Ingliz tili grammatikasi

to ask
to be asking
to have asked
to have been asking
to be asked
—
to have been asked
—
 INFINITIV SHAKLLARINING YASALISHI
1.  Simple Infi nitive Active – to ask — infi nitivning oddiy shaklidir. 
Lug‘atda shu shakl (to  siz) beriladi. Qolgan hamma shakllar murakkab 
shakllardir.
2.  Continuous Infi nitive Active to be fe’li va asosiy fe’lning Present 
Par ticiple  shakli yordamida yasaladi: to be asking.
3. Perfect Infi nitive Active to have fe’li va asosiy fe’lning Past Particip-
le shakli yordamida yasaladi: to have asked.
4. Perfect Continuous Infi nitive Active to be fe’lining Perfect Infi nitive 
shakli  — to have been — va asosiy fe’lning Present Participle shakli 
yordamida yasaladi: to have been asking.
5.  Simple Infi nitive Passive to be fe’lining shakli va asosiy fe’l ning  
Past Participle shakli yordamida yasaladi: to be asked.
6. Perfect Infi nitive Passive to be fe’lining Perfect Infi nitive shakli – to 
have been – va asosiy fe’lning Past Participle shakli yordamida yasaladi: 
to have been asked.
7. Infi nitive oldiga not yuklamasini qo‘yish bilan infi nitivning bo‘lishsiz 
shakli yasaladi: not to ask, not to be asked.

33
 ACTIVE INFINITIVE VA PASSIVE INFINITIVE
1. Infi nitiv ifodalagan ish-harakati ma’lum bir shaxs yoki buyumga 
qarashli bo‘lmasligi mumkin:
To drive a car in a big city is very 
diffi cult.
Katta shaharda mashina hay-
dash juda qiyin.
Ko‘pgina hollarda infi nitiv ifodalagan ish-harakat ma’lum shaxs yoki 
buyumga qarashli bo‘ladi:
I  intended  to go there.(to go infi ni-
tivi ifodalagan ish-harakat I  egaga 
qarashli.)
Men u yerga borishga qaror qil-
dim.
Ask him to come early.(to come in-
fi nitivi ifodalagan ish-harakat him 
to‘ldiruvchiga qarashli.)
Unga erta kelishini ayting.
2. Infi nitiv ifodalagan ish-harakat o‘sha infi nitiv qarashli bo‘lgan
shaxs yoki buyum tomonidan sodir etilsa, Active Infi nitive ishlatiladi:
He has a great desire to invite you 
to the party.
U sizni kechaga taklif qilishni 
juda istaydi.
I want to inform Tom of Bill’s ar-
rival. 
Men Tomni Billning kelganidan 
xabardor qilishni istayman.
3. Infi nitiv ifodalagan ish-harakat o‘sha infi nitiv qarashli bo‘lgan
shaxs yoki buyumga nisbatan (boshqalar tomonidan) sodir etilsa, Pas sive 
Infi nitive ishlatiladi:
He has a great desire to be invited 
to the party.
U o‘zini ziyofatga (kechaga) 
taklif qilishlarini juda istaydi.
I  want  to be informed of her ar-
rival.
Menga uning kelganini xabar qi-
lishlarini istayman.
SIMPLE VA PERFECT INFINITIVE
Simple Infi nitive  (ham  Active,  ham Passive) quyidagi hollarda 
ishlatiladi:
1. Infi nitiv gapning kesimidagi ish-harakat bilan bir vaqtda sodir etiladigan 
ish-harakatni ifodalaganda:
I am glad to see you.
Men sizni ko‘rishdan xursandman.
I saw him enter the house.
Men uning uyga kirganini ko‘r dim.
2. Infi nitiv may, must, should, ought modal fe’llari bilan va to expect 
umid qilmoq, kutmoq, to intend qasd qilmoq, to hope umid qilmoq, to want 
3 — M. G‘apporov

34
istamoq kabi fe’llar bilan kelib, kelasi zamondagi ish-harakatini ifoda-
laydi:
He may come tomorrow.
U ertaga kelishi mumkin.
I hope to see him at the concert.
Men  uni  konsertda  uchratishni 
umid qilaman.
I intend to go there on Sunday.
Men u yerga yakshanba kuni bo-
 rish  niyatidaman.
3. Vaqtdan qat’i nazar, umuman sodir bo‘ladigan ish-harakatni ifo-
dalaydi:
To skate is pleasant. 
Yaxmalak uchish yoqimli.
Perfect Infi nitive  (ham Active, ham Passive) quyidagi hollarda ishla-
tiladi:
1. Perfect Infi nitive gapning kesimidagi fe’l ifodalagan ish-harakat-
dan oldin sodir bo‘lgan ish-harakatni ifodalaydi:
He seems to have fi nished his 
work.
U ishini tugatganga o‘xshaydi.
This writer is said to have written a 
new novel.
Aytishlaricha bu yozuvchi yan-
gi roman yozgan.
2.  may va must  fe’llaridan keyin kelib ish-harakat allaqachon sodir 
bo‘lgan degan taxminni ifodalash uchun:
He must have fogotten about it.
U buni unutgan bo‘lishi kerak.
I don’t know where he is. He may 
have gone to London.
Uning qayerdaligini bilmay-
man. Londonga ketgan bo‘lishi 
mumkin.
3. should, would, could, might, ought to, va was (were) to modal fe’lla-
ridan keyin kelib bajarilishi lozim bo‘lgan va bajarilishi mumkin bo‘lgan, 
lekin haqiqatda bajarilmagan ish-harakatni ifodalaydi:
He should (ought to) have gone 
there.
U o‘sha yoqqa ketgan bo‘lishi 
kerak edi.
You could have helped him.
Siz unga yordam bera olardingiz.
He was to have come yesterday.
U kecha kelishi kerak edi.
4. to intend, to hope, to expect, to mean fe’llarining o‘tgan zamondagi 
shaklidan keyin kelib ish-harakatni sodir qilishga qasd, umid bo‘lishiga, 
shu ish-harakatni sodir etilishini kutishga qaramay shu ish-harakat sodir 
bo‘lmaganligini bildiradi:
I intended to have fi nished my 
work last night.
Men kecha oqshom ishimni tuga-
tishga qasd qilgan edim (tugata 
olmadim).
I hoped to have met him there.
Men uni o‘sha yerda uchratishni 
umid qilgan edim (uchratmadim).

35
CONTINUOUS VA PERFECT CONTINUOUS INFINITIVE
1. Continuous Infi nitive gapning kesimidagi ish-harakat bilan bir payt-
 da davom etgan ish-harakatni ifodalaydi:
That fi rm is reported to be conduc-
ting negotiations for the purchase of 
sugar.
Xabar berilishicha, o‘sha fi rma 
shakar sotib olish haqida mu-
zokaralar olib borayotgan ekan.
The weather  seems to be impro-
ving.
Ob-havo yaxshilanayotganga 
o‘x shaydi.
2.  Perfect Continuous Infi nitive  gapning kesimidagi ish-harakatdan 
oldin uzoq vaqt davomida davom etgan ish-harakatni ifodalaydi:
They are said to have been conduc-
ting negotiations for a long time.
Aytishlaricha, ular muzokara-
larni uzoq vaqt olib borishgan.
He is known to have been wor king 
on this problem for many years.
Uning bu muammo ustida 
ko‘p yillar ishlaganligini 
odam lar  biladi.
INFINITIVNING to YUKLAMASI BILAN KELISHI
1. Odatda infi nitivdan  oldin  to yuklamasi keladi: to speak, to buy. 
Agar gapda ikkita infi nitiv bo‘lib, ular and yoki or bog‘lovchisi bilan bog‘-
langan bo‘lsa, ikkinchi infi nitivdan oldin to yuklamasi qo‘yilmaydi:
I intend to call on him and dis-
cuss this question.
Men unikiga borib bu masalani 
muhokama qilmoq chiman.
I asked him to telephone to me 
on Monday or wire.
Men undan dushanba kuni telefon 
qilishini yoki telegramma berishini 
so‘radim.
2. Quyidagi fe’llardan keyin har doim infi nitiv  to yuklamasi bilan
ishlatiladi:
afford qurbi yetmoq 
manage  eplamoq
agree kelishmoq, 
mean  ko‘zda tutmoq
ko‘nmoq, rozi bo‘lmoq 
need  kerak bo‘lmoq
appear ko‘rinmoq 
offer  taklif qilmoq
arrange uyushtirmoq 
plan   rejalashtirmoq
ask so‘ramoq 
prepare   tayyorlamoq
attempt urinmoq 
pretend   mug‘ambirlik qilmoq
beg yalinmoq 
promise  va’da bermoq
care qiziqmoq 
refuse   rad etmoq
claim da’vo qilmoq 
regret   afsuslanmoq
consent rozi bo‘lmoq 
remember eslamoq

36
decide qaror qilmoq 
demand talab qilmoq
deserve arzimoq
desire qattiq istamoq
expect kutmoq
fail muvaffaqiyatsizlikka uchra moq
forget unutmoq
hesitate ikkilanmoq
hope umid qilmoq 
intend  niyat qilmoq
learn  o‘rganmoq
seem bo‘lib ko‘rinmoq
strive  harakat qilmoq
struggle  kurashmoq, urinmoq
swear   ont ichmoq
tend   o‘ch bo‘lmoq
threaten  qo‘rqitmoq
try  urinmoq
volunteer yordamini taklif qilmoq
wait  kutmoq
want  istamoq
wish  istamoq, xohlamoq
I can’t  afford to buy it.
Buni sotib olishga mening  qur-
bim yetmaydi. 
She appeard to be tired.
U charchagan ko‘rinadi.
They agreed to help us.
Ular bizga yordam berishga rozi 
bo‘lishdi.
I’ll arrange to meet you at the air-
port. 
Men sizni aeroportda kutib olish-
ni uyushtiraman.
He asked to come with us. 
U biz bilan borishini so‘radi.
The President will attempt to re-
duce infl ation.
President infl atsiyani kamayti rish-
ga harakat qiladi.
He begged to come with us.
U biz bilan bormoqchi bo‘lib 
yalindi.
I  don’t care to see 
that 
show.
Men bu tomoshani ko‘rishga 
qiziq mayman.
She  claims to know a famous 
movie star.
U mashhur fi lm yulduzini taniy-
man deb da’vo qiladi.
She fi nally  consented to marry 
him.
Nihoyat u unga turmushga chi-
qishga rozi bo‘ldi.
I have decided to leave on Mon-
day.
Men dushanba kuni jo‘nashga 
qaror qildim.
I demand to know who is respon-
sible.
Kim javobgarligini bilishni talab 
qilaman.
I promise not to be late.
Kechikmaslikka va’da beraman.
I refuse to believe his story.
Uning hikoyasiga ishonishdan bosh 
tortaman.
I  regret to tell you that you 
failed.
Sizning  muvaffaqiyatsizlikka uch -
ra 
ganingizni aytishdan afsuslana-
man.

37
I remembered to lock the door.
Eshikni qulfl aganim esimga  tush-
di.
He pretends not to under-
stand.
U o‘zini tushunmaganga  solyap-
ti.
He volunteered to help us.
U o‘z ixtiyori bilan bizga  yordam 
bermoqchi.
I will wait to hear from you.
Men sizdan xabar kelishini kuta-
man.
I want to tell you something.
Men sizga bir nima aytmoqchi-
man.
She wishes to come with us.
U biz bilan borishni xohlaydi.
That cat seems to be friendly.
O‘sha mushuk o‘zini do‘stona 
tutmoqda.
I struggled to stay awake.  
Men uxlab qolmaslikka harakat 
qildim.
She swore to tell the truth.
U haqiqatni aytishga qasam ich-
di.
She  threatened to tell my par-
ents.
U meni ota-onamga aytish bilan 
qo‘rqitdi.
She deserves to win the prize.
U mukofotni yutsa arziydi.
I expect to enter graduate school 
in the fall.
Men kuzda aspiranturaga kirishni 
umid qilaman.
She failed to return the book to 
the library in time. 
U kitobni kutubxonaga vaqtida qay-
tara olmadi.
I forgot to mail the letter.
Men xatni jo‘natishni unutibman.
Don’t hesitate to ask  for my 
help.
Mendan yordam so‘rashga ikki-
lanmang.
Jack hopes to arrive next week.
Jek kelasi hafta qaytib kelishga 
umid qiladi.
He learned to play the piano.
U pianino chalishni o‘rgandi.
She managed to fi nish her work 
early.
U ishini erta tugatishga muvaffaq 
bo‘ldi.
I  didn’t mean to hurt your fe-
elings.
Men sizning dilingizni og‘ritmoq-
chi emas edim.
They offered to help us.
Ular bizga yordamlarini taklif 
qilishdi.
We prepared to welcome them.
Biz ularni kutib olishga tayyorgar-
lik ko‘rdik.

38
John expects to begin studying law 
next semester.
Jon keyingi semestrda huquqni 
o‘rganmoqchi.
Mary  learned to swim when she 
was very young. 
Meri juda yoshligida suzishni 
o‘rgangan.
The budget committee decided to 
postpone this meeting.
Budjet qo‘mitasi bu yig‘ilishni 
kechiktirishga qaror qildi.
The President will attempt to re-
duce   infl ation in the next four 
years.
Prezident keyingi to‘rt yilda 
infl 
a 
tsiyani kamaytirishga ha-
rakat qiladi.
The sportsmen are preparing to at-
tack the record.
Sportchilar rekordga hujum qi-
lishga tayyorgarlik ko‘rishyapti.
3. Quyidagi orqasidan ot (yoki olmosh) kelgan fe’llardan keyin har doim 
infi nitive to yuklamasi bilan keladi:
  advise maslahat bermoq
  allow  ruxsat bermoq
  ask so‘ramoq 
  beg yalinmoq
  cause sabab bo‘lmoq
  challenge chaqirmoq
  convince ishontirmoq 
  dare  botinmoq
  encourage undamoq
  
expect umid qilmoq
forbid  taqiqlamoq
force  majbur qilmoq
hire  yollamoq
instruct ko‘rsatma ber moq
invite  taklif qilmoq
need kerak (zarur) bo‘l moq
order  buyurmoq
permit  ruxsat bermoq
persuade  ishontirmoq  re-
mind  eslatmoq
require  talab qilmoq
teach o‘qitmoq, o‘r gatmoq
tell   aytmoq, demoq
urge undamoq, ishontirmoq 
want  istamoq
warn  ogohlantirmoq
She  advised me to wait until to-
morrow.
U menga ertagacha kutishni 
maslahat qildi.
She allowed me t o use her car.
U menga mashinasini ishlatish-
ga ruxsat berdi.
I asked John to help us.
Men Jondan bizga yordam beri-
shini so‘radim.
They begged us to come.
Ular  bizning kelishimizni ilti-
mos qilishdi.
Her laziness caused her to fail.
Uning dangasaligi uning muvaf-
faqiyatsizligiga sabab bo‘ldi.
I couldn’t convince  him to accept 
our help.
Men uni yordamimizni qabul qi -
li sh ga  ko‘ndira  olmadim.
He encouraged me to try again.
U meni yana urinib ko‘rishga 
da’ vat  etdi.
I  expect you to be on time.
Men sizning vaqtida kelishin-
gizga umid qilaman.

39
I forbid you to tell him. 
Buni unga aytishingizni ta-
qiqlayman.
They forced him to tell the truth.
Ular uni haqiqatni aytishga maj-
bur qilishdi.
She hired a boy to mow the lawn.
U maysani o‘rish uchun bir 
bolani yolladi.
He instructed them to be careful.
U ularga ehtiyot bo‘lishga ko‘r-
satma berdi.
Harry invited the Bells to come to 
his party.
Harri Bellarni ziyofatiga kelish-
ga taklif qildi.
We needed Chris to help us fi gure 
out the solution.
Bizga Kris yechimni hisoblab 
chiqish uchun kerak edi.
The judge  ordered me to pay a 
fi ne.
Sudya menga jarima to‘lashni 
bu yurdi.
He permitted the children to stay 
up late.
U bolalarga kech yotishga rux-
sat berdi.
I  persuaded him to come for a 
visit.
Men uni mehmonga kelishga 
ko‘ndirdim.
She reminded me to lock the door.
U menga eshikni qulflashni 
eslatdi.
Our teacher requires us to be on 
time.
O‘qituvchimiz bizdan vaqtida 
ke lishni talab qiladi.
My brother taught me to swim.
Mening akam menga suzishni 
o‘rgatdi.
The doctor told me to take these 
pills.
Doktor menga bu dorilarni 
ichish  ni  aytdi.
I urged her to apply for the job.
Men uni ishga kirish uchun ariza 
yozishga undadim.
I want you to be happy.
Men sizning baxtli bo‘lishingizni 
istayman.
I warned you not to drive too fast.
Men sizni mashinani juda tez hay-
damang deb ogohlantirgan edim.
4. Quyidagi sifatlardan keyin infi nitiv to yuklamasi bilan keladi:
anxious 
able
boring 
common
dangerous
diffi cult
eager 
easy
qattiq istovchi
qodir
zerikarli 
oddiy
xavfl i
qiyin
intiluvchi
oson
good
hard 
pleased
prepared
ready
strange
usual
yaxshi
qattiq, og‘ir 
xursand
tayyor
tayyor
begona,  g‘a la ti
odatiy

40
Muhammad is anxious to see his 
family.
Muhammad oilasini ko‘rishni qat tiq 
istaydi (oilasidan tashvishlanadi).
It is dangerous to drive in this 
weather.
Bunday havoda mashina haydash 
xavfl i.
We are ready to leave now.
Biz hozir jo‘nashga tayyormiz.
It is diffi cult to pass this test.
Bu testdan o‘tish qiyin.
It is uncommon to fi nd such good 
crops in this section of the count-
ry.
Mamlakatning bu qismida bunday 
hosilni uchratish g‘ayrioddiy.
Ritsuko was pleased to be admitted 
to the college.
Ritsuko kollejga qabul qilinganidan 
xursand.
5. to stop, to remember, to forget, to try fe’llaridan keyin infi nitiv ham, 
gerund ham ishlatilishi mumkin, faqat ma’no ozroq o‘zgaradi:
John stopped studying.
Jon o‘qishni to‘xtatdi (boshqa 
o‘qimaydi.).
John stopped to study.
Jon o‘qish uchun to‘xtadi.
I remembered to lock the door be-
fore I left but I forgot to shut the 
windows.
Men uydan chiqayotganimda eshik-
ni qulfl ash esimga keldi, lekin dera-
zani yopishni unutibman.
I clearly remember locking the door 
before I left.
Uydan chiqqanimda eshikni qulf-
laganim aniq esimda.
Please remember to post the letter.
Iltimos, xatni jo‘natish esingizda 
tursin (unutmang).
I was very tired. I tried to keep my 
eyes open but I couldn’t.
Juda charchagan ekanman. Men 
ko‘zlarimni ochib turishga hara-
kat qilardim lekin bu qo‘limdan 
kelmasdi.
Please  try to be quiet when you 
come home.
Iltimos uyga borganingizda og‘ir-
roq bo‘lishga harakat qiling.
— I can’t fi nd anywhere to live. 
— Why don’t you try putting an ad-
vertisement in the newspaper?
— 
Yashashga hech qayerdan joy 
topa olmayapman.
— Nega gaze tada e’lon berib sinab 
ko‘r maysiz?
— I’ve got a terrible headache. I 
tried taking an aspirin but it didn’t 
help.
Boshim qattiq og‘ridi. Men aspirin 
ichib sinab ko‘rdim, lekin u yor-
dam bermadi.
Don’t forget to post the letters.
Xatlarni jo‘natishni unutmang.
6. begin, continue, hate, like, love, start, can’t stand fe’llaridan keyin 
infi nitiv ham, gerund ham ishlatilishi mumkin, lekin ma’noda o‘zgarish 
bo‘lmaydi:

41
I like to go (going) to movies.
Men kinoga borishni yoqtiraman.
I love to play (playing) chess.
Men shaxmat o‘ynashni sevaman.
It started to snow (snowing).
Qor yog‘a boshladi.
7. to want, to wish, to mean, to try, to allow, to be going to, ought 
to, to have to, should (would) like, used fe’llaridan keyin gapda oldin 
ishla tilgan  infi nitiv qayta takrorlanganda o‘sha infi nitivning o‘rnida faqat 
to yuk lamasi kelishi mumkin:
He wants me to go there tonight, 
but I don’t want to (go tushuni-
ladi).
Bu oqshom u mening u yerga 
borishimni istaydi, lekin men 
borishni istamayman.
I was asked to take part in the trip, 
but I am not going to (take part 
tushuniladi).
Mendan sayohatda ishtirok etish ni 
so‘rashdi, lekin men qatnashmoq-
chi emasman.
The boy wanted to go for a bathe, 
but was not allowed to (go tushu-
niladi).
Bola cho‘milishga borishni istar 
edi, lekin unga ruxsat berish-
madi.
I didn’t want to stay there, but I 
had to (stay tushuniladi).
Men u yerda qolishni istamagan-
dim, lekin qolishimga to‘g‘ri keldi.
INFINITIVNING to YUKLAMASISIZ ISHLATILISHI
Infi nitiv quyidagi hollarda to yuklamasisiz ishlatiladi:
1. must, can (could), may (might) va need modal fe’llaridan keyin:
You must do it at once.
Siz buni darhol qilishingiz kerak.
He can speak German.
U nemischa gapira oladi.
May I come in?
Kirsam mumkinmi?
Need he come here?
Uning bu yerga kelishi shartmi?
2. to make majbur qilmoq, to let ruxsat bermoq, to see ko‘rmoq, watch 
kuzatmoq,  to hear eshitmoq, to feel his qilmoq, ba’zan to help yordam 
bermoq (ayniqsa  AQSHda) va boshqa fe’llardan keyin obyektiv kelishikdagi 
olmosh yoki otdan keyin infi nitiv to yuklamasisiz ishlatiladi: