Iqtisodiy bilim asoslari
Download 3.95 Kb. Pdf ko'rish
|
iqtisodiy bilim asoslari 9 uzb
|
Buni yodda tuting!
mamlakatlarning qashshoqlik darajasini hisobga olish bo‘yicha milliy me’yorlar ham borki, bu me’yorlarga ko‘ra, hatto eng rivojlangan mamlakatlarda ham qashshoqlik muammosi bordek tuyuladi. Masalan, AQSH yaqin yillargacha 46 milliondan ortiq aholisi kambag‘al deb hisoblangan. Bu esa aholing 15% dan ortiq qismini tashkil qiladi. Lekin AQSHning Aholini hisobga olish byurosi to‘rt kishidan ortiq oilaning yillik daromadi 22 314 AQSH dollaridan kam bo‘lsa, bunday oilani kambag‘al oila deb hisoblaydi. Bu qashshoqlik darajasini belgilovchi ko‘rsatkichlar o‘ta nisbiyligini namoyish qiladi. Ya’ni ayrim rivojlangan mamlakatlarda kambag‘al hisoblangan aholi qatlamlari, rivojlanayotgan davlatlar aholisining boy deb hisoblanayotgan qatlamlaridan ko‘ra ko‘proq daromad hisobiga kun kechiradi. Bu jahonning yana bir global muammosi – daromadlarning notekis taqsimlanishi muammosi bilan hamohangdir. Jahon iqtisodiyoti bozor iqtisodiyoti sharoitida turli inqirozlarga duchor bo‘lib turadi. Bu holat bozor iqtisodiyotining bu xil illatlarning oldini olishga nochorligidan kelib chiqadi. Bozor iqtisodiyotining bu nuqsoni oqibatida vaqti-vaqti bilan turli mamlakatlarda har xil inqirozlar bo‘lib turadi. Bu inqirozlar chuqurlashib ketib, boshqa davlatlarga ham o‘tib, dunyo miqyosiga ko‘chsa, jahon inqirozi ro‘y beradi. Jahon inqiroziga 2008- yilda boshlangan moliyaviy-iqtisodiy inqirozini misol qilib keltirish mumkin. Bu haqida biz keyingi mavzuda batafsil to‘xtalamiz http:eduportal.uz 150 JAHON MOLIYAVIY-IQTISODIY INQIROZI 30- MAVZU FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR 1. Sizning fikringizcha, jahon savdosining keskin kamayishi bilan jahon YaIMning pasayishi o‘rtasida qanday bog‘liqlik bor? 2. O‘sha 2009- yilda jahon YaIM kamaygan, O‘zbekistonda esa YaIMning 8% ga o‘sganligi elon qilindi. Jahon iqtisodiyoti bilan O‘zbekiston iqtisodiyoti o‘rtasida bu darajada keskin farq bo‘lishining sababi nimada deb o‘ylaysiz? 3. Jahon savdosining pasayishi har bir alohida olingan mamlakat ichki bozoriga qanday ta’sir qilishi mumkin? Bu hol mamlakat iqtisodiyoti uchun qanday muammolar keltirib chiqarishi mumkin? Savollarga javob izlayotganingizda aksariyat mamlakatlarning ichki bozori global bozorga – jahon bozoriga bog‘langanligini e’tiborga oling. 4. Jahon YaIMining keskin pasayishi nimadan darak beradi? Bu pasayish alohida olingan mamlakatlar YaIM hajmida qanday aks etadi? 5. Neft, oltin kabi tovarlarning narxi oshishi bilan jahon bozoridagi inqiroziy vaziyat o‘rtasida qanday bog‘liqlik bo‘lishi mumkin? Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi AQSH ipotekali kreditlash tizimida 2008- yilda ro‘y bergan tanglikdan boshlandi. AQSH banklarining bir necha yillar davomida pul bilan ta’minlanmagan ipoteka kreditlarini berishi oqibatida, kreditga berilgan pullarning ancha qismi bankka qaytib kelmagan. Natijada bu banklarning to‘lov qobiliyatlari zaiflashib, bankrot darajasiga kelib qoldi. Ishlab chiqarish korxonalari bankdan kredit ololmaganliklari sababli o‘z ishlab chiqarish hajmlarini kamaytirishga majbur bo‘ldi. Bu o‘z navbatida, ishsizlar sonining oshishiga olib keldi. Bunday tanglik mamlakat miqyosiga ko‘tarildi va AQSH iqtisodiyoti bilan 2004-2007 yillarda jahon savdosining o‘sishi o‘rtacha sur’atlarda 8,74% ga teng bo‘lgan edi. 2008- yilda bu sur’at 2,95% ga tushib qoldi, 2009- yilda esa jahon savdosi birdaniga 11,89% ga pasaydi. 2009- yili jahon yalpi ichki mahsuloti ham Ikkinchi jahon urishidan keyingi yillarda birinchi marta 2,3% ga pasaydi. 2009- yil fevralida inflatsiya darajasi rekord ko‘rsatkichga yetdi. Buning oqibatida valutalarga ishonch yo‘qoldi va neft, oltin kabi tovarlar narxi keskin ko‘tarilib ketdi. http:eduportal.uz 151 chambarchas bog‘liq bo‘lgan dunyoning qator mamlakatlari iqtisodiyotiga ta’sir qildi. Oxir-oqibat, jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi yuzaga keldi. 2008- yilda boshlangan jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozini ko‘lami bo‘yicha faqat 1930- yillarda ro‘y bergan Buyuk depressiya bilangina taqqoslash mumkin. Bu safargi jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi 2013- yilgacha davom etdi va tarixdagi eng davomli inqiroz bo‘ldi. Bu inqiroz har bir alohida olingan mamlakat iqtisodiyoti va butun jahon iqtisodiyoti uchun juda ayanchli oqibatlarga olib keldi. Download 3.95 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|