Iqtisod moliya

 Umumiy naflilik egri chizig’i. Risk qilishdan qochish. Rasm-1 
Rasm asosida xulosa chiqaradigan bo’lsak, shartli birlikda o’lchangan naflilik bo’yicha 
siz uchun yutqazib qo’ygandagi zarar, yutganingizda olgan pulingizdagi naflilikdan ko’p bo’ladi. 
Bunda me’yoriy miqdor kategoriyasidagi natija puldagi miqdor o’lchovidan boshqacha bo’ladi. 
Siz tavakkalchilikdan voz kechasiz. Ana shuning uchun ham yutuqni qadr-qimmatini 
o’lchaganda yuz berish mumkin bo’lgan natijani matematik kutish bilan uning kutilayotgan 
nafliligi o’rtasida farq bor. Oddiy til bilan aytganda qo’lingizdagi pulni sarflab, qo’shimcha pul 
yutish sizga quvonch bag’ishlaydi, lekin borini yo’qotish, qo’ldagi puldan ayrilish siz uchun 

---

og’ir, sezilarli bo’ladi. Iqtisodiy nazariyada bu fenomen egalik qilish effekti deb ataladi. Egalik 
qilish effekti odamlarning o’zlarida borini, ularga tegishli bo’lmagan narsaga nisbatan yuqori 
baholashlari, afzal ko’rishlarini ifodalaydi. «Osmondagi turnadan qo’ldagi chittak yaxshi» naqli 
aynan ana shu effektni ifodalaydi. 
Sankt-Peterburg paradoksiga qaytsak, odamlar yutuqli o’yindan, misolimizda tanga 
tashlashdan matematik jihatdan kutilayotgan natijasi cheksiz katta son bo’lishiga qaramay voz 
kechishlariga sabab kutilayotgan naflilikni pasayib borishi bo’ladi. 
Albatta riskni yoqtiradigan odamlar ham bor. Kimki riskdan qo’rqsa, g’oliblik 
nashidasini surmaydi Tadbirkorlik bilan shug’ullanish o’zi ozmi-ko’pmi tavakkalchilik xatari 
bilan bog’liq. Bunday kishilar uchun umumiy naflilik egri chizig’i odatdagidek qavariq emas, 
balki unga teskari, botiq shaklda bo’lar ekan.
Bunday odamlar uchun o’yindagi yutuqning nafliligi qo’lidagi yutqazgan pulining 
nafliligiga qaraganda yuqori baholanadi. 
Umumiy naflilik egri chizig’i. Risk 
qilishga moyillik. 
 
Bunda ham hodisaning matematik kutilishi 
pul ifodasida yuqoridagiga o’xshash -
500x0,5+500x0,5 = 0 bo’ladi. 
Lekin endi me’yoriy naflilik o’sib boradi. 
Shuning uchun shartli birlikda kutilayotgan 
naflilik musbat qimmatga ega bo’ladi. 
-1x0,5+5x0,5 = 2 
Risk qilishga moyil kishilar yutqazganda 
xafa bo’lishganiga qaraganda yutishganda 
ko’proq xursand bo’lishadi. Yo’qotganda 
qayg’urgandan, topganda ko’proq quvonishadi.
Va, oxir-oqibat riskka neytral tarzda yondashuvchilar uchun umumiy naflilik egri 
chizig’i, to’g’ri chiziq shaklida namoyon bo’lar ekan.