Inklyuziv va maxsus taʼlim izohli lugʻot

Lordoz -
ft
/ 84
umurtqaning oldinga qavarib chiqqan qiyshiqligi.

Makroglossiya -
yunoncha ta_Sros - _{katta> loUncha} _ _tn zlandan olingan bo‘lib, til mushaklarining gipertrofiyasi (kattalashib ketishi). Bunda til og iz bo‘shhg‘ini to‘ldiradi, ayrim paytda og iz bo shlig iga sig‘may, tishlarning orasidan chiqib turadi. M. da nutq noaniq boMadi, sirg‘aluvchi, til oldi va sonor tovushlarning talaffuzi buzilgan bo‘ladi.

Malaka -
mashqlarni ko‘p takrorlash natijasida yuzaga keladigan avtomatlashgan harakatlar. Bolalarda yurish, talaffuz etish, o‘qish, yozish, hisoblash, mehnat qilish M.si shakllantiriladi. M. hosil qilinishida asosiy metodi mashqlardir.

Markaziy nerv
M.lar ketma-ket voqye bo‘ladigan mustaqil harakatlarning yangi sifatlarga ega bo‘lgan bir butun yaxlitlikka aylanishi natijasida pay do bo‘ladi. Bunda ba'zi keraksiz M. lar o‘rniga boshqalari avtomatlashtiriladi. M. lar tarkib topgan sari ularni nazorat qilish kamayib boradi. M. ning nerv-fiziologik asosi dinamik steriotiplardir. Nutq kamchiliklarini bartaraf etishda ayrim noto‘g‘ri harakatlar o'rn.ga yangi to‘g‘ri harakatlar tarkib toptinladi (masalan: tovushni noto‘g‘ri talaffuz ete. o'rniga tovushni to‘g‘n talaf z qi mustahkamlanadi).
nerv sistemasining asosiy qismi. M. n

I ч

i ¹ j

*1 I

I i. i J

f i!


hujayralari (neyronlar)ning yig‘ indisi va ul_arn- bog‘laydigan o‘tkazuvchi nerv yo^cllarida_n iborat. M. n. s. organizmning tashqi m_Uh_it bilan aloqada boUishida, uning barcha funksiyalarini boshqarish va koordinatsiya qilib turishda juda muhim rol o‘ynaydi. M. n. _s umurtqali hayvonlar va odamda bosh miya hamda orqa miyadan tashkil topgan.
Umurtqali hayvonlarda M.n.s.dan nerv hujayralarining o‘simtalari - bosh miya va orqa miya nervlari chiqib, umurtqalararo va vegetativ nerv tugunchalari bilan birga periferik nerv sistemasini hosil qiladi. Turli retseptorlar ta’sirlanganda markazga intiluvchi (afferent) nerv tolalaridan M. n. s.ga nerv impulslari boradi. Hayvonlar tashqi dunyo hodisalaridagi bevosita signallarni qabul qiladi, xolos (birinchi signal sistemasi); insonda og‘zaki va yozma nutqning ham signal ahamiyati bor (ikkinchi signal sistemasi). Kelgan signallar M. n.s. analiz va sintez qilinadi, natijada sistemaning efferent (ijro etuvchi) bo‘limi qo‘zg‘alishni tegishli organlarga o‘tkazib beradi. Reflektor harakat shu tariqa amalga oshadi. M.p.s.ning faoliyati asosiy nerv jarayonlari - qo‘zg‘alish va tormozlanishning o‘zaro ta’siriga asoslanadi. Bu jarayonlar shartli reflekslar hosil bo‘lishida va o‘xshash taassurotlarni bir-biridan farq qilishda muhim o‘rin egallaydi. M.n.s.dagi qo‘zg‘alish va tormozlanish jarayonlarniig o‘zaro munosabati induksiya qonuni bilan


vaqtda ro‘y
—a bir (ijobiy (salbiy
ifodalanadi. Ba'zi hollarda bir _va4l(ia , beradrgan mduksiya sodir bo’ladi, bunda guruh neyronlar ham qo‘zg‘aladi mduksiya) yoki tormozlanadi mduksiya).