Interferometr

Mavzu: Interferometrlar.
Ko`p nurli interferensiya.

Bajardi: ____________________

Tekshirdi:___________________
Mavzu : Interferometrlar . Ko`p nurli interferensiya
Interferometr (interferensiya va metr) — elektromagnit yoki akustik toʻlqinlar interferensiyasi hodisasiga asoslangan oʻlchash asbobi. I.ning ishi bitta nurning fazoda ikki (yoki koʻp) kogerent nurga parchalab, turli yoʻnalishda interferensiya koʻrinishlarini hosil qilishidan iborat. Optik I. keng tarqalgan. Bunga Maykelson I. misol boʻladi nurlar koʻzgu 3h va 32 lardan kaytib toʻplanib obyektiv O ning fokal tekisligida interferensiyalanadi. Nurlar dastalarining yoʻlini baravarlash uchun (mas, 1 nur plastina Ya, dan ikki marta oʻtadi) nur 2 yoʻliga plastina P2 oʻrnatiladi. 3, (yoki 32) ni ozgina siljitilganda interferensiya polosalar qarash maydonida sezilarli suriladi. Koʻzgu 3, (yoki 32) oʻrniga biror detal oʻrnatib, interferension tasvir boʻyicha detal sirtining sifati toʻgʻrisida mulohaza yuritish mumkin. Toʻlqin tabiatiga qarab, I. akustik va elektromagnit toʻlqinlar (optik va radioin-terferometrlar) uchun moslab yasaladi. Optik I. spektral chiziqlarning toʻlqin uzunligini, shaffof muhitlarning yorugʻlik sindirish koʻrsatkichini, yulduzlarning burchak oʻlchamlarini, masofalarning mutlaq va nisbiy qiymatini katta aniqlikda oʻlchash uchun ishlatiladi. I. sanoatda optik tizim va qismlarning sifatini tekshirish hamda optik detallarning sir-tini kuzatish uchun qoʻllaniladi. Me-tallurgiyada esa metall sirtlarining tekisligini tekshirishda, shaxtalardagi metan va karbonat angidrid konsentratsiyasini aniqlashda ham I.dan foydalaniladi.
Bular turli xil usullar bilan turli xil astronomik o'lchovlar uchun elektromagnit nurlanishning interferentsiya fenomenidan foydalanadigan optik yoki radio astronomik qurilmalardir.
Optik ham, radial ham interferometriya usullaridan biri, bu yulduz manbaini kirish signallarida uzilishlar bo'lishi uchun bir-biridan uzoqda joylashgan ikkita teleskop bilan (yoki ikkita radio teleskopi bilan) kuzatishdan iborat. Ushbu hisobdan, qabul qilingan signallarni elektron ravishda ishlab chiqish orqali yulduzning aniq holati va burchak diametriga erishish mumkin, yoki juft yulduz bo'lsa, uning burchak ajratish qiymatiga erishish mumkin.
Eng zamonaviy optik interferometrlardan biri Avstraliyadagi Narrabi rasadxonasida, Sidneydan 400 km shimoli-sharqda joylashgan bo'lib, diametri 6,5 metrli ikkita reflektordan iborat bo'lib, ularning har biri 251 ta kichik reflektor elementlaridan iborat. bir-biridan 200 metrgacha bo'lgan masofada joylashgan.
Radio teleskoplari holatida, bir necha yillar davomida juda katta poydevordagi interferometriya takomillashgan, bu bir-biridan minglab kilometr masofada joylashgan katta parabolik antennalarni birlashtirgan. Shu tarzda ulangan asboblarning echim kuchi diametri bazal uzunligiga teng bo'lgan yagona va ulkan antennaning kuchiga teng.
Laboratoriyada ishlatiladigan interferometrlar undan ikkita mantiqiy virtual manbani olish uchun yagona haqiqiy manbadan foydalanadilar. Interferometrlar virtual manbalarni ishlab chiqarish usuliga ko'ra ikki guruhga bo'linadi: to'lqinli oqim va amplituda bo'linishi.
Birinchi holda, birlamchi to'lqin ekranining qismlari to'g'ridan-to'g'ri virtual ikkilamchi manbalar sifatida yoki boshqa optik qurilmalar bilan birgalikda ishlatiladi.
Ikkinchi holda, birlamchi nur ikkinchi va ikkinchi darajali nurlarga bo'linadi, ular bir-biriga qayta va aralashmasdan oldin turli yo'llar bo'ylab harakatlanadi.
Astronomiyada eng katta yulduzlarning diametrini o'lchash, tushish burchagidagi kichik farqlarni aniqlash va shu bilan ularning yorqinlik farqlarini kuzatish uchun interferometrlar astronomiyada qo'llaniladi.
Yorugʻlik interferensiyasi - ikkita yoki bir nechta yorugʻlik toʻlqinlarining qoʻshilishi natijasida yorugʻlik nurlanishi energiyasining fazoda qayta taqsimlanishi (qarang Interferensiya); toʻlqin interferensiyasining xususiy holi. Yo. i. ekran yoki b. sirtda yorugʻ yoki qorongʻi yoʻllar yoki dogʻlar (monoxromatik yorugʻlik uchun) yoxud rangdor qismlar (oq yorugʻlik uchun) yonmayon joylashgan holda koʻrinadi. Yo. i. 17-asrdaI. Nyuton tomonidan tadqiq qilingan boʻlsada, uning korpuskulyar nazariyasi ushbu xrdisani tushuntira olmadi. Uni 19-asr boshida T. Yung va O. Frene.tar toʻlqin hodisa sifatida nazariy talqin qilib berdilar. Doimiy faza farqi sharoitida, yaʼni kogerent yorugʻlik dastalarining qoʻshilishi natijasida vujudga keluvchi, fazoda kuchaygan va susaygan intensivliklarning muntazam almashinuvidan iborat boʻlgan Yo. i. eng kengtarqalgan — statsionar interfere n siya dir. Yo. i. turlari asosan yorugʻlikning kogerent dastalarini hosil qilish usullari bilan bogʻliq. Yorugʻlikning kogerent dastalarini hosil qilishning ikki usuli: toʻlqin frontini boʻlish usuli va amplitudani boʻlish usulidan keng foydalaniladi. Toʻlqin frontini amplitudaviy boʻlish tuzilmalarida birlamchi manbaning nurlanishi optik muxitlarning yarim shaffof boʻlinish chegaralari bilan boʻlinadi.