Iqtisod moliya

Deduktiv uslub qo’llanilganda nazariyadan iqtisodiy faktlar, dalillar tahliliga o’tiladi. 
Umumiy xulosadan xususiy xulosa chiqariladi. Har ikki uslub bir-birini to’ldiradi. 
Iqtisodiyot nazariyasi umuminsoniy bo’lganidan unda tarixiylik va mantiqiylik usullari 
ham qo’llaniladi. 
Tarixiylik uslubi asosida iqtisodiy munosabatlarning vujudga kelishi, rivojlanishi, qanday 
natijaga olib kelishi o’rganiladi. Tarixiylik uslubidan ko’proq klassik siyosiy iqtisod vakillari 
foydalanishgan. Tarixiy yondashuvning kamchiligi shundaki, tarixiy faktlarning ko’pligi 
iqtisodiyotni jiddiy tarzda nazariy o’rganishni qiyinlashtiradi. Ishlab chiqarish tizimining tipik 
xususiyatlarini aniqlashga erishib bo’lmaydi. Tarixiylik uslubining bu kamchiligi mantiqiylik 
uslubi yordamida bartaraf qilinadi. Iqtisodiy hodisalarning ichki va o’zaro aloqalari mantiqiy 
fikrlash orqali aniqlanadi. Bu usul bilan iqtisodiy hodisalarning mohiyati, tub belgilari 
aniqlanadi. Ular tarixan rivojlanib, o’zgarib turuvchi deb qaraladi. Masalan, neft qazib 
chiqarishning qisqarishi o’z navbatida qator salbiy oqibatlarga olib keladi — neftni qayta 
ishlaydigan korxonalar, neft-kimyo korxonalari to’xtaydi, yonilg’i ishlab chiqarilmagach, bu 
yonilg’ini ishlatadigan sohalarda ham qiyinchiliklar vujudga keladi. Demak, neft qazib 
chiqarishning qisqarishi nimalarga olib kelishi mumkinligi to’g’risida mantiqiy xulosa chiqarish 
mumkin. 
Iqtisodiyot nazariyasida iqtisodiy tahlil uslublari, matematik, statistik uslublardan ham 
keng foydalaniladi. Ular hodisa va jarayonlarning miqdoriy tomonlarini o’rganib, yangi sifat 
darajasiga ko’tarilishini aniqlashga yordam beradi. Bunda hozirgi zamon hisoblash texnikasi, 
jumladan, kompyuterlar keng qo’llaniladi. Ayniqsa, iqtisodiy-matematik modellashtirish 
muhim rol o’ynaydi. Tadqiqotning barcha uslublaridan foydalanib, iqtisodiy hodisa-
jarayonlarning bog’lanishini aniqlash, iqtisodiy jarayonlarning qanday o’zgarishini taxmin qilish 
mumkin. 
Bu uslub yordamida iqtisodiy modellashtirish amalga oshiriladi. Iqtisodiy model — bu 
iqtisodiy jarayon va hodisalarning bir tomondan ob’ektiv xususiyatlariga, ikkinchi tomondan, 
tadqiqotning sub’ektiv maqsadi, xarakteriga ko’ra abstrakt tarzda umumlashtirib ifodalangan 
reallikning konstruktsiyasi, obrazidir. 
Modellashtirishda