Internet tarixi

Internet tarixi 1950-yillarda kompyuterlarning rivojlanishi va deyarli bir vaqtning oʻzida turli mamlakatlarda, birinchi navbatda, AQSh, Buyuk Britaniya va Fransiyadagi ilmiy va harbiy laboratoriyalarda global kompyuter tarmoqlarining ilmiy va amaliy konseptsiyalarining paydo boʻlishi bilan boshlandi^[1].
Internetni qurish tamoyillari birinchi marta 1969-yilda AQSh harbiy agentligi DARPA buyrugʻi bilan yaratilgan ARPANET tarmogʻida qoʻllanilgan. ARPANET yutuqlaridan foydalanib, 1984-yilda AQSH Milliy fan fondi universitetlar va kompyuter markazlari oʻrtasidagi aloqa uchun NSFNET tarmogʻini yaratdi. Yopiq ARPANET-dan farqli oʻlaroq, NSFNET ulanish uchun nisbatan bepul edi va 1992-yilga kelib, unga 7500 dan ortiq kichik tarmoqlar, jumladan 2500 tasi AQShdan tashqarida ulangan. NSFNET yadro tarmogʻining tijorat maqsadlarida foydalanishga oʻtkazilishi bilan zamonaviy Internet paydo boʻldi.
1980-yillarga qadar kompyuter tarmoqlari asosan ixtisoslashtirilgan muassasalar xodimlari uchun mavjud edi va 1980-yillarda shaxsiy kompyuterlar (ShK) shaxsiy foydalanishda tarqala boshladi, bu esa tarmoqlarga katta talabni keltirib chiqardi (bundan oldin ommaviy axborot vositalarini qoʻlda uzatish edi). Agar mutaxassislar tarmoqdan asosan tadqiqot va ishlab chiqarish vazifalari uchun foydalangan boʻlsa, unda odamlar, birinchi navbatda, shaxsiy muloqotga va shaxsiy kompyuterlari uchun mashhur matnlar va boshqa fayllarni olishga qiziqish bildirishgan. Ushbu muammolarni hal qilgan birinchi ommaviy tarmoq texnologiyasi elektron pochta boʻlib, uning asosida 1980-yilda birinchi yirik global kompyuter maʼlumot almashish tarmogʻi Usenet yaratildi.
Fon[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tashqi videofayllar
	Телетайп 1930 года как компьютерный терминал (эксперимент по присоединению печатающего телетайпа образца 1930 года к современному компьютеру с адаптацией электропитания и интерфейса обмена данными — 5-битной кодировки латиницы)

Maʼlumotlar almashinuvi tushunchasi — radio yoki elektr simi kabi elektromagnit vosita orqali ikki xil joy oʻrtasida maʼlumotlarni uzatish — birinchi kompyuterlar paydo boʻlishidan oldin paydo boʻlgan. Bunday aloqa tizimlari odatda ikkita soʻnggi qurilma oʻrtasidagi nuqtadan nuqtaga aloqa bilan cheklangan. Ushbu turdagi aloqaning etakchilari telegraf aloqalari va telekslar (teletayplar) deb hisoblanishi mumkin. XIX asr oxirida telegraf birinchi toʻliq raqamli aloqa tizimiga aylandi. Ommaviy miqyosda axborot almashinuvi pochta va jurnalistika tushunchalariga borib taqaladi, bu yerda XIX asr oxirigacha qogʻoz va ovozli xabarlar kabi anʼanaviy ommaviy axborot vositalaridan foydalanilgan. Texnologik taraqqiyot markazlashgan eshittirishlar olib boriladigan radio va televidenie kabi tushunchalarning paydo boʻlishiga olib keldi. Jismoniy shaxslar, shuningdek, markazlashtirilmagan eshittirishni amalga oshirishga harakat qilishdi, bu esa samizdat kabi hodisalarning paydo boʻlishiga olib keldi va natijada raqamli boʻldi. Shuningdek, XX asrning oʻrtalarida turli mamlakatlarda havaskor radio aloqalari paydo boʻldi, ular doirasida odamlar oʻzlarining identifikatsiya va manzil tizimlarini shakllantirib, bir-birlariga shaxsiy xabarlar yuborishni boshladilar.
XX asrning boshlarida maʼlumotlarni uzatish va axborot nazariyasi sohasida fundamental nazariy ishlar olib borildi, ularning mualliflari Klod Shennon, Garri Nyukist va Ralf Xartli edi.
Birinchi kompyuterlarda markaziy protsessor va masofaviy terminallar mavjud edi. Texnologiyaning rivojlanishi bilan katta masofalar (terminallar uchun) yoki yuqori tezlikda (mahalliy qurilmalarni ulash uchun) aloqani taʼminlash uchun yangi tizimlar ishlab chiqildi, bu esa asosiy kompyuterni yaratish uchun zarur edi. Ushbu texnologiyalar uzoq kompyuterlar oʻrtasida fayllar kabi maʼlumotlarni uzatish imkonini berdi. Biroq, nuqtadan nuqtaga aloqa modeli cheklangan edi, chunki u har qanday ikkita ixtiyoriy tizim oʻrtasida toʻgʻridan-toʻgʻri aloqa oʻrnatishga imkon bermadi; jismoniy aloqa zarur edi. Ushbu texnologiya, shuningdek, dushman hujumi paytida maʼlumotlarni uzatishning muqobil usullari yoʻqligi sababli strategik va harbiy maqsadlarda foydalanish uchun xavfli deb hisoblangan.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Buni rus tarixchisi Aleksandr Ostrovskiy tasdiqlaydi, u 2011-yilda „Jahon va mahalliy kommunikatsiyalar tarixi“ kitobida^[2] aloqa tarixi mavzusini oʻrganish qiyin, chunki koʻplab muammolar yetarli darajada oʻrganilmagan. Tematik adabiyot "zamonaviy inson duch kelishi kerak boʻlgan deyarli cheksiz kitoblar va maqolalar dengiziga gʻarq boʻlmoqda", „bu mavzu boʻyicha nashrlarning aksariyati ilmiy emas, balki ilmiy-ommabopdir. Natijada, voqealar sanasidagi nomuvofiqliklar, raqamli materiallardan foydalanishdagi nomuvofiqliklar, har doim ham toʻgʻri belgilanmagan ilmiy ustuvorliklar, afsonalar yaratish va hokazolar bilan shugʻullanish kerak. “.
Internetdan oldingi kompyuter tarmoqlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
„Express“ ACS " Razdan-3 " kompyuteriga asoslangan.