Iqtisodiy islohotlarning hozirgi bosqichi mаs’uliyаti cheklаngаn jаmiyаtlаrdа buxgаlteriyа hisobini tаshkil etish mаsаlаlаri

www.scientificprogress.uz
 
Page 819
imzolangan taʼsis shartnomasining mavjudligi kompaniyaning butun faoliyati davomida 
ishtirokchilarning bir-biriga nisbatan huquqlari va majburiyatlarining mavjudligini 
anglatadi. 
Oltinchidan, jamiyatning ichki tuzilishi jamiyatning oʻz harakatlari boʻlgan 
boshqaruv organlariga boʻlgan ehtiyojni nazarda tutadi. Barcha ishtirokchilarning 
jamiyati taʼsis hujjatlaridagi shartlar bilan cheklangan kompaniyaning eng yuqori 
organini tashkil qiladi. 
MCHJ, tijorat tashkilotining shakli boʻlib, unda ishtirokchi maqomining 
mavjudligi kompaniya boshqaruvida ishtirok etish majburiy va zarur ekanligini 
anglatmaydi. Kompaniya aʼzosi boʻlmagan shaxslar kompaniya ijro etuvchi organi 
sifatida harakat qilishi mumkin, va yagona ijro etuvchi organning vazifalari tijorat 
tashkiloti yoki yakka tartibdagi tadbirkor menejeri oʻtkazilishi mumkin [9] 
MCHJ boshqaruv faoliyati yaxshi amalga oshirilishi uchun bir qator shartlarni 
bajarish kerak: 
Boshqaruv subyekti va obyekti bir-biriga mos kelishi kerak. Agar ular ish 
jarayonida bir-birlarini tushuna olmasalar, oʻz salohiyatlarini anglab etmaydilar. 
Demak, boshqaruvchi va boʻysunuvchi psixologik jihatdan mos kelmasa, ular oʻrtasida 
ziddiyatlar boshlanib, bu ish natijalariga yomon taʼsir koʻrsatadi. 
Boshqaruv subyekti va obyekti mustaqillikka ega boʻlishi kerak. Boshqaruv 
subyekti obyektning barcha manfaatlarini va turli vaziyatlarda uning harakatlari uchun 
mumkin boʻlgan variantlarni oldindan koʻra olmaydi.[20-21] 
Boshqaruv subyekti va obyekti aniq oʻzaro taʼsirdan manfaatdor boʻlishi kerak; 
biri - zarur buyruqlarni berishda, ikkinchisi - ularning oʻz vaqtida bajarilishida. 
Subyektning boshqarish qobiliyati obyektning kiruvchi buyruqlarni bajarishga 
tayyorligi bilan bogʻliq. Boshqaruv faoliyati ishtirokchilarining oʻz maqsadlariga 
erishish darajasi bevosita boshqaruvning oʻz maqsadlariga erishish darajasiga bogʻliq 
boʻlishi kerak. Bu esa boshqaruvning butun muammosini uning subyekti va obyekti 
mulkiy munosabatlar bilan bogʻliq boʻlmagan holatda tashkil etadi. [10].
Boshqaruv nazorati boshqaruv funksiyalaridan biri boʻlib, usiz boshqa barcha 
boshqaruv funksiyalari toʻliq amalga oshirilmaydi: rejalashtirish, tashkil etish, 
boshqarish va motivatsiya.[23] 
Nazorat funksiyasi quyidagilarni oʻz ichiga oladi: kompaniyaning barcha 
boʻlinmalari iqtisodiy faoliyatining haqiqiy natijalari toʻgʻrisidagi axborotni yigʻish, 
qayta ishlash va tahlil qilish, ularni rejalashtirilgan koʻrsatkichlar bilan taqqoslash, 
sapmalarni aniqlash va ushbu sapmalarning sabablarini tahlil qilish; maqsadga erishish 
uchun zarur boʻlgan chora-tadbirlarni ishlab chiqish. 
Boshqaruvni boshqarishning muhim funksiyasi standart hisobot tizimini ishlab 
chiqish, ushbu hisobotni tekshirish va uni tahlil qilish, umuman kompaniyaning 
iqtisodiy faoliyati natijalari va har bir alohida boʻlinma asosida amalga oshiriladi. 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 ǀ ISSUE 1 ǀ 2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan