Inklyuziv va maxsus taʼlim izohli lugʻot

Apraksiya -
odat bo‘lgan xarakatlarning buzilishi. A. ga uchragan bemor hyech qanday, hatto, eng oddiy harakatlarni ham o‘zgalaming yordamisiz bajara olmaydi. A.ning keyingi uch ko‘rinishi uchraydi:
Ideator A. - Bu holatda murakkab harakatning o‘zaro aloqasi va o‘zaro uyg‘unligi buziladi. Bemorda ma’lum bir maqsadni amalga oshiruvchi harakatlarning ba'zi bir elementlarini bajara olishi kuzatilsada, ularni ketma-ket bajarish rejasi buziladi va maqsadni amalga oshirolmasligi ko‘riladi. Bemorga choy iching, deb murojaat qilinsa, u tushunib choy ichmoqchi bo‘ladi, lekin buning uchun avval
qanday harakat qilishni esidan chiqaradi. Ya'nj awal choynakni kc/tarish kerakmi у₀^ piyolanimi; choy choynakdan piyolagami yoki piyoladan choynakka quyiladimi, degan masalalar bemor uchun hal qilib bo‘lmaydigan muammo bo‘lib qoladi. Ideator A. da ko‘rsatilgan harakatni bemor qayta bajara olmaydi. A. ning bu turida nutq apparatining harakati ham buzilgan bo‘ladi.
Motor A. - bunda bemor ko‘rsatilgan harakatni qayta bajara olmaydi. Bemor buyruqni tushunsa ham unga ma’nosiz va o‘rinsiz harakatlar bilan javob qaytaradi. Masalan: stolda yotgan qalamni oling topshirig‘i berilsa, bemor qo'lini yuqoriga ko‘tarishi yoki boshqa biror noo‘rin harakat qilishi mumkin, lekin qo‘l stol ustidagi qalamga bormaydi, maqsad bajarilmaydi.

Aqliy yoki jismoniy rivojlanishida muammosi bo’lgan bolalar -
3. Konstruktiv A. - mayda bo‘laklardan butun narsa tuzish qobiliyatining yo‘qolishi.
tug‘ma, irsiy, ega bo‘lingan kasalliklar yoki belgilangan tartibda tasdiqlangan jarohatlar asoratlari oqibatida hayotiy faoliyat(lar)i cheklangan jismoniy va (yoki) psixik kamchilikka ega bo'lgan 18 yoshgacha bo‘lgan bolalar (bola). Shaxsning rivojlanishidagi bunday muammolar tug'ma yoki tug'ilgandan key in yuzaga kelishi mumkin. Tug* ma muammolarning yuzaga kelish sabablari turli- tuman bo‘lib, ko'pgina hollarda nasliy (genetik) omillar muhim o‘rin egallaydi. Tug‘ma muammolar rivojlanayotgan homilaga
kimyoviy, mexanik, infeksion ta’sirlar ko-rsatish natijasida ham paydo bo‘lishi mumkin. Tug'ilgandan so‘ng paydo bo'ladigan muammolar ilk yosh davrida _yuqUmli kasalliklar bilan og'rish (meningit, poliomielit, qizamiq, skarlatina), jarohatlanish, intoksikatsi- ya natijasida ro‘y beradi. Aqliy yoki jismoniy rivojlanishida muammosi bo‘lgan bolalarning asosiy guruhlari quyidagilardan iborat:

1. 
   Eshitishida muammosi bo‘lgan (kar, zaif eshituvchi, kech kar bo‘lgan) bolalar.
   
2. 
   Ko‘rishida muammosi bo‘lgan (ko‘zi ojiz, zaif ko‘ruvchi) bolalar.
   
3. 
   Aqliy rivojlanishida muammosi bo‘lgan bolalar
   

1. 
   Harakatlanishida (tayanch-harakat analizato- rida) muammosi bo‘lgan bolalar.
   
2. 
   Nutqiy rivojlanishida muammosi bo‘lgan bolalar.
   
3. 
   Murakkab muammoli bolalar (ikki yoki undan ortiq muammolarning birgalikda kelishi (ko‘zi ojiz kar-soqovlik, aqliy va harakatlanishida muammosi bo‘lgan bolalar va h. (qarang: Murakkab (kornpleks) buzffishlat). Aqliy yoki jismoniy rivojlanishida muammosi bo‘lgan bolalar maxsus ta’lim, shuningdek, umumta’lim muassasalarida inklyuziv ta’lim- tarbiya olishlari mumkin.
   

Rcspublikamizda rivojlanishida muammos bo‘lgan bolalarning barcha sog lorn tcngqI