«innovative academy» ilmiy tadqiqotlarni

36 

«Zamonaviy dunyoda innovatsion tadqiqotlar: Nazariya 
va amaliyot» nomli ilmiy, masofaviy, onlayn konferensiya 
АВТОМАТЛАШТИРИЛГАН НАЗОРАТ ҚИЛИШ ТИЗИМЛАРИНИНГ 
ЙЎЛ ҲАРАКАТИ ХАВФСИЗЛИГИГА ТАЪСИРИНИ ТАДҚИҚ ҚИЛИШ 
А.А Саттаров
1
, И.И.Вахабов
2 
1
Илмий рахбар, т.ф.н, 
2
Магистратура талабаси, майлқ-1 гурух (ТДТрУ)
Аннотация: Биз бутун транспорт соҳаси олдида яшаётган дунёнинг 
узлуксиз ривожланиши доимо чексиз ва тезкор ривожланишни талаб қилмоқда.Ушбу 
мақоламда, ҳозирги тендентсиялар ва Интеллектуал транспорт тизими (ИТТ) нинг 
автомобилларда қўлланилиши ва инфратузилма муҳокама қилинади ва кўриб 
чиқилади. 
Мослашиш тизимининг ишлатилиши светофор бошқарувчиларининг маълумот
ўтказиш хусусиятини оширади.Замонавий бошқариш мосламаларининг хотирасида 64 
ва ундан кўп дастур сақланади, улар турли алоқа воситалари билан, шунингдек, симсиз 
алоқа билан ҳам автоматик ишга туширилади, қўшимча воситалар жалб қилинади:
ўзгарувчан маълумот таблоси, транспорт ўтишига устунлик берадиган комплекслар ва 
ҳк.Алоқа линиясининг ишончлигини ҳисобга олиб маҳаллий (назоратчи) ва марказий
ҳисоблаш имкониятларини бирлаштириш оптимал бўлади. Шунинг учун замонавий 
АЙҲБТ да бир-бирига бўйсунадиган тўртта даража бўлади: марказ, зона (сектор), гуруҳ 
(туман), нуқта. 
Калит сўзлар: Интеллектуал транспорт тизими (ИТТ), йўл телематикаси, ақлли 
инфратузилма, ақлли транспорт воситалари. 
КИРИШ 
Ишлатиладиган дастурий таъминот имконияти АЙҲБТ хусусиятига таъсир 
қилади, шунинг учун шаҳарда унинг тўғриланадиган, кенгаядиган ва янгиланадиган 
турларини ишлатиш тўғри бўлади. Мисол учун АЙҲБТ дастурий таъминотининг 
қўшимча вазифаларидан бири КЙТ тўлганини, ТҲ ҳақидаги маълумот асосида ундаги 
ўртача ҳаракат тезлигини ҳисоблаш, кўрсатиш, светофорли объектлар иш тартибини 
маълум қилиб туриш бўлади. Айнан шу маълумот ҳаракат иштирокчиларига 
етказилади, натижада йўл тўлалигига қараб транспорт оқими бошқа йўналишларга
тақсимланади. Автомобил ичидаги ахборот тизимлари (ИВИС) ва йўл бўйидаги 
телематик (РТ) қўллашни кўриб чиқамиз. Автоматлаштирилган йўл ҳаракатини 
бошқариш тизими (АЙҲБТ) ҳозирги замон амалиётида истеъмолчилар манфаати учун 
кўча ва йўллар тармоғидан имкон қадар самарали фойдаланиш мақсадида, қуйидаги 
даражаларда ишлатилади: