Информатика

10.12-rasm. O`zgaruvchi va funksiyalar. 
Umuman olganda Mathcadda vektor va matritsalar ustida ixtiyoriy amallarni 
bajarish mumkin. Mathcadda chiziqli va chiziqsiz tenglamalar sistemalarini 
yechishda Mathcaddan foydalanish oson va qulay. 

 Mustahkamlash uchun savollar.  
1. Local o`zgaruvchi nima ? 
2. Global o`zgaruvchining imkoniyatlari haqida nimalarni bilasiz? 
3. Funksiya qanday e`lon qilinadi ? 
4. Funksiya qiymatlarini hisoblashda misollar keltiring ? 
5. Vektor qanday aniqlanadi ? 
6. Teskari matritsani aniqlash usulini ayting. 
7. Insert matrix muloqot oynasi qanday vazifalarni amalga oshiradi ? 
8. ORIGIN≡1 nimani anglatadi ? 
9. Vektor va matritsalar bilan ishlovchi funksiyalarga misol keltiring? 
10. Matritsada o`zgaruvchi va funksiyalardan foydalanish mumkinmi ? 
10.5. Grafik yaratish 

Muhim so`zlar: grafik, dekart, polyar, 3D, sohali, konturli, 3D point, 
vektorli grafiklar, funksiya,FRAME, animatsiya, video, bmp, PRN. 

---

510 

Bilib olasiz: grafiklarni dekart, polyar, 3D, sohali, konturli, 3D point, 
vektorli koordinatalarda yaratish va tahrirlashlar, funksiyalarning FRAME 
yordamida animatsiya va videolarni yaratish, bmp, PRN tipli rasmlarni qayta 
ishlash va raqamli rasmlarni hosil qilishni. 
Mathcadda grafik chizish uchun [Math]->[Graph] asboblar panelidan 
foydalaniladi.
10.10-jadval. Grafik turlari 
Nomi 
belgisi 
tugma 
vazifasi 
X-Y Plot 
[Shift]+[2] Dekart koordinatasi
Polar Plot 
[Ctrl]+[7] 
Polyar koordinata 
3D Bar 
3 o`lchovli diagramma 
Surface Plot 
[Ctrl]+[2] 
Sohali grafik 
Contour Plot 
[Ctrl]+[5] 
Kontur grafik 
3D Scatter Plot 
3 o`lchovli nuqtali grafik 
Vektor Field 
Vektorli grafik 
Mathcadda dekart koordinatada grafik 
chizishga bir misol bilan keltiramiz. Faraz 
qilamiz [-10,10] oraliqda f(x) funksiyaning 
grafigini chizish talab etilgan bo`lsin. Buning 
uchun i o`zgaruvchiga -10 dan 10 gacha 
qiymat beramiz, f(x) funksiyaga biror 
funksiya (masalan, cos(x)) ni yozamiz. So`ng 
[Shift]+[2] 
tugmasini 
bosib, 
dekart 
koordinatani hosil qilamiz. X o`qida I o`zgaruvchini, Y o`qiga f(i) yozuvini 
kiritamiz va funksiyaning grafigi hosil bo`ladi.
Mathcadda bitta dekart koordinataga bir nechta funksiyaning grafigini ham 
chizish mumkin. Faraz qilaylik [a,b] oraliqda f(x), g(x) funksiyalarning grafigi n ta 
tugun nuqta orqali chizish talab qilingan bo`lsin. Buning uchun a ga quyi chegarani 
(a=-5), b ga yuqori chegarani (b=100) o`zlashtiramiz. F(x) va g(x) funksiyalarni 
kiritamiz va x ning qiymatlarini aniqlaymiz. X ning qiymatlarini aniqlash uchun