Interyer-dizayn sohasiga oid terminlarning ingliz va o’zbek tillarida tasnifi

Keywords: design, interior-design, exterior design, the terminology of interior-
design, tracing method. 
 
KIRISH 
Interer - bu uyushgan madaniy makon, dizayner tomonidan o’zlashtirilishining 
to’liq modeli va tarixiy rivojlanishning ma’lum bir bosqichida uning ob’ektivligi 
hisoblanadi. Zamonaviy interyer dizaynini tahlil qilish uchinchi ming yillik boshidagi 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3.567 (SJIF) December 2022 / Volume 3 Issue 12
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
1121

---

odamning jihozlar olamiga bo’lgan munosabati, mavjudlikni dizayn orqali 
shakllantirish zarurati asosidagi g’oyalarni ochib berish vositasidir. Interer dizaynga 
sohasiga oid bo’lgan so’zlar hamda so’z birikmalarni to’g’ridan to’g’ri tarjima qilib 
bo’lmaydi, shunda biz tarjima usullaridan foydalanmiz.
"Tarjima" tushunchasi turli faoliyat va sohalarga ta’sir qiladi. Albatta, tarjima 
fanda muhim rol o’ynaydi va alohida murakkablik atamalarni ifodalaydi. Bundan 
tashqari, XX asrda san’at oid xarakterli matnlar, gaplar, so’zlar tarjima qilina 
boshlandi. Hozirda rivojlanib borayotgan soha bu interer dizayn hisoblanadi. 
Tarjimonlar lug’atning yangi qatlamining paydo bo’lishi munosabati bilan farqlovchi 
xususiyatlar, bu esa tarjimada qiyinchiliklarga olib keladi. Shuning uchun tarjimon 
nafaqat tilni, balki tilni ham yaxshi bilishi kerak u ishlayotgan mavzu bo’yicha 
mukammal bilimga ega bo’lishi kerakdir.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODLAR 
Avvalo, “termin” tushunchasiga ta’rif berish kerak A.V.Superanskaya bu 
atamaning alohida ekanligiga ishonadi muayyan sharoitlarda va maxsus ishlatiladigan 
so’z hisoblaydi [3]. Maxsusning asosiy birliklari sifatida atamalarning adekvat 
tarjimasi, matn tarjimaning aniqligi va bir biriga mosligi muhimdir. Biroq, tarjima bilan 
ishlashda tarjimonlar ko’pincha bunday bir qancha muammolarga duch keladi, chunki 
ular oldida nihoyatda muhim vazifa - tarjimani tanlash to’g’ri analiz qilish, ya’ni 
muntazam ravishda bo’lgan TT (tarjima tili) birligi MT ning ma’lum bir birligini 
(manba tili) tarjima qilish uchun tanlanadi va chog’ishtiriladi.
Terminlarni tarjima qilish usullari orasida eng ko’p ajralib turadiganlari: 
1. Transkripsiya va transliteratsiya - birlikni o’zgartirish usullari TT o’zining 
tovush yoki alifbo tarkibini da takrorlash orqali, atamalarni ingliz tilidan o’zbek tiliga 
tarjima qilganda, bu usullar ko’pincha birlashadi, bu fonetik va grafik farqlarga bog’liq 
ikki til; 
2. kalkalash usuli - chet tili birligini aylantirish usuli uning tarkibiy qismlari yoki 
so’zlarning TLdagi leksik o’xshashlari bo’yicha tarjima usuli; 
3. tarifiy ifoda usuli - chet tilining leksik birligini tarjima qilishda TL dagi 
ma’nosini yanada to’liqroq va batafsilroq izohlaydi [2]. 
MUHOKAMA VA NATIJALAR 
Avvalo, shuni ta’kidlash kerakki, interyer dizayni xonaning sub’ekt-fazoviy 
tashkilotidir. Siz taassurot qoldirishingiz mumkin bu juda oddiy masala, lekin u alohida 
bilim va ko’nikmlarni talab qiladi. Dizayner o’z ishida odatda sezilarli miqdorda lug’at 
va atamalardan foydalanadi. 
Bu sohadagi atamalarni qiyosiy tahlil qilish asosida shunday qilish mumkin: 
1. Bitta so’zdan iborat bo’lgan terminlar ya’ni: “Plafon”, “arka”, “plafond”, 
“arch”; 
2. Murakkab terminlar, ya’ni ikkita so’zdan iborat: “osmono’par”, “sidelights”, 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3.567 (SJIF) December 2022 / Volume 3 Issue 12
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
1122

---

“skylights”, “cantilever”; 
3. Murakkab tarkib topgan qo`shma atamalar (ibora terminlari). bir nechta 
so’zlardan: "tolali plitalar", "taxta mebellari", "", "natural light". Ko’pincha atamalar 
modelga muvofiq tuziladi va sifat + ot so’z turkumlari orqali ifodalanadi.
Bundan tashqari, bir necha tarjima qiyinchiliklarini keltirish mumkin:
Lotin va qadimgi yunon tillaridan olingan olinma so’zlar. Xatoki “dizayn” termini 
lotincha so’zdan olingan bo’lib ya’ni “designare”, “aniqlash” degan ma’noni beradi. 
Uyg’onish davriga kelib bu so’z “loyiha”, “chizma”, “rasm” degan ma’nolarga 
almashgan. Yana bunga misol, “stil” so’zi, bu so’z orqali qo’shma so’zlar tashkil 
topilgan ya’ni “pycnostyle” - “piknostili” yoki “hypostyle” - “gipastili”(ko’p qirrali 
stil yoki aralash stil). 
Endilikda stil nomlarini ko’rib chiqamiz: Tarjima qilishda 3 usuldan foydalanimiz 
yuqorida aytganimizdek: Transkripsiya va transliteratsiya, kalkalash usuli, tasviriy 
ifoda usullaridan foydalanimiz. Misol tariqasida, “loftstyle” va “bauhaus” terminlarini 
ishlatamiz va tarjima qilinganda “loft stili” va “bauhaus” o’zgramaydi. The loft homes 
are converted into a third bedroom and there are wooden floors and double glazing 
throughout [11]. Endi tarjima qilinganda “Cherdak(boloxona) uch xonali yotoqxonaga 
aylantirilgan va yog’och pollaran va ikki oynali oynalardan foydalanilgan.” Bu yerda 
“loft” so’zi cherdak ma’nosida kelayapti, endi esa interer dizaynga asoslansa qanday 
ma’noda kelishini misol tariqasida ko’ramiz: “Loft homes are mainly chosen by 
creative, freedom-loving people who appreciate practicality, creativity, and 
minimalism”, bu yerda esa , “Loft uylar asosan ijodkorlik, erkinlikni sevuchchi va 
minimalizmni qadrlaydigan ijodiy va minimzalizmni qadrlaydigan odamlar tomonidan 
tanlanadi”, bu gapda “loft” termini o’z ma’nosida qo’llanildi. Keyingi termin 
“hightech”, bu termin hozirda ko’p qo’llanilib, zamonaviy stilni yaratuvchi interer 
dizayn stili hisoblanadi, o’zbek tilida esa “yuqori texnologiya” ma’nolarini beradi. 
Misol: The room is designed by hightech style which is an innovative modern style 
these days. “Xona yuqori texnologiyali stil asosida yaratilib, bugungi kunda 
innovatsion zamonaviy stil hisoblanadi”. Bu misolda termin o’z ma’nosida kelib, 
to’g’ridan to’g’ri tarjima usuli foydalanilgan. Keyingi misolda ko’chma ma’nosiga 
nazar tashlaymiz: “If you want to decide about this situation, it would be high-tech 
solution”. "Agar siz ushbu vaziyat haqida qaror qabul qilishni istasangiz, bu eng 
samarali yechim bo’ladi oladi." Ushbu misolda, tasviriy ifoda tarjima usulidan 
foydalanildi, ya’ni gapni tarjima qilganda uni tasvirlash orqali, vaziyatni chiroyli 
tasvirlash uchun ushbu usul qo’llanildi.
Shunaqa qilib, agar ushbu tarjima usullaridan foydalanilsa, terminlar oson va 
tushunarli ya’no bir ma’noga ega bo’lib gavdlanadi.
Yoritish moslamarini nomlarini tarjima usullarida: taniqli AZURE jurnalidagi 
"pendant light" atamasini ham ko’rib chiqamiz [3]. “pendant” termini “an ornament 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3.567 (SJIF) December 2022 / Volume 3 Issue 12
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
1123

---

on a chain that you wear round your neck” ya’ni bu termini o’zbek tilidga tarjima 
qilganda, “osilmachoq chiroq”, potolokka temir zanjir orqali osilib ilinadigan Qandil 
yoki chiroq xuddiki zanjirdagi marjon kabi [11]. 
XULOSA 
Amaliy tahlil natijalariga ko’ra, quyidagi xulosalarga keldik: 
1. Tarjimon nafaqat tilni, o’zi ishlayitgan mazu haqida to’liq va mukammal bilishi 
kerak; 
2. Tarjimon ikki tilli lug’at va bir tilga mansub bo’lgan hamda unga bog’liqlik 
tomonlarini ham o’rganib chiqishi kerak; 
3. Tarjimon tilda ekvivalentini topolmasa, quyida aytganimizdek tarjima 
usullaridan foydalanib ma’nosi topishi kerak. 
Bundan ko’rinib turibdiku, ikki tilni ya’ni bir biriga qardosh bo’lmagan tillarni 
chog’ishtirayotgdanda, tarjima analizi qilinayotgandan ko’pkina qiyinchiliklarga duch 
kelishi mumkin va buni oldini olish uchun yuqori usullardan foydalanilsa qiyinchiliklar 
bartaraf bo’ladi va o’quvchi shaxsga qiyinchilik tug’dirmaydi.