"informatsion texnologiyalar" kafedrasi

b
o‘yicha tub va ijobiy ma’nodagi portlash 
effektini beradigan 
o‘zgarishlarni amalga 
oshirmasdan 
turib, 
isti
qboldagi 
ma
qsadlarimizga erishish qiyin bo‘ladi. 
Islom Karimov 
 
Reja 
1. Kirish. «Axborot tizimlari» fanining maqsadi, predmeti va vazifalari. 
2. Axborot tizimlari va texnologiyalari, ularni iqtisodiy jarayonlarni boshqarishda 
qo‗llashdagi yutuq va muammolar.
3. O‗zbekiston Respublikasida axborot texnologiyalarini keng joriy etish borasida olib 
borilayotgan ishlar. 
4. Axborot tizimlarining rivojlanish bosqichlari; 
5. Axborot tizimidagi jarayonlar; Iqtisodiy obyekt tizim sifatida, boshqarish tizimi; 
6. Axborot tizimi, uning vazifalari; 
7. Axborot tizimlarining tuzilishi va tasnifi 
8. Axborot tizimlarining turlari. 
 
 
 
 
1. Kirish. «Axborot tizimlari‖ fanining maqsadi, predmeti va vazifalari. Axborot tizimlari 
va texnologiyalari, ularni iqtisodiy jarayonlarni boshqarishda qo‗llashdagi yutuq va muammolar.
 
O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan islohotlar muvaffaqiyati jamiyatda axborot bilan 
ta‘minlanishga munosabatni tubdan o‘zgartirish zaruratini keltirib chiqarganligi sababli, hozirgi kunda 
zamonaviy kompyuter va telekommunikatsiya tizimlari hamda texnologiyalarini barcha sohalarda 
qo‘llash va yanada rivojlantirishga g‘oyat muhim e‘tibor qaratilmoqda. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ma‘ruzasida ta‘kidlab o‘tilganidek, –―Axborot-
kommunikatsiya va telekommunikatsiya texnologiyalari sohasidagi chora-tadbirlar va loyihalarni jadal 
amalga oshirish tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. Biz o‘zimizga shuni aniq tasavvur etishimiz 
kerakki, iqtisodiyotning barcha sohalariga, kundalik hayotimizga zamonaviy axborot-kommunikatsiya 
tizimlarini keng joriy etish bo‘yicha tub va ijobiy ma‘nodagi portlash effektini beradigan o‘zgarishlarni 
amalga oshirmasdan turib, istiqboldagi maqsadlarimizga erishish qiyin bo‘ladi. Biz qisqa vaqt 
mobaynida nafaqat axborot xizmatlari ko‘rsatishning ko‘plab turlari bo‘yicha mavjud kamchiliklarni 
bartaraf etishimiz, balki axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish borasida yuksak darajaga 
erishgan ilg‘or mamlakatlar safiga qo‘shilishimiz zarur‖.
1
Insoniyatning XXI asrga qadam qo‗yishi jamiyat hayotining hamma sohalarida axborot 
texnologiyalarining rivojlanishi bilan belgilanmoqda. Axborot va uni qayta ishlash borgan sari 
rivojlanib, ishlab chiqarish darajasiga, davlat resursiga va qimmatbaho tovarga aylanib bormoqda. 
Zamon talabiga javob beradigan, yangicha fikrlaydigan, bozor sharoitlarida muvaffaqiyatli xo‗jalik 
yuritadigan yuqori malakali, chuqur bilimli mutaxassislarni tayyorlash esa davr talabi bo‗lib qoldi. 
Mamlakatimiz rivojlangan davlatlar qatoridan mustaqil o‗rin egallashi uchun zamonaviy kompyuter 
texnologiyalarini hayotimizning barcha sohalariga, jumladan, soliq tizimiga keng joriy etish zarurdir. 
Shuning uchun ham, jamiyat hayotining barcha sohalarida kompyuter va axborot 
texnologiyalarini joriy etish bo‗yicha O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2002-yil 30-maydagi 
1
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Islom Karimovning 2012 yilda mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari hamda 2013 yilga 
mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi «Bosh maqsadimiz – keng 
ko‘lamli islohotlar va modernizatsiya yo‘lini qat’iyat bilan davom ettirish» ma’ruzasi 18.01.2013 yil
.

---

4 
«Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish» 
to‗g‗risidagi Farmoni, O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002-yil 6-iyundagi 
«Komputerlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish 
chora-tadbirlari to‗g‗risida»gi qarori, O‗zbekiston Respublikasining «Axborotlashtirish to‗g‗risida»gi, 
«Elektron raqamli imzo to‗g‗risida»gi, «Elektron tijorat to‗g‗risida»gi, «Elektron hujjat aylanishi 
to‗g‗risida»gi va «Elektron to‗lovlar to‗g‗risida»gi qonunlari qabul qilindi.
Yuqoridagi qonun va qarorlar barcha sohalar kabi soliq tizimiga ham bevosita tegishli. Davlat 
iqtisodiyotining hozirgi rivojlanish bosqichida soliq tizimining samarali faoliyat ko‗rsatishi aynan 
mazkur qonunlarning hayotga tatbig‗iga bevosita bog‗liq. Bunday holat esa soliq tizimida axborot 
texnologiyalarini keng ko‗lamda qo‗llashni, soliq xizmati xodimlaridan axborot texnologiyalari 
sohasidagi bilim va ko‗nikmalarini mukammal egallashni talab etadi.
«Axborot tizimlari‖ fani talabalarda axborot tizimlari hamda axborot texnologiyalarni
loyihalashtirish va qo‗llash bo‗yicha nazariy bilimlar va amaliy mahoratlar shakllantiradi. 
«Axborot tizimlari‖ fani kompyuterda ishlash asoslarini o‗zlashtirgan, soliq tizimi va 
qonunchiligi asoslarini biladigan Soliq akademiyasi talabalariga mo‗ljallangan bo‗lib, ularni Davlat 
Soliq qo‗mitasining ma‘lumotlarini ishlashning yagona kompyuter tizimida qo‗llanilayotgan axborot 
tizimlari, texnologiyalari va dasturiy mahsullari, avtomatlashtirilgan ish joylari hamda ma‘lumotlar 
bazalari bilan ishlashni o‗rgatish maqsadida tavsiya etilgan. 
«Axborot tizimlari‖ fanini o‗qitishning asosiy maqsadlari quyidagilardir: 
talabalarni axborot tizimlari, shu jumladan soliq xizmati organlaridagi axborot tizimlari va 
texnologiyalarining nazariy asoslari bilan tanishtirish hamda ulardan amalda foydalanishni o‘rgatishdan 
ibopat bo‘lib, unda soliq xizmati organlarida axborotlashtirish va kompyuterlashtirishning umumiy 
yo‘nalishi bilan bog‘liq konseptual masalalar, masalalarni kompyuter yordamida yechish muammolari, 
hamda soliq xizmati organlarida axborot texnologiyalari va dasturiy mahsullarni qo‘llash va ulardan 
amaliy masalalarni yechishda foydalanish bo‘yicha yo‘nalish profiliga mos bilim, ko‘nikma va malaka 
shakllantirish. 
«Axborot tizimlari‖ fanining asosiy vazifalari quyidagilardir: 
talabalarga axborot tizimlarining qo‘llanilish sohalarini, xususan, ta`lim va soliq xizmati 
organlaridagi axborot tizimining tuzilmasi, maqsadi, vazifasi, asosiy tamoyillari va yo‘nalishlarini 
o‘rgatish; soliq xizmati organlarida joriy etilgan axborot texnologiyalari bilan ishlashning nazariy-
amaliy va uslubiy asoslarini egallash hamda ulardan soliq amaliyotida foydalanishni o‘rgatishdan iborat. 
Boshqaruv jarayonidagi iqtisodiy axborotlarni o‗lchash, to‗plash, uzatish, qabul qilish, 
foydalanish kabi amallar mazkur fanning predmeti hisoblanadi.