I(q-q). indd

Turaqli’ ko’lemde berilgen massali’ 
gazdi’n’ basi’mi’ temperaturag‘a 
proporcional ra’wishte wo’zgeredi.
Izoxorali’q process T–p diagrammada izo-
xora menen ko’rsetiledi (19-b, su’wret).
Bul ni’zamdi’ 1787-ji’lda francuz fizigi 
J.Sharl ta’jiriybeler tiykari’nda ashqani’ ushi’n 
woni’ Sharl ni’zami’ dep ataydi’.
Qatti’ denelerdegi izotermiyali’q processte 
ko’lem derlik wo’zgermegeni ushi’n wondag’i’ 
processti izoxorali’q process dep ataw mu’mkin.
=
V
2
V
1
T
2
T
1
.
 T
р
= const.
(9)
(10)
II bap. Termodinamika elementleri
19-su’wret
a
b

---

38
1. Ideal gaz hali’ni’n’ ten’lemesi qalay ko’rsetiledi?
2. Universal gaz turaqli’si’ni’n’ ma’nisi nege ten’?
3. Izoprocess dep qanday processke ayti’ladi’?
4. 17-su’wretten izotermiyali’q procesti tu’sindirip berin’.
5. 18-su’wretten izobarali’q procesti tu’sindirip berin.
6. 19-su’wretten izoxorali’q procesti tu’sindirip berin’.
1. Porshenli cilindr ishine tolti’ri’lg’an gazdi’n’ da’slepki ko’lemi 24 sm , 
basi’mi’ 2 MPa. Gaz izotermiyali’q qi’si’li’p, gazdi’n’ ko’lemi 16 sm
3
 qa 
keltirilgende woni’n’ basi’mi’ qanday ma’niske iye boladi’?
2. Gazdi’n’ da’slepki ko’lemi 0,2 l, basi’mi’ bolsa 1 MPa. Gaz izotermiyali’q 
ken’eyip, basi’mi’ 200 kPa g’a iye boldi’. Gazdi’n’ keyingi ko’lemin tabin’.
3. Yeger gaz 27°C da 3 l ko’lemge iye bolsa, 127°C da qanday ko’lemdi iye-
leydi? Bunda basi’m turaqli’ bolg’an.
4. 27°C temperaturada jabi’q i’di’stag’i’ gazdi’n’ basi’mi’ 900kPa yedi. Gaz 
qi’zdi’ri’li’p, temperaturasi’ 227°C g’a jetkerilgende woni’n’ basi’mi’ qanday 
shamag’a iye boladi’?