“innovatsion iqtisodiyoT” fanining nazariy asoslari 1-mavzu. “Innovatsion iqtisodiyot” faniga kirish Reja

4.3. Innovatsilar bozorida tadbirkorlikni rivojlantirishning ayrim masalalari

Mamlakatimizda tadbirkorlikni rivojlantirish– iqtiso­di­yot­­ni ko‘tarish, aholi farovonligini oshirishning asosiy sharti­dir. Iqtisodiy taraqqiyotning hozirgi bosqichida tadbirkorlikni yana­da rivojlantirishga katta ahamiyat berilib, bu sohadagi vazi­fa­lar davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biriga aylanib bor­moqda.

Ta’kidlash lozimki, mamlakatimizda tadbirkorlik fao­liya­ti­ni qo‘llab-quvvatlash,, xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar hu­quq va man­faatlarini himoya qilishni ta’minlovchi bir qator qo­nun huj­jat­lari, jumladan, O‘zbekiston Pespublikasining “Tadbip­kop­lik faoliyati epkinligining kafolatlapi to‘g‘pisida”gi Qonuni qa­bul qilingan.
Qonunning 3-moddasida: “Tadbipkoplik faoliyati (tadbip­kop­lik) tadbipkoplik faoliyati sub’ektlapi tomonidan qonun huj­jat­lapiga muvofiq amalga oshipiladigan, tavakkal qilib va o‘z mul­kiy javobgapligi ostida dapomad (foyda) olishga qapatilgan tashabbuskop faoliyat”¹⁸, deyilgan.
Tadbirkorlik mohiyatini chuqurroq anglashda tadbir­kor­lar­ning o‘zaro bog‘liq to‘rt faoliyatini alohida ko‘rsatgan amerikalik iqti­sodchilar Kempell R.Makkonnell, Stenli L.Bryularning quyi­dagi nuqtai nazarlari alohida axamiyat kasb etadi:

• tadbirkor yer, mablag‘ va mehnat resurslarini mahsulot ish­lab chiqarish xamda xizmat jarayoniga birlashtirish tasha­­b­bu­si­ni o‘z zimmasiga oladi;

  
  

• tadbirkor biznesni olib borish jarayonida asosiy qa­ror­­larni ishlab chiqish va qabul qilishni, ya’ni biznesni rivoj­lan­tirish yo‘nalishlari, korxona faoliyati yo‘nalishini belgi­lov­chi operatsiyalarni o‘z zimmasiga oladi;

  
  

• tadbirkor yangi mahsulot (xizmat)larni ishlab chiq­a­rish­ga intiluvchi, yangi ishlab chiqarish texnologiyalarini ishlab chiqa­r­uvchi yoki biznesni tashkil qilishni va rivojlanishning yangi sha­kl­­larini olib kiruvchi tashabbuskor shaxsdir;

  
  

• tadbirkor tadbirkorlik faoliyatida yuzaga keladigan xavf­ni o‘z zimmasiga oladi, zero, tadbirkor uchun daromad olish kafo­latlanmagan, sarf etilgan vaqt, harakat va qobiliyatlardan daromad olish barobarida zarar ko‘rish ham mumkin. Bunday hol­lar­da tadbirkor nafaqat o‘zining o‘z vaqti, mehnati va ishbi­lar­mon­lik obro‘si bilan, balki sarf etilgan mablag‘ bilan ham ta­vak­kal qiladi¹⁹.

  
  

Demak, ijodkorlik tadbirkorlik vazifalaridan biri bo‘lib, tad­birkorlik faoliyatida doim mavjud bo‘lishi shartdir.

Shuni ta’kidlash lozimki, har qanday tadbirkorlik ham innovatsion bo‘la olmaydi. Faqatgina innovatsion faoliyatni amal­ga oshiruvchi tashkilotlar innovatsion tadbirkorlik sub’ektlari hi­sob­lanadi.
Innovatsion tadbirkorlik – kapitalni yo‘naltirishning yangi sohalarini izlash, mavjud mahsulotlar ishlab chiqarishni tako­mil­­lashtirish va yangilarini yaratish, shaxsiy ustuvorlikni ta’­min­lash, daromad olish uchun turli imkoniyatlardan samarali foy­d­a­lanishdir.
Innovatsion tadbirkorlikning eng muhim va shu bilan birga eng murakkab vazifasi – yangi g‘oyalarni izlash va ularni tatbiq etishdir. Chunki, bu holda tadbirkordan nafaqat ijodiy fikrlash va yangi yechimlarni topish, balki istiqbolli fikrlash, kela­jak­da­gi jamiyatning ehtiyojlarini ko‘ra olish xususiyatini xam talab eta­di.
Innovatsiya – tadbirkorlikning alohida quroli, tadbir­ko­ro­na fikrlash innovatsion ko‘rinishidir.“... innovatsiya va yangi­lik­lar innovatsiyaviy faoliyat natijasida yuzaga keladi, ular o‘zaro bog‘­liq va biri ikkinchisiz mumkin emas. Ularning asosiy farqi shun­daki,birinchi holatda ‒ yangi mahsulot shakllanishi jarayoni ro‘y bersa, ikkinchisida ‒ uni tijoratlashtirish jarayoni amalga oshi­riladi”²⁰.
Innovatsion tadbirkorlikning rivojlanishiga: iqtisodiy va texnologik, siyosiy va huquqiy, boshqaruv-tashkiliy, sotsial-psi­xo­lo­gik va madaniy kabiomillar ta’sir etadi (4.3.1-jadval).
Innovatsion tadbirkorlikning rivojlanishga, yuqorida kel­ti­­rilganlardan tashqari,innovatsion faoliyatni moliya­lash­ti­ruv­chi

4.3.1-jadval