Iqtisodiy bazis tushunchalar

Ишлаб чиқариш омиллари чекланган бўлиб, уларга мехнат , капитал , материаллар (хом ашё, бутловчи қисмлар, электр энергияси, газ, сув ва хоказо), ер кабилар киради.

• Ишлаб чиқариш омиллари чекланган бўлиб, уларга мехнат , капитал , материаллар (хом ашё, бутловчи қисмлар, электр энергияси, газ, сув ва хоказо), ер кабилар киради.
• Харажатлар (costs) – махсулот ишлаб чиқариш учун қилинган сарфлар.
• Альтернатив харажатлар (opportunity cost) – танлашда воз кечилган энг яхши альтернатив вариантдан олинадиган натижа (қиймат, фойда, нафлик). Альтернатив қийматни фойдаланилмаган имконият деб хам қарашади: бирор неъмат қийматини воз кечилган бошқа бир нечта неъмат қиймати билан ифодаланиши.
• Ишлаб чиқариш имкониятлари чизиғи – мавжуд бўлган ишлаб чиқариш ресурсларидан тўлиқ ва самарали фойдаланиш орқали ишлаб чиқариладиган товарлар комбинациясини ифодаловчи чизиқ.

Ишлаб чиқариш имкониятлари чизиғи

• A

• A′

• B

• B1

• A

• A′

• B

• B1

Масала

• Робинзон бир оролда яшайди. У бир соатда 10 та кокос ёнғоғи териши ёки 5 кг балиқ овлаши мумкин. Робинзон бир кунда 8 соат ишласа унинг 1 кунлик ишлаб чиқариш имкониятлари чизиғи чизилсин ва ишлаб чиқариш имкониятлари чизиғи формуласи аниқлансин.

Ечиш:

• Робинзон бир соат кокос йиғишдан воз кечса у 10 та кокос ёнғоғидан воз кечган бўлади, лекин у қўшимча 5 кг балиқ ишлаб чиқаради. Демак, 10 та кокос ёнғоғининг алтернатив қиймати 5 кг балиққа тенг.

• Балиқ ишлаб чиқариш

• 10

• 20

• 30

• 40

• 50

• 60

• 70

• 80

• 5

• 0

• 10

• 15

• 20

• 25

• 30

• 35

• 40

• Кокос йиғишда

• Ишлаб чиқариш имкониятлари чизиғи