Iqtisodiy indekslar
Guruhiy indekslar va ularni iqtisodiyot samaradorligi ko`rsatkichlarini tahlil qilishda qo`llash
Download 0.56 Mb.
|
Iqtisodiy indekslar
- Bu sahifa navigatsiya:
- (39) Laspeyres usulida
- (41) Laspeyres usulida
|
Guruhiy indekslar va ularni iqtisodiyot samaradorligi ko`rsatkichlarini tahlil qilishda qo`llash O`rganilayotgan hodisalar to`plami muhim iste`mol va boshqa xususiyatlari jihatidan bir jinsli bo`lgan har xil turlardan iborat bo`lsa, ularning sifat ko`rsatkichlarini indekslashtirish ikki usulda amalga oshirilishi mumkin: biri joriy – va bazis davrlar uchun o`rtacha ko`rsatkichlarni hisoblab taqqoslash, ikkinchisi - o`zgarmas bir holatda qotgan vaznli agregat ko`rsatkichlar tuzib, ularni solishtirish. Bu usullar odatda bir-biridan farq qiladigan natijalar beradi. Birinchi usulda tuzilgan indekslar o`zgaruvchan tarkibli indekslar deb ataladi, chunki ular asosida yotgan o`rtacha ko`rsatkichlar to`plamning tuzilishiga ham bog`liq, u esa joriy va bazis davrlarda turlicha bo`lishi mumkin. Masalan, o`zgaruvchan tarkibli baho indeksini olsak, u quyidagi shaklga ega:
(38) Agar ayrim mahsulotlar turlarining umumiy to`plamdagi hissasini joriy davrda va bazis davrda belgilasak, u holda (38) formula yangicha shakl oladi: (13.38a). Demak, o`zgaruvchan tarkibli indeks nafaqat baho(yoki boshqa sifat ko`rsatkich) o`zgarishiga bog`liq, balki shu bilan birga unga joriy davrda to`plam tuzilishida ro`y bergan o`zgarishlar ham ta`sir qiladi. Agar yolg`iz baholar o`zgarishini aniqlamoqchi bo`lsak, u holda indeksda vazn ko`rsatkichlarni o`zgarmas, bir davr holatida qotgan holda olishimiz kerak: Paashe usulida: (39) Laspeyres usulida: (40) 3 O`rtacha baho (yoki boshqa sifat ko`rsatkich) o`zgarishiga ikkinchi omil-to`plam tuzilishidagi o`zgarishlar ta`sirini aniqlash uchun tuzilishdagi siljishlar ta`siri indeksini hisoblashimiz lozim: Paashe usulida: (41) Laspeyres usulida: (42) Baholar va to`plam tuzilishidagi siljishlarni alohida-alohida, yolg`iz holda qarayotganda Laspeyres usulida tuzilgan indekslar ahamiyatliroqdir. Ammo ularni bog`langan tizim doirasida qaraganda baholar indeksini Paashe usulida, tarkibiy siljishlar indeksini esa Laspeyres usulida tuzish maqulroqdir. 1 jadval ma`lumotlariga asosan go`sht mahsulotlari uchun: Download 0.56 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|