I(q-q). indd


Neytronni’n’ ta’sirinde yadrolardi’n’ wo’z-wo’zinen


Download 4.28 Kb.
Pdf ko'rish
bet129/167
Sana08.11.2023
Hajmi4.28 Kb.
#1756911
1   ...   125   126   127   128   129   130   131   132   ...   167
Bog'liq
Fizika. 9-klass (2014)

Neytronni’n’ ta’sirinde yadrolardi’n’ wo’z-wo’zinen 
rawajlandi’ri’wshi’ bo’liniw reakciyasi’ yadroni’n’ bo’liniw 
shi’nji’rli’ reakciyasi’ dep ataladi’.
Shi’nji’rli’ reakciyasi’ waqti’nda ko’p energiya aji’raladi’. 1 g urandag’i’ 
barli’q yadrolar toli’q bo’lingende h energiya aji’raladi’. Bul 10 t ko’mir 
jang’anda aji’ralatug’i’n energiyag’a ten’.
238
IX bap. Yadro energiyasi’ ha’m wonnan paydalani’w


122
1. Yadro ku’shleri dep qanday ku’shlerge ayti’ladi’?
2. Ne ushi’n yadro ku’shleri ta’biyattag’i’ bar ku’shlerden yen’ ku’shlisi yesap-
lanadi’?
3. Yadroni’n’ baylani’si’w energiyasi’ dep qanday energiyag’a ayti’ladi’?
4. Yadro reakciyalari’ dep qanday reakciyalarg’a ayti’ladi’?
5. Yadroni’n’ bo’liniw shi’nji’rli’ reakciyasi’ neden ibarat? 
38-§. YADRO ENERGIYASI’NAN PAYDALANI’W
Yadro reaktori’
Yadroni’n’ bo’liniw shi’nji’rli’ reakciyasi’ basqari’latug’i’n 
quri’lma yadro reaktori’ deb ataladi’.
Yadro reaktori’ni’n’ tiykarg’i’ bo’legi yadro janarmayi’ ha’m ney-
tronlardi’ a’steletiwshi (1), reaktor islegende aj’iralatug’i’n ji’lli’li’qti’ 
ali’p ketiwshi ji’lli’li’q jetkeriwshi (2) ha’m reakciya tezligin basqari’wshi’ 
sterjenler (3) den ibarat (76-su’wret). Reaktordag’i’ basqari’wshi’ sterjen-
ler neytronlardi’ jaqsi’ juti’wshi’ zatlar – bor ha’m kadmiyden tayarlan-
g’an.
Uranni’n’
92
U izotopi’ yadrolari’ni’n’ tezligi a’ste bolg’an neytronlardi’ 
jaqsi’ jutadi’. Soni’n’ ushi’n yadro reakciyasi’ waqti’nda payda bolatug’i’n 
tez neytronlar awi’r suw yamasa grafi t jardeminde a’steletiledi. Awi’r suw 
(D
2
O) – bul deyteriydin’ kislorod penen birigiwinen payda bolg’an suw. 
A’piwayi’ vodorod (
1
H) yadrosi’nda tek bir proton bolsa, woni’n’ izo-
topi’ – deyteriy (
1
D) de bir protonnan basqa bir neytron da boladi’.
76-su’wret
235
2
1

Download 4.28 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   125   126   127   128   129   130   131   132   ...   167




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling