Iqtisod-moliya

Pedagog, 

psixolog 

mutaxassislarning 

ta’kidlashlaricha, 

metodlar o‘quv-tarbiya jarayonida quyidagi funksiyalarni bajaradi: 

Ta’lim berish. 
Metodlar yordamida ta’limning maqsadi amalga oshiriladi. 
Metodlar o‘qituvchi va o‘quvchilarning nazariy hamda amaliy bilimini
ta’lim olish borasidagi vazifalarni bajarishga qaratadi; 


Kamolotga boshlash funksiyasi. 
O‘quvchi, talabalarni fikrlash doirasini, bilim olish, aqliy rivojlanish 
sur’atini tezlashtirishda, qiziquvchanligini oshirishda o‘z ifodasini
topadi;

Tarbiyalash funksiyasi. 
O‘quv materialini o‘rganish, o‘zlashtirish jarayoniga mustaqil 
qarash, fikrlash, iroda xususiyatlari, axloqiy, ma’naviy qarashlarning
shakllanishiga olib keladi; 


Bilim olishga da’vat etish, istak, xohish uyg‘otish funksiyasi. 
8

Аль-Фаробий. Математические трактаты. Алма-ата: Ильм, 1972. C. 327, 328.

---

---

25
Metodlar talabalarni bilim olishga da’vat qiluvchi vosita 
hisoblanadi. Asosiy, gohida bilishga qiziqtiruvchi, istak, xohish
tug‘diruvchi yagona stimulyator vazifasini bajaradi; 


Nazorat funksiyasi. 
Metodlar yordamida o‘qituvchi o‘quvchi, talabalarning bilimini 
nazorat qilibgina qolmay, o‘quv jarayoni natijalariga ko‘ra unga zarur
o‘zgartirishlar kiritadi. 
Mеtоdlаr turli-tumаn bo‘lib, pеdаgоg оlimlаr tоmоnidаn turli
yondаshuvlаrgа ko‘rа ulаr tаsniflаnаdi, guruhlаrgа аjrаtilаdi.
9
Lеkin

mеtоdning mаzmun-mоhyatigа ko‘rа eng muhimi u “qаndаy?” sаvоligа

jаvоb bеrishi: bundа pеdаgоg qаndаy fаоliyat yuritаdi, o‘quvchi-
tаlаbаchi?

Metodologiya
esa (yunon. metodоs va logos so‘zlaridan) 
faoliyatning tarkibi, mantiqiy tuzilishi, metod va vositalari haqidagi
ta’limotdir. Metodologik bilim, birinchidan, muayyan faoliyat 
turlarining mazmuni va izchilligini o‘z ichiga olgan odat va normalar
shaklida, ikkinchidan, amalda bajarilgan faoliyatning ta’siri sifatida 
yuzaga chiqadi. O‘zbekiston milliy ensiklopediyasida metodologiyaga
quyidagicha tarif berilgan: “Metodlar haqidagi ta’limot fanda 
metodologiya deyiladi”.
10

“Voqelikning muayyan qismini, biron jihatini o‘rgatuvchi

metodologiyaga metafizikani, voqelikni chiziqli rivojlanishi, o‘zgarish 
jarayonini uni tashkil etuvchi bilimlar o‘rtasidagi o‘zaro aloqadorliklarni
aks ettiruvchi metodologiyaga dialektikani, voqelikda ro‘y beruvchi, 
keskin halokatli o‘zgarishlar, nochiziqli rivojlanish jarayonlarini
o‘rganishda qo‘llanilayotgan metodologiyaga sinergetikani
11
misol

sifatida kiritish mumkin» – deyiladi, mazkur ensiklopediyada.

“Metodologiya – tadqiqotning nazariy va amaliy faoliyatini tashkil etish, 
tiklash tamoyillari va usullari tizimi hamda bunday tizim haqidagi
ta’limot”dir.
12

9