I(q-q). indd

O.Ryomer 1676-ji’li’ birinshi boli’p jaqti’li’q tezligin 
ani’qlag’an. Woni’n’ ma’nisi sha’ma menen 215 000 000 m/s 
qa ten’ boli’p shi’qqan. 
 
Ha’zirgi waqi’tta Jer orbitasni’n’ diametri 299 200 000 km yeken-
ligi, jaqti’li’q bul arali’qti’ 16 mi’n’ 37 s ta basi’p wo’tiwi belgili. Bul 
halatta jaqti’li’q tezliginin’’ 3·10
8
 m/s qa ten’ bolg’an ani’q ma’nisi kelip 
shi’g’adi’.
Jaqti’li’q tezliginin’ Ryomer ta’repinen ani’qlang’an ma’nisi ha’zirgi 
zamandag’i’ ani’q ma’nisinen u’lken parqi’ bolsa da, bul na’tiyje sol 
da’wirde ju’da’ u’lken jan’ali’q yedi. Ryomer buni’n’ menen, birinshiden,