Intellektual boshqaruv tizimlarini iqtisodiyot yo‘nalishida qo‘llash istiqbollari reja: intelektual boshqaruv tizimi

Termiz iqtisodiyot va servis universiteti Iqtisodiyot yoʻnalishi sirtqi 33-22 guruh talabasi Mirzayeva Feruzaning iqtisodiyot axborot kamunakatsion texnalogiyalari va tizimlari fanidan mustaqil ishi

Intellektual boshqaruv tizimlarini iqtisodiyot yo‘nalishida qo‘llash istiqbollari

REJA:

1.intelektual boshqaruv tizimi

2.Moslashuvchanlik

3.Ta’lim jarayonida intellectual tizimlarni qo’llash

Intellektual tizim” tushunchasi turli tadqiqotchilar tomonidan turlicha talqin qilinadi. Keling, qo'shimcha tushuntirishlarni o'z ichiga olgan holda asosiylarini ko'rib chiqaylik. Intellektual tizim operator (qaror qabul qiluvchi - qaror qabul qiluvchi) ishtirokisiz muammolarni hal qilishda intellektual yordamga ega axborot hisoblash tizimidir. Intellektual tizim operator - qaror qabul qiluvchi ishtirokida muammolarni hal qilishda intellektual yordamga ega bo'lgan axborot hisoblash tizimi. Boshqaruv tizimlarini yaratishda asosiy intellektual texnologiyalar, jumladan, sun’iy neyron tarmoqlar (ANN), genetik algoritmlar, loyqa mantiqdan samarali foydalanish mumkin. Shu bilan birga, ulardan foydalanishning maqsadga muvofiqligi hisob-kitoblarni amalga oshirish uchun taqsimlangan sxemalarni amalga oshirish qobiliyati bilan belgilanadi, bu esa kerakli hisob-kitoblarning murakkabligini sezilarli darajada oshirmasdan qidiruv maydonini kengaytirish imkonini beradi; boshqaruv jarayonlarini tabiiy tilga yaqin "oddiy" til orqali tasvirlash qobiliyati; nochiziqli boshqaruv ob'ektlarini analitik bo'lmagan tasvirlash va noaniqlik va ko'p sonli maxsus vaziyatlar bilan tavsiflangan jarayonlarni tavsiflash imkoniyati; noto'g'ri rasmiylashtirilgan muammolarni hal qilish uchun makonda tezda izlash qobiliyati.

• Intellektual tizim” tushunchasi turli tadqiqotchilar tomonidan turlicha talqin qilinadi. Keling, qo'shimcha tushuntirishlarni o'z ichiga olgan holda asosiylarini ko'rib chiqaylik. Intellektual tizim operator (qaror qabul qiluvchi - qaror qabul qiluvchi) ishtirokisiz muammolarni hal qilishda intellektual yordamga ega axborot hisoblash tizimidir. Intellektual tizim operator - qaror qabul qiluvchi ishtirokida muammolarni hal qilishda intellektual yordamga ega bo'lgan axborot hisoblash tizimi. Boshqaruv tizimlarini yaratishda asosiy intellektual texnologiyalar, jumladan, sun’iy neyron tarmoqlar (ANN), genetik algoritmlar, loyqa mantiqdan samarali foydalanish mumkin. Shu bilan birga, ulardan foydalanishning maqsadga muvofiqligi hisob-kitoblarni amalga oshirish uchun taqsimlangan sxemalarni amalga oshirish qobiliyati bilan belgilanadi, bu esa kerakli hisob-kitoblarning murakkabligini sezilarli darajada oshirmasdan qidiruv maydonini kengaytirish imkonini beradi; boshqaruv jarayonlarini tabiiy tilga yaqin "oddiy" til orqali tasvirlash qobiliyati; nochiziqli boshqaruv ob'ektlarini analitik bo'lmagan tasvirlash va noaniqlik va ko'p sonli maxsus vaziyatlar bilan tavsiflangan jarayonlarni tavsiflash imkoniyati; noto'g'ri rasmiylashtirilgan muammolarni hal qilish uchun makonda tezda izlash qobiliyati.

Intellektual tizimlar ular bilimga asoslangan tizimlardir. Kompyuterda qayta ishlansa, bilim xuddi ma'lumotlarga o'xshash tarzda o'zgaradi: 1) tafakkur natijasida inson xotirasidagi bilim. 2) bilimlarning moddiy tashuvchilari (darsliklar, o'quv qurollari). 3) Bilim sohasi - predmet sohasining asosiy ob'ektlari, ularni bir-biriga bog'lovchi sifatlari va qonuniyatlarining shartli tavsifi. 4) Har qanday model (ishlab chiqarish, semantik, ramka yoki boshqa) asosida bilimlarni ifodalash. Ishlab chiqarish yoki qoidaga asoslangan model bilimlarni jumlalar shaklida ifodalash imkonini beradi "Agar , keyin". Semantik tarmoq yo'naltirilgan grafik bo'lib, uning uchlari tushunchalar, yoylar esa ular orasidagi munosabatlardir.
Источник: https://avon-62.ru/uz/staff/obekt-upravleniya-intellektualnyh-sistem-upravleniya/
Moslashuvchanlik.
Rivojlangan munosabat o‘rnatish qobiliyati foydalanuvchi bilan tizim orasidagi aloqani ta’minlash yo‘lini (interfeys) nazarda tutadi, xususan intellektual tizim bilan ixtiyoriy so‘rovni iloji boricha tabiiy tilga yaqin tilda shakllantirish imkoniyati tushuniladi.
Qiyin shakllantirilgan murakkab vazifalarni echa olish qobiliyati joriy bilimlar hamda ma’lumotlarni noaniqlik va o‘zgaruvchanlik xususiyatlarini nazarda tutish uchun aniq vaziyatga bog‘liq bo‘lgan echimning asl algoritmini talab etadi. O‘z-o‘zini o‘qitish qobiliyati aniq vaziyatlarda to‘plangan malakalardan vazifalarni echish uchun bilimlarni o‘zlashtirish imkoniyatida namoyon bo‘ladi.
Moslashuvchanlik – bu predmet sohaning ob’ektiv modelini o‘zgarishlariga mos keluvchi tizimning rivojlanish qobiliyatidir. Turli intellektual tizimlarda yuqorida sanab o‘tilgan belgilar bir xil darajada emas va bu to‘rtta belgi juda kam holda bir xil vaqtda uchraydi. SHartli ravishda har bir intellektual belgiga o‘zining intellektual tizim sinflari mos keladi
Ta’lim jarayonida talabaning kasbiy hamda individual rivojlanishi
jarayonini tashkil etishga nisbatan yangicha yondashuv sifatida ixtisoslik fanlarini
intellektual tizimlar asosida o’qitishning maqsadi, tarkibi va qo’llash
texnologiyalarini ishlab chiqish hozirgi kunning dolzarb muamolaridan biri
hisoblanadi.
O’qitishning intellektual tizimi sun’iy intellekt metodlari va vositalarining
avtomatlashtirilgan o’qitish sohasida qo’llanishining amaliy natijasi bo’lib, ta’lim
tizimlarining yangi avlodi hisoblanadi. Ta’lim jarayonida talabaning bilim
ko’nikma va malakalarini shakllantirishning yuqori ko’rsatkichlariga erishish
uchun, ixtisoslik fanlari o’qituvchisi uch asosiy tipdagi bilimlardan foydalanadi:
o’qitilayotgan ixtisoslik fani bo’yicha bilimlar, o’qitish metodlari to’g’risidagi
bilimlar va ta’lim oluvchi haqidagi bilimlar.
Ixtisoslik fanlarini o’qitishning intellektual tizimi bilimlar bazasi,
boshqarish tizimchasi, o’qitish tizimchasi va muloqot tizimchasidan iborat.
Ixtisoslik fanlarini o’qitishning intellektual tizimining asosi bo’lib bilimlar bazasi
hisoblanadi. Har bir ixtisoslik fani bo’yicha bilimlar bazasi o’z navbatida, o’zaro
bog’langan bir necha ma’lumotlar bazasidan iborat bo’ladi va har biri
o’qitilayotgan fanning ma’lum bir qismlarini tashkil etadi: «Atamalar va asosiy
tushunchalar», «Nazariya», «Amaliy-laboratoriya ishlari», «Mustaqil ishlar».
O’qitish metodlari haqidagi bilimlar «Topshiriqlar» ma’lumotlar bazasida
yig’ilib boradi
Kreativ fikrlash taʼsiri butun jamiyatga sezilarli innovatsiya turlarining ortida turishi rost, lekin u ayni damda universal va teng lashtiruvchi xususiyatga ega fenomen hamdir, yaʼni har qanday sh axs, u yoki bu darajada, kreativ fikrlash qobiliyatiga ega (IHTT, 2017 [3]). Darhaqiqat, taʼlim sohasidagi mutaxassislar va psixologlarning fikriga koʻra, ijodiy faoliyat bilan bogʻliq fikrlash jarayonlarida mashgʻul boʻlish deb tushunil gan kreativ fikrlash bir qator boshqa shaxsiy koʻnikmalarning ham rivojlani shiga olib keladi. Shular jumlasiga metakognitiv qobiliyat, insonlar bilan muomala qilish va shaxsning oʻzini yaxshiroq anglash koʻnikmalari, muammoni hal etish koʻnikmalari kiradi.
Bilimlar bazasini boshqarish tizimchasi yangi bilimlarni kiritish va to’plash
uchun mo’ljallangan. Birinchi bosqich tizimni o’rganishdan iborat bo’ladi,
ixtisoslik fani bo’yicha barcha bilimlar yangi hisoblanadi va bu bilimlarni yig’ish
tizim va ekspert o’rtasidagi muloqot (dialog) jarayonida amalga oshiriladi. Keyingi
bosqichlarda yangi bilimlarni izlash avtomatik tarzda amalga oshiriladi: barcha
qabul qilinayotgan axborotlar mavjud bo’lgan axborotlar bilan solishtiriladi.

EʼTIBORINGIZ UCHUN RAHMAT