Iqtisod moliya

deganda korxonaning ishlab chiqarish, texnologiya axboroti, boshqaruvi, rejalashtirish, 
moliyasi va boshqa faoliyati bilan bog’liq bo’lgan hamda e’lon qilinishi, uning 
manfaatlariga zarar etkazishi mumkin bo’lgan, davlat siri bo’lmagan ma’lumotlar 
tushuniladi. Tijorat sirini tashkil etuvchi ma’lumotlar tarkibi va hajmi, ularni himoya qilish 
tartibi korxona rahbari tomonidan belgilanadi. Har bir korxona uni mahkam tutishga harakat 
qiladi. Qaysi korxonada uning jamoasida «firma — meniki» degan hissiyoti paydo bo’lishi 
uchun iqtisodiy sharoit yaratilar ekan, u erda tijorat sirini sotishga intilish, mehnat intizomini 
buzish, mulkni o’g’irlash, firma obro’sini to’kish ishlovchilarning xayoliga ham kelmaydi. 
Chunki, har bir kishi firma erishgan yutuqdan manfaatdor. Firma korporativ manfaatini amalga 

---

oshirishning muhim omili — firma ishini yaxshi boshqarish hisoblanadi. Korxona o’z faoliyati 
davomida ko’plab iqtisodiy faoliyat sub’ektlari bilan aloqa bog’laydi. Firma ichida uning ichki 
tuzilishiga muvofiq turli bo’linmalari o’rtasida aloqa mavjud. Bu o’z navbatida korxona 
bo’linmalari ishini bir-biriga moslash, korxona faoliyatini bozorga, bozordagi vaziyatga, 
boshqalar faoliyatiga muvofiqlashtirish talab qilinadi. Ana shu faoliyatlarni moslashtirish 
boshqarish, ya’ni menejment deb yuritiladi. Hozirgi paytda menejment o’ta murakkab va 
mas’ul ish bo’lganidan, uni bajarish maxsus bilim va mahorat, tajribani talab qiluvchi kasbga 
aylandi. Shu kasb egalari menejer deyiladi. Fan-texnika revolyutsiyasi boshqarishda 
revolyutsiya yasadi. «Hokimiyat» mulk egalaridan menejerlar qo’liga o’tdi. Boshqaruvchilik — 
menejment fanining asoschisi deb haqli ravishda amerikalik injener va tadqiqotchi 
F. Teylor hisoblanadi. U boshqarishni, nima qilishni aniq bilish, eng arzon, eng a’lo darajada 
bajarishni bilish san’ati deb atagan. Korxonaning muvaffaqiyati yangi texnika-texnologiya va ish 
kuchi sifatidan tashqari uning yaxshi boshqarilishiga ham bog’liq ekanligini ko’rsatib, taniqli 
iqtisodchilardan A. Marshall uni ishlab chiqarishning alohida omili deb ko’rsatgan. 
Boshqarishning hozirda ham ahamiyatini yo’qotmagan printsiplarini Teylorning zamondoshi 
frantsuz Fayol ishlab chiqqan. Ishlab chiqarishni tashkil etishni Ford sistemasi ham hali-hanuz 
qadr-qimmatini yo’qotgani yo’q. 
Iqtisodiy aloqalar murakkablashgan sari boshqarish xizmatiga talab oshadi. O’z ishining 
ustasi farang menejerlar toifasi paydo bo’ladi. Ular g’oyat murakkab, o’ta mas’uliyatli ish 
boshqarish bilan shug’ullanishadi. Menejerlar g’oyani topib tayyor mahsulot ishlab chiqarib, uni 
iste’molga topshirib, qayta pul shakliga keltirguncha bo’lgan faoliyat davomida bayon qilingan 5 
bosqichdan iborat maqsadni amalga oshiradi. 
Firma faoliyatining muvaffaqiyati uni bozor talabiga moslashtirishga bog’liq. Ana shu 
moslashtirish marketing deb ataladi.