I(q-q). indd

VI BAP BOYI’NSHA KEREKLI JUWMAQLAR
●
 Jaqti’li’q gedir-budir betten jaqti’li’q shashi’rap shag’i’li’sadi’.
●
 Yeger bet jeterli da’rejede tegis bolsa, bunday betten jaqti’li’q ayna si’yaqli’ 
shag’i’li’sadi’.
●
 Jaqti’li’q ko’zla’ynek shag’i’li’si’w ni’zami’:
1. Tu’sken nur, shag’ilisqan nur ha’m yeki wortal’iq shegarasi’na nurdi’n’ 
tu’siw noqati’nan wo’tkizilgen perpendikulyar bir tegislikte jatadi.
2. Shag’i’li’si’w mu’yeshi γ tu’siw mu’yeshi α g’a ten’.
●
 Jaqti’li’q nuri’ni’n’ si’ni’w ni’zami’:
1. Tu’sken nur, si’ng’an nur ha’m yeki wortal’i’q shegarasi’na nurdi’n’ tu’siw 
noqati’nan wotkizilgen perpendikulyar bir tegislikte jatadi’.

---

100
2. Tu’siw mu’yeshi sinusi’ni’n’ si’ni’w mu’yeshi sinusi’na qatnasi’ berilgen 
yeki wortal’iq ushi’n wo’zgermeytug’i’n sha’ma boli’p yesaplan’adi’.
●
 Nur si’ndi’ri’w ko’rsetkishi u’lken bolg’an wortali’qtan nur si’ndi’ri’w 
ko’rsetkishi kishi bolg’an wortal’i’qqa jaqti’li’q bag’darlang’anda tu’siw 
mu’yeshi belgili mu’yeshten u’lken bolg’anda nur yeki wortal’iq shegarasi’nan 
toli’q shag’i’li’sadi’.
●
 Bir yamasa yeki ta’repi sferali’q bet penen shegaralang’an mo’ldir dene linza 
dep ataladi’.
●
 Linza formulasi’:
●
 Lupa – buyi’mlardi’ ko’riw mu’yeshin u’lkeytip beretug’i’n yeki ta’repleme 
don’es linza.
●
 Fotoapparat – obekttin’ su’wretin fotoplyonka, fotoplastina yamasa 
fotoqag’azg’a tu’sirip, saqlaytug’i’n yetip beretug’i’n asbap.
●
 Mikroskop – jaqi’n arali’qtag’i’ ko’zge tuwradan-tuwra ko’rinbeytug’i’n 
ju’da’ mayda obektlerdi u’lkeytip korsetetug’i’n optikali’q a’sbap boli’p 
yesaplan’adi’.
●
 Jaqi’nnan ko’riwshi ko’zlerde ko’riwdi jaqsi’law ushi’n optikali’q ku’shi teris 
bolg’an linzali’ ko’za’ynekten paydalani’ladi’.
●
 Uzaqtan ko’riwshi ko’zlerde ko’riwdi jaqsi’law ushi’n optikali’q ku’shi won’ 
bolg’an linzali’ ko’za’ynekten paydalani’ladi’.