I(q-q). indd

X bap. Juldi’zlar, Quyash ha’m Ay

---

136
78-su’wret
XI bap
QUYASH SISTEMASI’. 
GALAKTIKA
43-§. QUYASH SlSTEMASI’NDAG’I’ PLANETALAR. 
KEPLER NI’ZAMLARI’
Quyash sistemasi’
Ulli’ Woyani’w da’wirinde polshali’q astronom N. Kopernik (1473–
1543) Quyash sistemasi’ haqqi’nda jan’a ta’liymat – geliocentrik sistemani’ 
islep shi’qti’. Bul ta’liymatqa ko’re, woraydag’i’ Quyashti’n’ a’tirapi’nda 
planetalar aylani’p ju’redi. Bul revolyuciyali’q ta’liymat sol da’wirge 
shekem hu’kim su’rgen geotcentrik sistemag’a, yag’ni’y «Jer – Du’nyani’n’ 
worayi’» degen ko’zqarasti’ biykarladi’.
Quyash ha’m woni’n a’tirapi’nda aylani’p ju’riwshi barli’q 
aspan deneleri birgelikte Quyash sistemasi’n quraydi’.
Quyash sistemasi’nda iri aspan deneleri bolg’an 8 planeta ha’m 
wolardi’n’ a’tirapi’nda aylani’p ju’riwshi 100 den arti’q ta’biyg’i’y joldas-
lar, mayda aspan deneleri bolg’an 40 mi’n’g’a jaqi’n astroidlar, 2 mi’n’g’a 
jaqi’n kometalar ha’m basqa ha’r tu’rdegi aspan deneleri bar. 
Planetalar
Tu’nde aspan gu’mbezinde 
ayi’ri’m «juldi’z»di’n’ wor-
ni’ basqasi’na sali’sti’rg’anda 
wo’zgerip qali’wi’n baqlaw 
mu’mkin. Bunday «juldi’z» 
basqalari’ arasi’nda aylani’p 
ju’rgendey seziledi. Aylani’p 
ju’rgendey sezilgen bul «juldi’z»lar 
haqi’yqati’nda planetalar boli’p 
yesaplanadi’.
Planetalar wo’zinen nur shi’-
g’armaydi’. Biz wolardan sha-
g’i’li’si’p ati’rg’an Quyash nuri’n 
ko’remiz. Planetalardi’n’ atlari’ 
Kosmos haqqi’nda ko’zqaraslar

---

137
ha’m wolardi’n’ Quyashqa sali’sti’rg’andag’i’ wo’lshemi 78-su’wrette, 
basqa tu’rli mag’luwmatlar bolsa 16-kestede keltirilgen. 
16-keste