Iqtisod-qurulish fakulteti iqtisodiyot yo’nalishi

Boshqaruv usullari va vakolati .



Usul – bu tadkikot kilish yoki ta‘sir ko’rsatish usulidir. Tadkikot kilish nuktai nazaridan uslub deganda boshkaruv obektini °rganish jarayonida ko’llaniladigan usullar, ya‘ni:

• 
  sistemali (tizim)li yondashuv;
  
• 
  kompleks yondashuv;
  
• 
  tarkibiy yondashuv;
  
• 
  integratsion yondashuv;
  
• 
  modelashtirish;
  
• 
  iktisodiy-matematik yondashuv;
  
• 
  kuzatish;
  
• 
  eksprement;
  
• 
  sotsiologik kuzatuv kabi taxlilning usullari tushuniladi.
  

Ta‘sir ko’rsatish nuktai nazaridan esa usul deganda boshkarish funktsiyalarini amalga oshirish uchun boshkaruv obektiga ta‘sir o’tkazish usullari tushuniladi. Bunday usullarga kuyidagilar kiradi:

• 
  funktsional tizimosti obektlarini boshkarish usuli;
  
• 
  boshkarish funktsiyalarini bajarish usullari;
  
• 
  boshkaruv karorlarini kabul kilish usullari;
  

xar xil yondashuvlar, yo’sunlar, yo’llar yordamida amalga oshiriladigan turli-tuman boshkaruv ishlarining majmui – boshkaruvning anik va o’ziga xos usullari deb yuritiladi. Shunday kilib:
Boshkaruv usullari – bu xodimlarga va umuman ishlab chikarish jamoalariga ta‘sir ko’rsatish usullari bo’lib, bu usullar ko’yilgan maksadlarga erishish jarayonida mazkur xodimlar va jamoalarning faoliyatini uygunlashtirishni nazarda tutadi.
Boshkarish usullari ishlab chikarish yoki xizmat ko’rsatish jarayonidagi mavjud munosabatlardan obektiv tarzda kelib chikadi.
2. Boshkaruvning tashkiliy – ma‘muriy usullari
Tashkiliy-ma‘muriy usullar boshkarish usullari tizimida aoxida o’rin tutadi. Bu usullarga:

• 
  boshkarish apparatining muayyan strukturasini tuzish;
  
• 
  xar bir boshkaruv bo’ginining funktsiyalarini belgilash;
  
• 
  kadrlarni to’gri tanlash;
  
• 
  buyruklar, farmoyishlar va ko’llanmalar chikarish, ularning bajarilishini nazorat kilish;
  
• 
  topshiriklar va direktiv ko’rsatmalarni bajarmayotgan bo’linma va shaxslarga nisbatan majburiy choralarni ko’llash kiradi.
  

Tashkiliy-ma‘muriy usullar yukori organlar xokimiyatiga va kuyi organlarning bo’ysunishiga asoslanadi. Shuning uchun ularning ko’pincha ma‘muriy usullar deb yuritiladi. Yukori ma‘muriy organlar boshkariluvchi obektning bajarishi majburiy bo’lgan tartib-koidalarni ishlab chikadi, shuningdek bo’ysunuvchi organlarga farmoyishlar beradi.
Boshkarishning tashkiliy ma‘muriy usullari ikki shaklda:

• 
  tashkiliy ta‘sir ko’rsatish usullari;
  
• 
  formoyish berish usullari shakllarida namoyon bo’ladi (12 -chizma).
  

Tashkiliy-ma‘muriy usullar