Iqtisod-moliya

Venn diagrammasi 
Iqtisodiy fanlarni o‘rganishda taqqoslashga qaratilgan metodlardan 
Venn diagrammasi (

Venn diagrams
) ham o‘ziga xos o‘rin tutadi. U qator 
vizuallashtirish metodlari va grafik tarzdagi illyustratsiya usullarining
umumiy nomi bo‘lib, ingliz faylasufi, matematigi, mantiqshunosi Jon 
Venn asos solgan. Hozirda fanlarning turli sohalarida, ayniqsa,
matematika, 
ehtimollar
nazariyasi, 
mantiqshunoslik,
statistika, 
kompyuter va u bilan bog‘liq fanlarni o‘rganishda keng qo‘llaniladi.
Bu diagramma iqtisodiy kategoriyalarning umumiy va farqlanuvchi 

tomonlarini o‘rganishga ham juda qulay.

Odatda o‘quvchi, talabalar bir-biriga o‘xshash kategoriyalarni 
farqini ko‘rsatishga qiynalishadi. Undan ayniqsa iqtisodiy kategoriya,
tushunchalar, jarayonlar va boshqalarning umumiy tomonlari va 
farqlanuvchi jihatlarini aniqlash, taqqoslash, baho berishda keng
foydalanish mumkin.
Venn diagrammasining eng oddiy shakli ikki kategoriya, tushuncha,
predmet, voqea, hodisalarning o‘xshash va farqlanuvchi tomonlarini 
ko‘rsatishdir. Mazkur diagrammaning afzalligi shundaki, uning
yordamida o‘xshash yoki umumiy tomonlarni talabalar ongiga 
yetkazish osonlashadi.
Venn diagrammasi asosida ishlashni individual, juftlikda, kichik 
guruxlar bilan tashkil etish mumkin.
Sinkveyn metodi 

X
Y

XYZ 

Z 

XZ


XY 


YZ


Х 
XY


Y

---

---

138
O‘rganilayotgan materialni yaxshiroq anglash uchun qo‘llaniladigan 
metodlardan biri - Sinkveyn (axborotni yig‘ish) metodidir. Murakkab
g‘oya, fikr, iqtisodiy tushunchalarni bir nechagina so‘zlar bilan 
ifodalash, ularga xos sifat belgilari, amalda qo‘llash yo‘llarini ko‘rsatish
orqali mavzuni yaxshiroq anglashga, o‘zlashtirishga yordam beradigan

metod.

Sinkveyn – (sink

- 
fransuzcha besh) besh qatordan iborat, o‘ziga 
xos, qofiyasiz she’r bo‘lib, unda o‘rganilayotgan tushuncha, hodisa,
voqea, mavzu haqidagi axborot yig‘ilgan holda, o‘quvchi, talaba so‘zi 
bilan turli variantlarda va turli nuqtai nazar orqali ifodalanadi. XX
asrning boshlarida amerikalk shoira Аdеlаidа Krepsi she’rning yangicna 
besh qatordan iborat shaklini yaratdi. Uning asosida tahliliy fikrlash,
qo‘yilgan savollarga guruh miqyosida javob berish, turli strategiyalarni 
tizimli qo‘llashga qaratilgan bu metodni AQSHlik D. Stil, K. Meredit,
Ch.Templ ishlab chiqishgan.
73

Sinkveyn tuzish murakkab g‘oya, iqtisodiy tushunchalarni bir 

nechagina so‘zlar bilan ifodalash uchun muhim bo‘lgan malakadir.

Sinkveyn tuzish jarayoni mavzuni yaxshiroq anglashga, o‘zlashtirishga 
yordam beradi. Metodni sinonimi bor iqtisodiy kategoriyalar,
tushunchalarni o‘rganishda qo‘llaniladi. 
Amaliyotda sinkveyn:
• murakkab axborotni sintezlash quroli; 
• talabalar tushunchalar zaxirasini baholash vositasi;
• fikrni ijodiy ifodalash vositasi sifatida juda foydalidir. 
Sinkveyn tushunchalar va axborotlarni refleksiyalash, sintezlash va
umumlashtirishda tezkor, ayni zamonda muhim qurol hisoblanadi. 
Sinkveyn ma’lum bir mavzu o‘rganilgandan so‘ng tuzilsa, uning
asosiy xususiyatlari, mohiyati tushunilib, yakunlanadi. Sinkveyn 
materiallar ustida o‘ylashga, murakkab axborotni sintezlashga yordam
beradi. Ijodiy ishlash imkoniyati kelib chiqadi. 
Sinkveyn besh qatordan iborat bo‘lib, birinchi qatorda bir so‘z bilan
mavzu yoki muammo yoziladi (odatda ot turkumiga oid so‘z bilan). 
Ikkinchi qatorda bir so‘z bilan ifodalangan mavzu yoki muammo
ikki so‘z bilan tavsiflanadi (sifat turkumiga oid ikki so‘z bilan). 
Uchinchi qatorda ushbu mavzu yoki muammo bo‘yicha xatti -
harakatlar uch so‘z bilan xarakterlanadi. 
73