Integratsiyasi

---

IQTISODIYOTDA AXBOROT TIZIMLARINING O‘ZARO 
INTEGRATSIYASI. 
 
KEYS-1. "Foton" sanoat korxonasini avtomatlashtirish jarayonida o’zaro integratsiyada 
ishlaydigan tizimlardan foydalanib iqtisodiy tahlil asosida samaradorlikni aniqlash 

---

1982 yilda tashkil etilgan "Foton" sanoat korxonasi yuqori aniqlikdagi optik asboblarni 
ishlab chiqarish bilan shug'ullanadi. Asosiy ishlab chiqarish quvvatlari Toshkent shahrida, 
mintaqaviy idoralar esa O'zbekistonning 15 viloyatida joylashgan. Mahsulot 
iste'molchilari (qoida tariqasida) O'zbekiston va qo'shni mamlakatlarning yirik sanoat 
korxonalari hisoblanadi. Ayni paytda (2020 yil) kompaniyaning turli ofislarida 100 dan 
ortiq shaxsiy kabinet mavjud. 10 ta ofisda kompyuterlar tarmoqqa ulangan. Dasturiy 
ta'minot - bu 2000-yillarning boshlarida ishlab chiqilgan buxgalteriya hisobi, omborxona 
va xodimlar yozuvlarining alohida to'plami. Dasturchilar shtati doimiy ravishda mavjud 
dasturlarni to'ldirish va ularga xizmat ko'rsatish bilan shug'ullanadigan 10 kishidan iborat. 
Bundan tashqari, har bir vakolatxonada ularga o'rnatilgan kompyuterlar va dasturlarning 
ishlashi uchun mas'ul bo'lgan tizim ma'muri mavjud. Hozirgi muammo shundaki, 
menejment uchun omborlarda tayyor mahsulotlar qoldig'ini boshqarish, xom ashyo va 
materiallarning o'z vaqtida kelishini nazorat qilish, avtonom, sifat nazorati joriy qilish, 
ma'lum bir partiyaning texnologik bosqichlarning qaysi qismida joylashganligini aniqlash 
qiyin. Ushbu jarayonlar tufayli yillik yo'qotishlar (tahlilchilarning taxminlariga ko'ra) 800 
ming dollarni tashkil qiladi.Bozor tadqiqotlari natijasida quyidagi avtomatlashtirish 
variantlari taklif qilindi: mavjud tizimni o'z funktsiyalarini oshirib, takomillashtiring va 
uni yagona tarmoqqa ulang. Kompaniyaning ehtiyojlarini to'liq qondiradigan tizimni 
o'zimiz ishlab chiqing. "Scala" sinfidagi korxonalarni avtomatlashtirish tizimini kompleks 
sotib oling. "Baan" sinfidagi yoki SAP R/3 kompleks korxonalarni avtomatlashtirish 
tizimini sotib oling. Keyin deputatdan iborat guruh. ishlab chiqarish direktori, bosh 
buxgalter va avtomatlashtirish bo'limi boshlig'i ushbu korxona uchun har bir variantni 
baholash va istiqbollari, narxlari va funksionalligini hisobga olgan holda optimalini 
tanlashga taklif qilinadi. 
1. O’zaro integratsiya nima? Nima uchun korxonani avtomatlashtirishda tizim, dasturiy 
ta’minot va o’zaro integratsiya faoliyat ko`rsatadi? 
2. Iqtisodiy jihatdan o’zaro integratsiyada ishlovchi tizimlarni oqlab chiqmoqda? Kim rad 
etdi? Nimaga? 
3. Agar Internet-provayderlar yer usti aloqa liniyalari, hamda simsiz tarmoq orqali 
ma’lumotlarni uzatishda tabaqalarga ajratilgan xizmat modeliga o`tsa, yakka 
foydalanuvchilar, firmalar va hukumatlarga nima tasir qiladi? 
4. Tarmoq betarafligi Internet tashkil topgandan shu kungacha ushbu tarmoq uchun o`ta 
muhim muammo bo`lgani ta’kidlanmoqda. 
5. Siz tarmoq betarafligi qonunchiligi tarafdorimisiz? Nima uchun va nima uchun yo`q? 
- 
Amaliy ish uchun topshiriq 
Topshiriq-1. MS Word va MS Excel dasturlari orasidagi o’zaro integratsiyani hosil 
qiling, ya’ni quyida berilgan jadvalni MS Word dasturida Vstavka-Tablitsa-Tablitsa Excel 
buyruqlari Excel dasturini ishga tushiring va hisoblang. 
Bajarish tartibi: 
KEYS STADI SAVOLLARI 

---

1. MS Excel jadval muharrriga quyidagi jadval va ma’lumotlarni kiritamiz. 
2. So‘ngra quyidagi jadvalni ma’lumotlari bilan birgalikda kiritamiz. (ushbu rasmda 
jadvalning bir qismi berilgan). 
3. Mahsulotning umumiy narxiga =D11*E11 formulani yozamiz va kursorni yacheyka 
burchagiga olib borib pastga qarab tortamiz. 
4. Xaridning umumiy miqdoriga esa “Glavnaya”ning“Redaktirovanie” buyrug‘idan 
“Summa”ni 
tanlaymizva F11 dan F16 gachabelgilab “Enter” tugmasini bosamiz. 

---

5. Chegirma (%) ga quyidagi formulani kiritamiz: 
=ESLI(G11<150000;1;ESLI(G11<300000;2;ESLI(G11<450000;3;ESLI(G11< 
600000;4;5)))) 
6. To‘lanadigan pul miqdorini manashu formula yordamida aniqlaymiz. 
=ESLI(H11=1;G11*0,99;ESLI(H11=2;G11*0,98;ESLI(H11=3;G11*0,97;ESL 
I(H11=4;G11*0,96;ESLI(H11=5;G11*0,95))))) 

---