Iqtisod-moliya

noto‘g‘ri hisoblash: 
ko‘pchilik 
hollarda bu bandlik jamg‘armasiga to‘lovlar, reklama uchun soliq,
hamkorlik faoliyati shartnomalariga asosan olingan mablag‘lar bo‘yicha 
qo‘shilgan qiymat solig‘iga taalluqlidir.
Bundan tashqari har bir mavzuni o‘rganish jarayonida ham 
o‘qituvchi eng ko‘p sodir etiladigan xato va kamchiliklarga e’tibor
berishi kerak. Masalan, “Ishlab chiqarish xarajatlari, davr xarajatlari va 
moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar”da:
* dastlabki kirim hujjatlarining yo‘qligi yoki ular belgilangan 
tartiblarga rioya qilmagan holda rasmiylashtirilishi;
* xarajatlarning ayrim turlari mahsulot tannarxiga noto‘g‘ri 
o‘tkazilishi;
* tugatilmagan ishlab chiqarish qoldiqlari noto‘g‘ri baholanishi; 
* xarajatlar hisob davrlari bo‘yicha noto‘g‘ri ajratilishi;
* xarajatlarni hisobga olish va taqsimlash bo‘yicha usul va 
uslublar hisob siyosatida aks ettirilgan uslublarga nomuvofiqligi;
* ayrim turlardagi xarajatlar asossiz holda tannarxga kiritilishini 
ko‘rsatish mumkin.
Yoki “Moliyaviy natijalarni shakllantirish va foydadan foydalanish” 
bo‘yicha xo‘jalik operatsiyalarini auditorlik tekshiruvida odatda yo‘l
qo‘yiladigan xatolar ko‘pincha quyidagilardan iborat bo‘ladi: 
* moliyaviy xarajatlar tarkibiga

soliq 
va boshqa nazorat qiluvchi 
idoralar tomonidan qo‘llangan jarima summalarini kiritish;
* boshqa daromadlar, moliyaviy faoliyat bo‘yicha daromadlar va 
xarajatlarni
aks

ettirilishida

hisobvaraqlar 
noto‘g‘ri
korrespondentlanishi;
* foydadan qonunchilikda ko‘zda tutilmagan maqsadlar
uchun foydalanish.
Audit fanini o‘rganishda markazda

auditor
shaxsi turar ekan, 
demak aynan ana shu auditorlik mutaxassisligini egallamoqchi bo‘lgan
o‘quvchi-talabalarning aqlini charxlaydigan metodlarni qo‘llash zarur. 
Mavzuni o‘rganish uchun tayyorlangan masala va mashqlar, turli
topshiriqlar mazmunida ana shu xatolar yashiringan bo‘lishi va ular 
talabalar tomonidan aniqlanishi ko‘zda tutilgan bo‘lishi zarur. Bu
jihatdan hujjatlashtirish, hisob-kitobni to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilganini yoki 
xatolarni aniqlashni o‘rgatadigan metodlar fanni o‘rganishda muhim

---

---

282
ahamiyatga ega. O‘qituvchi tomonidan ataylab kamchiliklar bilan 
to‘ldirilgan hujjat yoki hisob-kitobni xatosini topishga qaratilgan
topshiriqlar tayyorlab, darsda qo‘llash alohida ahamiyat kasb etadi. 
Bunday topshiriqlarni boshqa metodlar bilan birgalikda qo‘llasa bo‘ladi.
Ayniqsa, modellashtiruvchi o‘yinlar tashkil qilib, dars jarayonida 
qo‘llash mumkin. Ana shunday topshiriqlar asosida darsni kichik
guruhlarga bo‘lib o‘tish mumkin.
Auditor uchun audit natijalarini auditorlik hisoboti tayyorlash va
auditorlik xulosasi yozishni bilish ham muhim ahamiyatga ega.
Shuning uchun “Auditorlik xulosasi” yozish bo‘yicha

esse
metodini 
qo‘llagan ma’qul. Metodni qo‘llab dars o‘tish uchun kichik guruhlarga
o‘qituvchi korxonani tekshirib, tayyorlangan auditorlik hisobotini 
tarqatadi.
Hisobotni o‘qib, uning asosida auditorlik xulosasi yozishni taklif 
qiladi. Auditorlik xulosasi ijobiy yoki salbiy bo‘lishi, auditorlik
xulosasini yozishdan bosh tortishi mumkin. Ana shularni talabalar 
yodiga solib, auditorlik hisobotini sinchiklab o‘qib chiqish so‘ngra
kichik guruhda muhokama qilib, auditorlik xulosasi yozish kerakligi 
uqtiriladi.
Buning uchun 20 minut vaqt beriladi. Amalga oshirilgan auditorlik 
tekshiruvi natijalari bo‘yicha auditor auditorlik hisoboti va auditorlik
xulosasini tayyorlashi lozim. Boshqa turdagi auditorlik xizmatlari 
ko‘rsatilganda ham auditorlik hisoboti tayyorlanishi mumkin.