga ega bo‘ladi. 
Modellashtirish, jadvallarida sonli ma’lumotlarni qayta ishlash, diagrammalar 
tuzish kabi o‘quv fanlari bo‘limlari bo‘yicha ham individual hamkorlikdagi amaliy 
ishlarni olib boorish mumkin. 
Boshlang’ich, joriy va yakuniy nazorat, undan tashqari o‘zini o‘zi nazorat 
qilish ishlarini o‘tkazish mumkin. Ta’lim beruvchida hujjatlarda maxsus shakllarni 
qo‘llagan holda turli savol o‘z ichiga olgan testlarni, savol-javob o‘yinlarini tashkil 
etilishi, ta’lim oluvchilarni va ularning ota onalari uchun so‘rovnomalar tashkil 
etilishi mumkin; Muvofiq xizmatlar yordamida ta’lim jarayonini rejalashtirish 
nazariyva amaliy mashg’ulotlarini yaratishga, referatlarni toptirish muddatini 
belgilash, ta’lim oluvchilarga uy vazifasini eslatib qo‘yish, mashg’ulotlarni boshqa 
vaqtga ko‘chirilganligini haqida ogohlantirish mumkin bo’ladi.
Masofviy ta’lim. Ta’lim beruvchi ta’lim oluvchilarga elektron kundalik 
vazifa beradi. Bu istalgan yozma vazifa bo‘lishi mumkin. Ta’lim oluvchi yangi 
hujjat yaratishi kerak yoki ta’lim beruvchi tamonidan yaratilgan hujjat ustida 
ishlashi kerak (savollarga javoblar berish, vazifalarni yechish, jadvallarni 

---

25 
to‘ldirish). Ta’lim beruvchi o‘zgargan hujjatni ko‘rishimumkin, chunki unda 
hujjatga kirish huquqi mavjud bo‘ladi.
Bulut xizmati bilan ishlash uchun birinchi navbatda internet tarmog’iga 
ulagan kompyuter kerak bo‘ladi, bundan tashqari smartfon yoki planshet kabi 
mobil qurilmadan ham foydalanish mumkin. Mobil qurilmalarda hujjatlarni 
yaratish unchalik ham qulay emas, ammo hujjatlarga o‘zgartishlar kiritish oson 
hisoblanadi.
Ikkinchi navbatda esa mavjud elektron xat manzili kerak. U bulut 
xizmatidan ro‘yxatdan o‘tish jarayonida yakunlash uchun zarur bo‘ladi, chunki 
elektron xat manziliga havolaga ega xat kelib tushadi. Bu ilovadan o‘tish orqali 
foydalanuvchi ro‘yxatdan o‘tishini tasdiqlaydi. Ro‘yxatdan o‘tish yakunlangach, 
xizmatdan foydalanishni boshlash mumkin. 
Ta’lim 
jarayonida 
bulut 
xizmatlaridan 
foydalanish 
afzalliklari 
quyidagilardan iborat:
Dasturiy ta’minotga sarflangan mablag’larni tejash masalan: Offise Web Apps 
texnologiyasini ishlatgan holda hujjatlar prezintatsiyalar electron jadvallar va 
hokozo hujjatlar bilan ishlovchi offise texnologiyalarini sotib olmasak ham bo‘ladi. 
Ko‘p turdagi o‘quv ishlarini online tarzda amalga oshirish mumkin. Shu 
qatorda ta’lim beruvchilar tamonidan online tarzda nazorat qilishini va baholanishi 
mumkin.
Xavfsizlik. Antivirus, Antixakker xavsizlik xizmatlari bulut xizmati 
xodimlari tamonidan ta’minlanadi.
Serverdagi joyining tejalishi malumotlarni saqlash bulut xizmati tamonidan 
amalga oshiriladi.
Imkoniyati cheklangan insonlarning ta’limdan foydalanish imkoniyati.
Yuqoridagi ma’lumotlardan kelib chiqiladigan bulut texnologiyalarini 
o‘qitish jarayonida tadbiq qilish ta’lim tizimidagi istiqbolli innovatsiyalardan biri 
hisoblanishi xulosa qilish mumkin.