Institutlari
Download 3.88 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Postgastrorezektsion sindromlar
- O’tkir gatroduodenal yaralar
- Me’da va o’n ikki barmoqli ichak o’sma kasalliklari
- Me’da o’smalari.
- Klinika va diagnostikasi.
- Laborator tekshiruv usullari.
|
Yara malignizatsiyasi Me’da yaralari 15-20 foiz hollarda malignizatsiyaga uchraydi. Bu ayniqsa katta egrilikda va me’da pilorik bo’limi sohasida joylashgan yaralarga taaluqli. Malignizatsiyaga aksariyat kallyoz yaralar va asosan 40 yoshdan oshgan odamlardagi yaralar uchraydi. Me’da yarasi diametri 1,5 sm dan katta bo’lsa, uni xavfli yara sifatida baholash kerak. Me’da yarasining malignizatsiyasida bemorlarda qayd qilinadigan belgilar kasallik boshlangan hollarda uchraydi. Me’da yarasi katta egrilikda, pilorik va kardial qismlarda, diametri 1,5 sm dan katta bo’lsa, uning malignizatsiyaga uchraganligi mumkinligi haqida o’ylash lozim; me’da shirasi kislotaligining pasayishi, yara anamnezining davomliligi; bemor uchun odatdagi og’riq xarakterining har qanday o’zgarishi; 4-6 hafta mobaynida kompleks konservativ davolashning naf bermaganligi ham shundan darak beradi. Ehtimol malignizatsiya diagnostikasi unga shubha tug’dirgan dastlabki belgilardayoq o’tkaziladi (me’da yarasi bo’lgan bemorlar har 3-6 oyda muntazam tekshirilib turishlari lozim). Rentgenologik belgilar odamda kech paydo bo’ladi (to’lish nuqsoni, chetlari o’yiqligi, infiltratsiya va boshqalar). Asosiy tekshirish usuli gastrofibroskopiya qilib, yaraning bir necha sohasidan biopsiya olish hisoblanadi. Manfiy gistologik javob malignizatsiya yo’q, degan ma’noni bildirmaydi, chunki biopsiya sohasiga malignizatsiya bo’lgan qism tushmay qolishi mumkin. Har kanday shubhalar bo’lganda takroriy tekshiruv o’tkazilishi lozim. Ayni vaqtda malignizatsiyaga shubha bo’lganda bemorni operatsiya qilish kerak. Me’da rezektsiyasi asosiy operatsiya turi hisoblanadi. Bunda gastroentero- yoki gastroduodenoanastomoz qo’llaniladi. Uning sababi me’daning sekret chiqaradigan qismini olib tashlash va pilorik qism mexanizmini tugatish, shuningdek duodenal passajni yo’qotish bo’lishi mumkin.
348
Postgastrorezektsion sindromlar Demping-sindrom paydo bo’lishida psixonevrologik o’zgarishlarga, vegetativ nerv sistemasi buzilishlariga katta ahamiyat beriladi. Klinik jihatdan demping-sindrom bo’shashish, issiqlab ketish, sovuq ter chiqishi, bosh aylanishi, yurak urishi, taxikardiya, ko’krakda og’riq va qisilish sezgisi, hatto xushdan ketish holati bilan yuzaga chiqadi. Kasallik klinikasi va simptomlarining nechog’lik yuzaga chiqqanligi demping-sindromning og’ir- engilligiga va ovqat, xususan shirin, sutli ovqatlar eyish bilan bog’liq. Jarayon diagnostikasi anamnestik, klinik jihatdan qiyinchilik tug’dirmaydi. Rentgenologik tekshirishda konstrastning tezlashgan evakuatsiyasi qayd qilinadi. Demping-sindromni davolash parhezga rioya qilish, ratsiondan dempingga sabab bo’ladigan taomlarni chiqarishdan iborat, tez-tez muntazam ovqatlanish va imkon boricha dag’al ovqat: go’sht, baliq, sabzavot, tuzlangan karam kabilarni iste’mol qilish kerak. Konservativ davo yordam bermaganda va demping-sindromning og’ir hollarida operatsiya qilinadi. Bu duodenal passajni tiklashga qaratilgan asosan rekonstruktiv operatsiyalar hisoblanadi (Bilrot II va Bilrot I). Keltiruvchi qovuzloq sindromi – operatsiya texnikasidagi kamchilik, bitishma jarayoni yoki duodenal o’tkazuvchanlik buzilishlari rivojlanishi natijasi hisoblanadi. Patologiya aksariyat operatsiyadan keyin birinchi yiliyoq paydo bo’ladi. Klinik jihatdan kasallik ko’prok o’ng qovurg’a osti sohasida og’irlik va og’riq bilan o’tadi, vaqti-vaqtida o’t aralash yoki ovqat bilan o’t aralash qayt qilinadi, shundan so’ng bemor sezilarli engillik his qiladi. Ovqatni qaytarish, kekirish, jig’ildon qaynashi, to’sh orqasida og’riqlar bo’lishi ehtimol. Keltiruvchi qovuzloq sindromi patogenezi murakkab va ko’p qirrali: 1) keltiruvchi qovuzloqning gastroenteroanastomoz orqasida qisilishi; 2) keltiruvchi qovuzloq rotatsiyasi yoki buralib qolishi; 3) keltiruvchi 349
qovuzloqning ichaklar orasidagi tutashgan joy invaginatsiyasi (kirib qolishi); 4) keltiruvchi qovuzloq shilliq pardasining me’da-ichak anastomoziga tushishi; 5) uning bitishmalardan bosilishi; 6) o’smadan bosilishi, chandiqli torayishi; 7) texnik xatoliklar va boshqalar. Diagnostika ro’y-rost klinik manzara asosida o’tkaziladi. Rentgenolegik tekshiruvda kontrast moddaning keltiruvchi qovuzloqqa tushishi qayd qilinadi, biroq bu keltiruvchi qovuzloq sindromi manzarasi bo’lmagan bemorlarda ham ro’y berishi mumkin. Davolash demping-sindromdagi kabi konservativ, vitaminlar bilan davolash – oqsilli preparatlar, aminokislotalar yuboriladi, sanatoriy-kurortda davo qilinadi. Keltiruvchi qovuzloq sindromining og’ir darajasida, mexanik tusiqlar paydo bo’lganda yaxshi natija beradigan operatsiya usulini qo’llanish tavsiya etiladi. Anastomozning peptik yarasi asosan saqlanib qolgan me’da sekretsiyasida hosil bo’ladi. Kislotalilik juda oshgan bo’lsa, ular tez-tez uchrab turadi, past bo’lsa, kam uchraydi, axiliyada sira uchramaydi. Bu rezektsiyadan keyin yuz beradigan eng og’ir asorat va operatsiya qilingan bemorlarning 0,5-2,5 foizida odatda dastlabki 3 yil ichida va asosan erkaklarda uchraydi. Biroq, ayollarda, yoshi ulg’aygan va keksa yoshdagi kishilarda ham bo’lishi mumkin. Peptik yara joylashuvi har xil – keltiruvchi qovuzloqda ham, anastomoz sohasida ham bo’ladi, ko’pincha ichak tutqich, ko’ndalang chambar ichak, me’da osti bezi, ichakka penetratsiyalaydi. Peptik yaraning bosh simptomi qattik va azob beradigan og’riq hisoblanadi. U operatsiyadan oldingi og’riqdan kuchli. Og’riqsiz damlar tobora kamayib boradi, og’riq doimiy, orqaga, ko’krak qafasiga beriladi (irradiatsiya), jig’ildon qaynashi, qusish xarakterli. Bemor ozib ketadi, doimo grelka qo’llanilishi sababli epigastriy sohasida pigmentatsiya paydo bo’ladi. Operatsiyadan keyingi peptik yara bir qancha asoratlar – qon ketishi, perforatsiya, penetratsiya berishi, og’irlashgan hollarda hatto oqma yara rivojlanishi mumkin (tashqi yoki me’dachambar oqma yara). 350
Anastomoz peptik yaralarini va asoratlarini davolashning asosiy usuli operatsiya hisoblanadi.
Me’da va o’n ikki barmoqli ichak shilliq pardasining o’tkir emirilishi turli xil faktorlar hisobiga kelib chiqishi mumkin. Gastroduodenal yaralar kelib chiqish sabablari quyidagilar bo’lishi mumkin: 1) o’tkir yaralar har xil stress holatlaridan keyin kelib chiqishi mumkin. 2) eroziyalar har xil dori-darmonlar ta’sirida yuzaga kelishi mumkin. 3) o’tkir yaralar har xil kasalliklarda birga kuzatilishi mumkin (jigar tsirroz, yurak kasalliklari, nafas olish va qon aylanish sistemasi etishmovchiliklarida, o’tkir va surunkali buyrak etishmovchiligida). O’tkir stress eroziyalar va yaralar. Odatda o’tkir yaralar gastroduodenal sohada qon ketishi bilan kuzatiladi. Me’da-ichak tizimi yuqori qismidan qon ketishi sabablari gemorragik gastrit (17% holatda) va o’tkir yaralar (5% holatda) bo’lishi mumkin. Diagnostika: Gemorragik gastrit va o’tkir yaralar diagnostikasida ezofagogastroduodenoskopiya muhim o’rin tutadi. Differentsial diaznoz alkogol eroziv gastrit va ikkilamchi medikamentoz eroziv gastrit bilan o’tkaziladi. Davolash: 1) gemostatik terapiya. 2) volemik buzilishlar korrektsiyasi. Massiv qon ketish bilan kuzatilgan o’tkir yaralarda konservativ chora-tadbirlar yordam bermasa, jarrohlik yo’li bilan qon ketish to’xtatiladi. Stress-yaralar. Stress-yaralar quyidagi holatlarda kelib chiqishi mumkin: Shok holati, og’ir jarohatlar yoki jarrohlik amaliyotlar (uzoq muddat davom etganda), ruhiy zo’riqishlar, bosh miya jarohati, miokard infarkti, sepsis, nur energiyalarning ta’siri, og’ir jismoniy mehnat, keskin atrof muhit haroratining o’zgarishlari. Stress-yaralarning kelib chiqish asosida gastroduodenal sohadagi shilliq pardaning qon bilan ta’minlanishining buzilishi, hamda umumiy metobolik va trofik buzilishlar bo’lishi mumkin. Klinika va diagnostikasi: Stress yaralarda asosan klinik belgilardan biri turli xil qon ketish bilan kuzatiladi. Qon qusish va ichning qora kelishi
351
gemodikamikaga 2-3
kunlari ta’sir
qilishi mumkin.
Ezofagogastroduodenoskopiyada me’da proksimal qismi shilliq pardasida ko’plab qon ketayotgan shilliq parda emirilish holatlari kuzatilishi mumkin. Stress-yaralar profilaktikasi va davosi xuddi me’da va o’n ikki barmoqli ichak yara ksalligini davolashda qo’llaniladigan chora-tadbirlardan iborat (antixolinergik preparatlar, gistamin H 2 - retseptori blokatorlari, antatsidlar, sedativ terapiya). Dori-darmonlar ta’sirida kelib chiqadigan o’tkir yaralar asosan steroid preparatlar ta’siri ostida kelib chiqishi mumkin (aspirin, budadion, indometatsin, atofan va boshqalar). Ultserogen endokrin kasalliklar. Me’da va o’n ikki barmoqli ichakda peptik yaralarning kelib chiqish sabablaridan biri har xil endokrin a’zolari kasalliklaridan keyin kuzatilishi mumkin. 2 xil endokrin adenomatoz tafovut qilinadi: Birinchi turi – gipofiz, qalqonsimon bezi oldi va me’da osti bezi kasalliklari. Ikkinchi turi – buyrak usti bezi va qalqonsimon bezi kasalliklari. Diagnostikasida maxsus klinik instrumental tekshirishlar qo’llaniladi (qondagi kaltsiy miqdori, radioimmunoximik tekshirishlar yordamida qon miqdoridagi garmonlarni o’rganish, ultratovushli skanerlash, kompyuter tomografiyasi, angiografik tekshirishlar). Me’da osti bezi kasalliklari tufayli Zollinger-Ellison sindromi kelib chiqishi mumkin. Davolashda me’da rezektsiyasi va gastrektomiya jarrohlik amaliyotlari qo’llaniladi.
Me’da va o’n ikki barmoqli ichak o’sma kasalliklari kelib chikishiga ko’ra epitelial va noepitelial turlariga bo’linadi. Ularning har biri o’z navbatida xavfli va xavfsiz turlarga bo’linadi. Xavfli o’smalardan eng ko’p uchraydigani – me’da saratoni hisoblanadi (98%).
hujayralaridan kelib chiqqan xavfli o’smadir. Bemorlarning ko’p kismi 50 352
yoshdan oshgan bemorlar guruhiga kiradi. Erkaklar ayollarga nisbatan ko’prok kasallanadi. Jarrohlik usulida davolash samaradorligi kasallikni kech aniqlanishi sababli pastligicha kolmokda. Kasallikni erta bosqichlarida radikal jarrohlik amaliyoti o’tkazish to’liq sog’ayishga olib kelishi mumkin. Jarrohlik usulida davolash natijalarini yaxshilash o’sma kasalliklarini erta aniqlash orqali amalga oshiriladi. Me’da saratoni erta turlarini 3 bosqichi tafovut qilinadi: saraton in situ, yuzaki saraton, invaziv saraton. Invaziv saraton shilliq osti qavatiga o’sib kiradi. Saraton in situ yoki intraepitelial saraton infiltrativ o’sish yo’qligi bilan tavsiflanadi. Saraton in
situ asosan
me’da surunkali yarasi, proliferatsiyalanuvchi adenomatoz polip sohasida, giperplastik gastrit fonida kelib chiqadi. Yuzaki saraton invaziv hisoblanadi, ammo me’da shilliq kavati chegarasida tarqaladi va tunica muscularis mucosae sohasida shilliq osti qavatga tarqalmaydi. Saraton me’da yarasidan kelib chiqqanda makroskopik polipdan kelib chiqqan erta saraton polipdek oddiy surunkali yara ko’rinishida bo’ladi. Yuzaki saraton multitsentrik rivojlanadi. Saratonning erta invaziv turi – erta saraton rivojlanishining III bosqichi hisoblanadi. O’sma elementlarini me’da shilliq osti qavatiga o’sib kirishi, ammo mushak qavatiga tarqalmasligi bilan tavsiflanadi. Saratonning erta turi klinik belgilari ular qaysi kasallik fonida kelib chiqqanligiga bog’lik bo’ladi. Me’da saratonining erta turlarini aniqlashda gastroskopik tekshiruvning ahamiyati juda katta. Gastroskopiya bir nechta joydan gastrobiopsiya va bioptatlarni tsitologik va gistologik tekshiruvlari bilan birgalikda olib borilishi shart. Me’da saratonini kelib chiqishiga o’sma oldi kasalliklari sabab bo’ladi. Shifokor vazifasi – o’sma oldi holatlarini aniqlash va onkologik kasallik kelib chiqish ehtimoli yuqori bo’lgan xavfli guruhga kiruvchi bemorlarni aktiv kuzatish. Me’da saratoni bilan kasallangan bemorlar orasida surunkali gastrit fonida (50%) va surunkali yara (46%), kamdan-kam holatda me’da polipi fonida (4%) saraton kasalligi kelib chiqqanligini kuzatish mumkin.
353
Klinika va diagnostikasi. Poliplar biror bir belgilarsiz yoki atrofik gastrit belgilari bilan kechadi, agar uning fonida kelib chiqqan bo’lsa. Kasallik asta- sekin boshlanadi, anamnezi bir necha oydan bir necha yilgacha bo’lishi mumkin. Epigastral sohadagi og’riq asosan ovqat qabul qilish bilan bog’lik bo’lib, og’riq simillovchi xarakterda ovqat qabul qilgandan so’ng erta davrda yoki 0,5-2 soatdan so’ng boshlanadi. Og’riq ayrim vaqtda 2-3 soat davom etib so’ng o’tib ketadi. Ishtaha pasaygan yoki umuman bo’lmaydi. Kekirish, ko’ngil aynishi, qayt qilish, meteorizm va ich kelishi noturg’unligi kuzatiladi. Holsizlik, bosh aylanishiga axiliya va polip yarasidan surunkali qon ketishi natijasida kelib chiqqan anemiya sabab bo’ladi. Yashirin qon qetish shilliq qavat engil jarohatlanishi va polip yaralanishi bilan bog’liq. Qon qayt qilish ko’p mikdorda qon ketganda kuzatiladi. Privratnik yaqinida joylashgan polip o’lchamlari kattalashganda me’dadan evakuatsiya buzilishi belgilari asta-sekin ortib boradi. Me’da suyuqligini tekshirishda axiliya aniqlanadi, biroq ayrim vaqtda me’da suyuqligi kislota ko’rsatkichlari normada bo’lishi mumkin. Rentgenologik tekshiruvda yumaloq yoki oval shakldagi, aniq va tekis konturli «to’lish nuqsoni»ni aniqlash mumkin. «To’lish nuqsoni»ni surilishi polip oyokchasi borligida kuzatiladi va u «to’lish nuqsoni» tomonga yo’nalgan yorug’lanish ipi sifatida ko’rinadi. Poliplarni malignizatsiyalanishi rentgenologik belgilari: tishsimon va noaniq konturli noto’g’ri shakldagi «to’lish nuqsoni»; shilliq osti qavati va mushak qavati infiltratsiya natijasida polip soxasida peristaltikaning susayishi; bemorni qayta tekshirganda polip o’lchamlarining kattalashishi. Gastrobiopsiya bilan birgalikda olib borilgan gastroskopiya poliplarni, ularni malignizatsiyalanishi, me’da saratonining polipsimon shakllaridan differentsial diagnostikasida juda katta ma’lumot beradi. Davolash. Bezli polipni (adenoma) joylashgan joyi va o’lchamlaridan qat’iy nazar endoskopik elektroekstsiziya yo’li bilan olib tashlanadi. Agar olib tashlangan polip gistologik tekshiruvida uning malignizatsiyalashganligi aniqlansa, me’da saratonidagi kabi me’da rezektsiyasi yoki hamma onkologik 354
radikalizm qonunlariga rioya qilgan holda gastroektomiya amaliyoti ko’rsatilgan. Klinika va diagnostikasi: Me’da saratoni erta turi uchun xos bo’lgan klinik belgilar yo’q. U belgilarsiz yoki qaysi kasallik fonida kelib chiqqan bo’lsa, shu kasallik belgilari bilan kechishi mumkin. Me’da saratoni bilan kasallanish onkologik kasallik xavfi yuqori bo’lgan bemorlarda ehtimoli yuqori. Onkologik xavf yuqori bo’lgan omillarga me’da o’sma oldi kasalliklari (surunkali gastrit, me’da surunkali yarasi, me’da poliplari); noonkologik kasallik tufayli me’da rezektsiyasi bajarilganligiga 5 yil va undan ortiq vaqt o’tgan bemorlarda me’da cho’ltog’i surunkali gastriti; oilasida saraton bilan kasallangan bemorlar bo’lganligi; axilik gastriti bo’lgan bemorlarda qon guruhi II (A) bo’lishi; zararli omillar ta’siri (kimyoviy sanoat) kiradi. Me’da saratoni klinik ko’rinishi xilma-xildir. Ular o’sma kelib chiqqan patologik fon, ya’ni o’sma oldi kasalliklari, o’sma lokalizatsiyasi, shakli va o’sish turiga, gistologik strukturasiga, tarqalish bosqichiga va asoratlariga bog’lik. Bir qator bemorlarda surunkali gastrit, surunkali me’da yarasi ko’p yillik anamnezi, qolganlarida esa kasallikning kam ifodalangan belgilari anamnezi davomiyligi bir necha oyni tashkil etadi. Bemorlarni so’rab surishtirganda aniqlangan belgilarni shartli ravishda kasallikni mahalliy va umumiy belgilariga bo’lish mumkin. Mahalliy belgilarga «me’da diskomforti» belgilari: fiziologik to’yish hissini yo’kligi, to’mtoq bosuvchi xarakterdagi og’riq, epigastral sohadagi to’lish va tortishish hissi, ishtahaning pasayishi yoki umuman bo’lmasligi, ba’zi oziq-ovqat mahsulotlaridan bosh tortish (go’sht, baliq). Me’da saratonining umumiy belgilari: holsizlik, tana vaznini kamayishi, adinamiya, odatiy ishdan tez charchash, depressiya. Bularning hammasi o’sma intoksikatsiyasi sababli kuzatiladi. Ko’p hollarda anemiya kuzatiladi. Ba’zida anemiya kasallikning birinchi belgisi bo’lib hisoblanadi. Axiliya natijasida temir moddasini so’rilishi buzilishi va o’smadan surunkali kon ketishi natijasida temir tankisli anemiya kuzatiladi. Tana haroratini subfebril va yuqori darajalargacha 355
ko’tarilishi o’sma kasalligining o’tkazib yuborilgan turlarida uchraydi. Tana haroratini ko’tarilishining sabablari: o’smadan oksil almashinuvi moddalarini so’rilishi, o’smani yallig’lanishi, me’dadan tashqaridagi metastazlar sohasida yallig’lanish o’choqlarining paydo bo’lishi. Kasallik erta bosqichlarida bemorlarning tashqi ko’rinishi o’zgarmaydi. Anemiya rivojlanganda teri va ko’rinib turgan shilliq kavatlarning rangparligi kuzatiladi. Teri qurishi, uning burmasimon ko’rinishda bo’lishi, teri osti yog’ qavatining yo’qolishi suv almashinuvining jiddiy buzilishi, sezilarli ozishdan darak beradi. Qorinni ko’zdan kechirganda uni yuqori qismida notekis shishganligi, me’dadan chiqish joyi stenozida me’dani peristaltik qiskarishlarini ko’rish mumkin. Qorin o’lchamlarining kattalashishi qorin bo’shlig’ining bo’sh qismlarida suyuqlik to’planishida (astsit) kuzatiladi. Qorinni yuzaki paypaslaganda qorin devori mushaklarining taranglashuvi va og’riqligi o’smani me’dadan tashqariga tarqalganligi, qorin bo’shlig’i kartsinomatozidan dalolat beradi. Laborator tekshiruv usullari. Qon analizlarida gemoglobin midori va eritrotsitlar sonining kamayishi, eritrotsitlarning cho’kish tezligining ortishi kuzatiladi. Me’da sekretsiyasini tekshirganda ko’pincha axlorgidriya aniqlanadi, ammo me’daning kislota hosil qilish funktsiyasi saqlanib qolishi ham mumkin va erkin xlorid kislota ko’rsatkichlari biroz pasaygan yoki normada bo’ladi. Me’da saratonini aniqlashda rentgendiagnostika hozirgi paytgacha muhim o’rin tutadi. Me’da saratonining erta turlarini aniqlashda shilliq qavat relefi, me’dani kontrast bilan to’ldirib rentgenologik tekshirish lozim. Me’da saratoni rivojlanganligining asosiy rentgenologik belgilari: to’lish nuqsoni, to’lish nuqsonida tokcha belgisi, chegaralarining deformatsiyasi, a’zo bo’shlig’ining qisqarishi, jarohatlangan sohada devorlar taranglashuvi va peristaltikaning yo’qligi, shilliq qavat relefining parchalanishi. To’lish nuqsoni saratonining ekzofit o’sish turiga xos bo’lgan belgi hisoblanadi. Me’da bo’shlig’ining deformatsiyasi va qisqarishi o’smani endofit o’sish turida, bunda me’da devorida o’sma infiltratsiyasi kuzatiladi. Shilliq qavat relefi jarohatlangan
356
sohada burmalarini yo’qotadi, shaklsiz bo’lib qoladi (xavfli relef), burmalar parchalanganda «uzilish» belgi aniqlanadi. Biopsiya olish bilan amalga oshiriladigan gastroskopiya saratonning erta turlarini aniqlashda va o’smani morfologik turini aniqlashda muhim rol o’ynaydi. Me’da saratoni diagnozi ko’yilgandan so’ng bemorni jarrohlik usulda davolash haqidagi muammoni hal etish lozim. Bemorlarni umum klinik tekshirganda uzoq metastazlar bor yoki yo’qligi aniqlanadi. Uzoq metastazlar to’g’risida aniq ma’lumotlar bo’lmasa, me’da saratonining ko’shni a’zolarga o’tganligini, jigardagi metastazlarni, qorin bo’shlig’i kantseromatozini aniqlash maqsadida biopsiya bilan laparoskopiya, jigar, me’da osti bezini ultratovush skanerlash va kompyuter tomografik tekshiruvlari o’tkaziladi. Davolash jarrohlik usulida: me’da saratoni jarrohlik amaliyotiga absolyut ko’rsatma bo’lib hisoblanadi. Me’da rezektsiyasi yoki gastrektomiya radikal usul hisoblanadi. Jarrohlik amaliyotining radikalligi quyidagilarda namoyon bo’ladi: 1) me’dani, o’n ikki barmoqli ichakni va qizilo’ngachni sog’lom to’qima sohasida kesish, 2) saraton joylashgan soha va metastazlar bo’lishi mumkin bo’lgan sohadagi limfa tugunlarini (1 va 2 tartibli) birgalikda olib tashlash. Jarrohlik amaliyotiga qarshi ko’rsatmalar onkologik va umumiy bo’lishi mumkin. Jigarda, o’pkada, o’mrov usti sohasi limfa tugunlarida uzoq metastazlar borligi, katta astsit borligi, Shnitsler va Krukenberg metastazlari borligi, 3- va 4-tartibli, ya’ni me’da bilan birgalikda olib bo’lmaydigan limfa tugunlarida gistologik tasdiqlangan metastazlar borligi jarrohlik amaliyotiga qarshi ko’rsatma bo’lib hisoblanadi. Umumiy xarakterdagi qarshi ko’rsatmalarga kaxeksiya, og’ir hamroh kasalliklar kiradi. Radikal jarrohlik amaliyotlarining asosiy turlari: 1) me’dani distal subtotal rezektsiyasi, 2) gastrektomiya, 3) me’dani proksimal subtotal rezektsiyasi. Me’dani distal subtotal rezektsiyasi piloroantral sohasi ekzofit o’smasi proksimal yo’nalishda me’da burchagidan yuqoriga tarqalmaganda bajariladi. Me’da bilan birgalikda katta va kichik charvi, ikkala egriliklar bo’yicha, piloris atrofida va chap me’da arteriyasi bo’ylab joylashgan limfatik tugunlari olib 357
tashlanadi. Amaliyot gastroenteroanastomoz qo’yish bilan tugallanadi. Ko’pincha Bilrot-II usuli qo’llaniladi. Ekzofit o’sma me’da tanasida joylashganida, total jarohatlanganda va joylashgan sohasidan kat’iy nazar infiltrativ o’smalarda gastrektomiya amaliyoti bajariladi. Me’da bilan birgalikda deyarli butun katta va kichik charvi, me’da-talok bog’lami, parakardial va paraezofageal yog’ to’qimalari ham olib tashlanishi shart. O’smaning ekzofit turida qizilo’ngach o’sma paypaslangan joy yuqori chegarasidan 3 sm, infiltrativ turida 5-6 sm yuqorida kesilishi shart. Amaliyot qizilo’ngach va me’da anastomoz qo’yish bilan tugallanadi. O’sma qo’shni a’zolarga o’sib kirganda va uzoq metastazlar bo’lmaganda qo’shma jarrohlik amaliyotlari, ya’ni me’dani subtotal rezektsiyasi yoki a’zoni butunlay yoki bir qismi rezektsiyasi bilan birgalikda qilinadigan gastrektomiya amaliyotlari bajariladi. Palliativ jarrohlik amaliyotlarini ularning xavfi kam bo’lganda amalga oshiriladi. Me’daning palliativ ⅔ yoki ¾ qismi rezektsiyasi me’dadan chiqish qismi o’smasida, parchalanuvchi va qonayotgan o’smani qon ketish manbai sifatida bemor xayotiga xavf solganda bajariladi. Palliativ jarrohlik amaliyoti bajarish mumkin bo’lmagan holatlarda, me’dadan chiqish qismi stenozlanuvchi saratonida gastroeyunoanastomoz yoki eyunostoma qo’yish amaliyoti, me’da proksimal qismi saratonida va disfagiyada gastrostoma yoki eyunostoma qo’yish amaliyoti bajariladi.
|
