Inson shaxsi, uning ichki dunyosi haqidagi bilimlarning murakkab sohasidir

Psixologiya fani
inson shaxsi, uning ichki dunyosi haqidagi bilimlarning murakkab sohasidir.
Psixologiya har kimga o‘z tajribasidan ma’lum bo‘lgan sezgi, idrok, xotira, tafakkur, xayol, his-tuyg‘u va
insonning qobiliyati, iste’dodi, tempera-menti, xarakteriga xos ruhiy hodisalar haqidagi bilimlarni o‘z
ichiga olgan sohadir.
Psixik
jarayonlar ham boshqa hodisalar kabi o‘z qonunlariga ega. Idrok qilish, his
qilish va tafakkur jarayonlari qanday namoyon bo‘ladi? Odamning qobiliyati
qanday o‘sib boradi va xarakteri qanday tarkib topadi? Psixologiya ilmi ana
shunday nozik masalalar bilan 
shug‘ullanadi. Psixologiya juda qadimgi fanlardan bo‘lib, bundan
taxminan ikki yarim ming yillar muqaddam
maydonga kelgan. «Psixologiya» yunoncha «psyuxe» - «jon» umumiy holatda ruh va
«logos» – ilm, ta’limot degan ikki
so‘zdan iborat bo‘lib, «jon yoki ruh
haqidagi ta’limot» degan ma’noni anglatadi. Qadim zamonlarda tashqi olamdan ta’sir
qilayotgan narsalarning nerv sistemasi yordamida miyada aks ettirilishini
odamlarning tushunishi qiyin bo‘lgan. Shuning uchun ular murakkab aks ettirish
hodisalarini jon bilan bog‘lab tushuntirganlar. Shu tufayli psixologiya fani
qadim zamonlarda jon haqidagi ta’limot sifatida maydonga kelgan. Hozirgi kunda
psixologiya fani o‘zining qadimgi nomini saqlab qolgan bo‘lsa ham mazmunan
batamom o‘zgarib ketgan. Agar biz psixologiyaning mazmunini hozirgi davr
talabidan kelib, tushuntiradigan bo‘lsak, 
shunday ta’rif berishimiz mumkin: «Psixologiya fani psixik jarayonlar va
inson shaxsining psixologik xususiyatlari haqidagi fandir».
Davrimizning
yetuk psixologi, professor V.Karimova hozirgi zamon psixologiyasining taraqqiy
etib borishiga shunday ta’rif keltiradi: «Psixologiya sohasida mukammal darsliklar yozila
boshlangan davrga salkam 160 yil bo‘ldi. Shu davr ichida juda ko‘plab
ilmiy tadqiqot natijalarini o‘z ichiga
olgan monografiyalar, darsliklar qo‘llanmalar yozildi. Lekin bu bilan fan
o‘zining jamiyat oldidagi vazifalarini to‘laqonli bajara oldi, degan xulosa
chiqarib bo‘lmaydi. Sababi, psixologiya sohasida faoliyat ko‘rsatgan barcha
olimlar ko‘proq diqqatlarini mavhum shaxs va individual psixologiyaga
qaratdilar. Vaholanki, inson, uning barkamolligi, jamiyat taraqqiyotiga
bevosita ta’siri masalasi o‘tgan asr oxiriga kelib o‘ta dolzarb va muhim
muammolar qatoridan joy oldi.

Psixologiyada metodlar guruhlari. Psixologiya usullari: qisqacha tavsif

Yozilgan sana:16.11.2021
O'qish vaqti:26 daqiqa
Psixologiya, boshqa har qanday fan singari, o'zining kategorik apparatiga va o'ziga xos tadqiqot usullariga ega, ya'ni uni qiziqtirgan ob'ektiv ma'lumotlarni olish, shaxsning aqliy jarayonlarining holatini baholash va kerak bo'lganda rejalashtirish imkonini beradigan texnika va vositalarga ega. keyingi psixologik tuzatish yoki maslahat ishlari.
Insonning psixologik jarayonlari murakkab xarakterga ega, ular o'rganishda diqqat va sabr-toqatni talab qiladi. Shunga qaramay, ularning namoyon bo'lishi juda xilma-xil bo'lib, muayyan holatlarga, tashqi va ichki omillarga bog'liq bo'lib, ularning har biri e'tiborga olinishi kerak.
Har bir metodning o'z vazifalari va maqsadlari, ob'ekti, predmeti va holati mavjud bo'lib, ular davomida o'rganish amalga oshiriladi. Muhim tafsilot - natijalarni qayd etish usuli (video tasvirga olish, eslatma olish).

• 
  Hamma uchun eng oddiy va eng qulayi - bu kuzatish usuli. Vaqt nuqtai nazaridan, u qisqa bo'lishi mumkin, tilim deb ataladi va uzoq, bir necha yil vaqt oralig'i bilan qoplangan - lingvistik. Ob'ekti ma'lum individlar yoki individual ko'rsatkichlar bo'lgan kuzatuv selektiv deb ataladi va shunga mos ravishda uzluksiz ko'rinish mavjud. Tadqiqotchi tadqiqot guruhining a'zosi bo'lishi mumkin, bu holda kuzatuv kiritiladi.
  
• 
  Keyingi usul - suhbat. Asosiy talab - qulaylik va ishonchli muhit. Muloqot jarayonida psixoterapevt sub'ektning hayoti, faoliyati va qarashlari haqida qiziqarli ma'lumotlarni oladi. Suhbatda savollar, javoblar va mulohazalar har ikki tomondan keladi. Suhbatning xilma-xilligi - intervyu va anketalar, bu erda oddiy suhbatdan farqli o'laroq, tuzilish quyidagicha: savol - javob.
  
• 
  Tajriba - muayyan vaziyat va shart-sharoitlarni yaratishni talab qiladi. Uning maqsadi psixologik faktni ochish yoki rad etishdir. Bu sub'ektlar uchun tabiiy sharoitda amalga oshirilishi mumkin, odam eksperiment ishtirokchisi ekanligini bilmasligi kerak. Ba'zilar laboratoriyani afzal ko'radilar, keyin yordamchi vositalar bo'ladi: uskunalar, ko'rsatmalar, tayyorlangan joy. Bunday holda, inson yaratilgan "laboratoriyada" bo'lish maqsadini tushunadi, ammo eksperimentning ma'nosi noma'lum qolishi kerak.
  
• 
  Sinov - bu mashhur va foydali usul. Diagnostika uchun usullar va testlar qo'llaniladi, ularning maqsadi aniq ko'rsatkichlar (xotira, diqqat, fikrlash, aql, hissiy-irodaviy soha) va shaxsiy xususiyatlarning holatini aniqlashdir. Ularda sub'ekt bajaradigan vazifa bor va psixolog sharhlaydi va xulosalar chiqaradi. Bu usul uchun “klassik” deganlaridek, sinovdan o‘tgan va ilmiy dunyoda tan olingan testlar tanlanishi kerak. Aql-idrok darajasini va shaxsiyatning barcha turlarini baholash uchun testlar juda mashhur.
  
• 
  Faoliyat mahsulotlarini o'rganish, ehtimol, eng tezkor va informatsion usuldir, ayniqsa bolalar bilan ishlashda. Qo'lingizda hunarmandchilik, chizmalar, ish daftarlari, kundaliklar bilan siz insonning rivojlanish darajasini, uning hayotiy afzalliklarini, xarakter xususiyatlarini va boshqa muhim xususiyatlarini bilib olishingiz mumkin.
  
• 
  Psixologik modellashtirish unchalik oddiy emas va yuz foizlik usul emas. Inson xulq-atvorining odatiy modellarini yaratishga yordam beradi.
  
• 
  Biografik usul - sub'ektning hayot yo'lini tuzish va unda uning shaxsiyatining shakllanishiga ta'sir ko'rsatgan omillarni, inqirozli daqiqalarni va muhim o'zgarishlarni, ayniqsa uning turli davrlardagi xatti-harakatlarini belgilashni o'z ichiga oladi. Ular hayot jadvalini tuzadilar, unga ko'ra insonning kelajagini bashorat qilish, shuningdek, muayyan mezonlarni shakllantirish uchun hayotning qaysi davrlari shakllantiruvchi yoki aksincha, halokatli bo'lganligini aniqlash mumkin.
  

Psixologiya fani uzoq yo'lni bosib o'tdi, tadqiqot usullaridan foydalangan holda, ular aniq va samarali, har bir psixolog uchun ochiqdir.
Psixologiya muammolarini hal qilishda quyidagi usullar qo'llaniladi:

• 
  laboratoriya va tabiiy tajriba;
  
• 
  faoliyat mahsulotlarini tadqiq qilish;
  
• 
  va sinov;
  
• 
  biografik usul;
  
• 
  psixologik modellashtirish;
  
• 
  qiyosiy genetik usul va boshqalar.