Innovatsion faoliyat infratuzilmasini tashkiliy-iqtisodiy mexanizmlari

 
4.3-rasm. Hududiy ilmiy-innovatsion tizim strukturasi 
Milliy innovatsion tizimining asosiy qismi sifatida ta’lim, fan va ishlab 
chiqarish tizimlarini rivojlantirishning integratsion va tashkiliy-iqtisodiy mexanizmi 
sifatida innovatsion klaster orqali butun hududning innovatsion salohiyatidan 
foydalanishga qaratilgan barcha innovatsion infratuzilmalarni o‘z ichiga olishi 
lozim. 
Ushbu maqsadlarda qonunchiliklarga muvofiq holda respublikada hududiy 
ilmiy-innovatsion tizimining Muvofiqlashtiruvchi Kengashini tashkil etish 
lozim.Ushbu Kengash ilmiy-texnik ishlanmalarni innovatsion loyihaga o‘tishdan 
boshlab ularning ishlab chiqarishda o‘zlashtirish, kichik innovatsion tadbirkorlikni 
(texnoparklar, biznes-inkubatorlar, innovatsion-texnik markazlarni) qo‘llab-
quvvatlashga asosiy innovatsion faoliyat bosqichlarini amalga oshirish uchun 
zaruriy sharoitlarni ta’minlab beradi. 
3. Innovatsion infratuzilmani davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash yo‘llari. 
Innovatsion faoliyatni faollashtirish barcha sub’ektlar harakatlarini davlat 
tomonidan boshqarish, manfaatdor tuzilmalarning innovatsion jarayonlarning 
rivojlanishiga hamda fan-texnika yutuqlarining mintaqa iqtisodiyotiga joriy etishga 
ko‘maklashuvchi innovatsion loyihalarni amalga oshirish sharoitlarini yaratish 
uchun innovatsion klasterlarni shakllantirishni talab etadi. 
Innovatsion faoliyatning pirovard natijasi bo‘lib innovatsion mahsulot 
(texnologiya) hisoblanadi. Innovatsion mahsuloti (texnologiyasi) o‘zining hajmi 
bilan farqlanadi, u yangi texnologiyani joriy etilishi evaziga korxona ishlab chiqarish 
imkoniyatlarini o‘sishini ifodalovchi ko‘rsatkichlarda o‘z aksini topadi.
Innovatsion faoliyat o‘z ichiga ma’lum bosqichli jarayonlarni oladi. Ushbu 
bosqichli jarayonlar o‘rtasidagi bog‘liqlikni quyidagicha ifodalash mumkin  
Innovatsion faoliyatni mazmun va mohiyatiga, pirovard olinadigan natijasiga 
ko‘ra korxonalar tomonidan olib boriladigan ichki investitsiya faoliyatining tarkibiy 
qismi, ya’ni uning bir bo‘lagi deb hisoblash mumkin. Ichki investitsiya faoliyati 
innovatsion faoliyatdan tashqari kapital qurilish, yangi texnika va texnologiyalarni 
sotib olish, mavjud ishlab chiqarish quvvatlarini modernizatsiyalash, kengaytirish, 
rekonstruksiya qilish kabi ishlarni ham bevosita o‘z ichiga oladi. Demak, ichki 
investitsion faoliyat innovatsion faoliyatga nisbatan mazmunan keng tushuncha 
hisoblanadi. Innovatsion faoliyatga sarflangan mablag‘lar jami kapital 
investitsiyalarini yangi g‘oya, ishlanmalar, jarayonlar, mahsulot, xizmat turlarini 
yaratish, o‘zlashtirish va tatbiq etishga taalluqli bo‘lgan qismidir. 

---

Shunday qilib, innovatsion faoliyat makon va zamonda yuz bergan va 
berayotgan, o‘zining moddiy va nomoddiy ko‘rinishdagi hamda pulda 
baholanadigan mulk shaklidagi pirovard mahsuliga ega bo‘lgan, bunga erishish 
uchun ma’lum sarf-xarajatlarni talab qiladigan xo‘jalik faoliyatining bir turi 
hisoblanadi. Aynan shu mazmunda korxonalarning innovatsion faoliyati ularda 
yuritilayotgan buxgalteriya hisobi hamda o‘tkaziladigan audit predmetini tashkil 
qiluvchi ob’ektlardan biri hisoblanadi. 
Innovatsion faoliyat sub’ektlari quyidagilardan iborat: 

innovatsion faoliyat bilan shug‘ullanadigan yuridik va jismoniy shaxslar; 

innovatsiyalarni amalga oshiruvchi turli mulkchilik shaklidagi innovatsion 
korxonalar; 

innovatsion faoliyat jarayonida amalga oshiriladigan intellektual mulk 
egalari, korxonalar loyihalari, qurilmalar, sanoat namunalari, texnologik jarayonlar, 
“nou-xau”, kashfiyot va ixtirolar mualliflari, dizaynerlar; 

innovatsiyalar amalga oshirishga kapital kirituvchi investorlar hisoblangan 
banklar, fondlar, koorporatsiyalar, lizing firmalari va h.k.; 

innovatsion jarayonga xizmat ko‘rsatadigan va uning infratuzilmasini 
ta’minlaydigan vositachilar: konsalting va injiniring firmalari, texnologik 
inkubatorlar, texnoparklar, texnopolislar, axborot markazlari va h.k.; 

innovatsion faoliyatni boshqarish, muvofiqlashtirish va tartibga solishda 
ishtirok etadigan davlat organlari va mahalliy o‘zini-o‘zi boshqarish organlari. 
XXI asrda innovatsion loyihalar va yangi g‘oyalarning hayotga keng tatbiq 
etilishi jamiyat va insoniyat taraqqiyoti uchun samarali hisoblanadi. Texnologiya 
taraqqiyoti asrida ilmiy loyihalarni ishlab chiqarish va hayotga joriy etish, mamlakat 
iqtisodiyotining yuksalishida va yangilanishida muhim omil sanaladi. Innovatsion 
faoliyat infratuzilmasining rivojlanish darajasi innovatsion siyosatni amalga 
oshirishga ta’sir etuvchi asosiy omillardan biridir. 
Xorijiy adabiyotlarda “innovatsion infratuzilma” atamasi yangi yoki 
takomillashtirilgan mahsulotni, texnologik jarayonni yaratish, ishlab chiqarishda 
o‘zlashtirish va amaliyotda qo‘llash bo‘yicha xizmatlar ko‘rsatadigan korxonalar 
yig‘indisi sifatida ta’riflanadi. 
Innovatsion faoliyat infratuzilmasi - innovatsion faoliyat sub’ektlariga 
innovatsion faoliyatni amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan xizmatlar ko‘rsatuvchi 
korxonalar jamlanmasidir. 
Xulosa qilib aytganda, iqtisodiy tizimlarda innovatsion faoliyatning samarali 
tashkil etilishi, uni uzoq muddatli, raqobatdosh rivojlanishining asosiy shartlaridan 
biriga aylanib qoladi. Bu esa o‘z navbatida innovatsion faoliyat sohasidagi yig‘ilgan 
jahon tajribasini milliy xususiyatlarga moslashtirgan holda iqtisodiyotimizda 
foydalanish maqsadga muvofiq bo‘ladi. 

---

Nazorat va muhokama uchun savollar 
1.Innovatsiyalarni amalga oshirishda tanlovning ahamiyati nimada.
2. Innovatsion faoliyatning bugungi infratuzilmasini tushuntiring. 
3. Iqtisodiyotning tarmoq korxonalari faoliyatini rivojlantirish, ishlab 
chiqarilayotgan mahsulotlarning raqobatbardoshligini ta’minlash bo‘yicha qanday 
davlat dasturlari ishlab chiqilgan.