Iqtisodiy kategoriya sifatida yaxshi. Iqtisodiy tovarlarning tasnifi
Download 61.55 Kb.
|
bekzod aka
Jamoat tovarlari tizimini rivojlantirish istiqbollari: davlat sug'urtasi va aholini ijtimoiy himoya qilish . Xulosa
Бозор муносабатлари кўламини ошириш уларга бўлган еҳтиёжни қондириш учун жамоат товарлари бозорининг хусусиятларини алоҳида ўрганишни талаб қилади. Маълумки, умуман олганда, инсон еҳтиёжлари таркибига, бир томондан, кўплаб моддий еҳтиёжлар, бошқа томондан, шахсий ривожланишнинг ижтимоий йўналтирилган еҳтиёжлари киради. Кўп жиҳатдан, бу еҳтиёжлар жамоат моллари томонидан қондирилади. Жаҳон ҳамжамияти ва Россия ривожланишининг замонавий шароитида жамоат маҳсулотларини ишлаб чиқариш динамикаси унинг муҳим ва ажралмас қисми сифатида нафақат иқтисодий, балки сиёсий, ижтимоий аҳамиятга ега. Умумжаҳон интеграцияни мустаҳкамлаш, барча даражадаги ўзаро боғлиқлик: global, минтақавий ва individual янги ижтимоий еҳтиёжларни ва натижада муаммоларни, қарама-қаршиликларни намоён қилади, уларни ҳал қилишда жамоат маҳсулотларини ишлаб чиқариш соҳасига ҳал қилувчи рол берилади. Замонавий Россияда ўрганилаётган иқтисодий муносабатларни ривожлантириш муаммоси, биринчи навбатда, икки сабабга кўра оғирлашмоқда Биринчидан, Россия global куч сифатида кўп ўлчовли манфаатларга ега ва объектив равишда давлатлараро жаҳон ижтимоий муаммоларини ҳал қилишдан чекинолмайди. Иккинчидан, иқтисодиётдаги иқтисодий муносабатларнинг ўзгариши нафақат жамоат товарларини ишлаб чиқариш ва тақсимлаш механизмлари ва ҳажмларини сезиларли даражада ўзгартирди, балки асосий иқтисодий тоифаларни янги мазмун билан тўлдирди. Шунинг учун ишнинг биринчи қисми иқтисодий муносабатларнинг ривожланиш динамикаси, давлат ва иқтисодий назария методологияси билан боғлиқ ҳолда жамоат товарлари тоифасининг назарий асосларини очиб беришга бағишланган. Ислоҳотлар натижасида, айниқса ижтимоий аҳамиятга ега бўлган жамоат товарлари: соғлиқни сақлаш, таълим, фан ишлаб чиқаришда давлат ролининг табиий заифлашиши Россия жамияти аъзолари томонидан ноаниқ қабул қилинади; кўпинча долзарб муаммолар жамият ва ҳукумат ўртасидаги очиқ низолар шаклида аниқланади, улар ишлаб чиқилган унинг манфаатларини ҳимоя қилиш. Газета турли хил лоббичилик қобилиятига ега бўлган турли гуруҳларнинг қизиқишлари динамикасига алоҳида еътибор беради. Бундай курашда "потенциал бегона", биринчи навбатда, енг катта гуруҳ - аҳоли, жамоат товарлари истеъмолчиларига айланади.
Иш қуйидаги тузилишга ега: кириш, асосий қисм икки бобдан иборат, хулоса ва маълумотномалар рўйхати. Кириш мавзуни танлашнинг долзарблигини асослайди, курс ишининг мақсади ва вазифаларини белгилайди ва маълумот манбаларини тавсифлайди. Биринчи боб умумий масалаларни очиб беради: иқтисодий товарлар ва жамоат товарлари таърифи берилган, жамоат товарларининг асосий хусусиятлари ва турлари аниқланган. Иккинчи боб жамоат товарларини тақдим етишнинг асосий усулларини, уларни таъминлаш чегараларини, уларни молиялаштириш муаммоларини ва жамоат товарларини ривожлантиришнинг истиқболли тенденцияларини белгилайди. Асарни ёзиш учун маълумот манбалари асосий ўқув адабиётлари, маълумотномалар ва бошқа тегишли маълумот манбалари еди. 1 фойда иқтисодий категория сифатида. Иқтисодий фойда таснифи 1.1 иқтисодий категория сифатида яхши. Иқтисодий фойда таснифи Ҳар бир жамият, ижтимоий-иқтисодий тизимдан қатъи назар, иккита асосий иқтисодий муаммога дуч келади: одамларнинг моддий (иқтисодий) еҳтиёжлари деярли чексиздир; (одамларнинг еҳтиёжларини қондириш истаклари) иқтисодий ресурслар кам ёки чекланган: (ҳар қандай жамият учун мавжуд ресурслар) Ҳар қандай жамият одамларнинг турли иқтисодий манфаатларга бўлган еҳтиёжларини қондириши керак. Ўз навбатида, бу имтиёзлар жамият ва унинг аъзолари учун мавжуд бўлган иқтисодий ресурслар асосида ишлаб чиқарилади. Халқ хўжалигида муҳим ўрин тутадиган жамоат товарлари мавжуд. Уларни адекват талқин қилиш, ишлаб чиқаришни бошқариш, тақсимлаш ва истеъмол қилиш миллий иқтисодиётнинг самарали ишлаши ва ривожланишининг калитидир. Миллий иқтисодиётнинг тузилиши тарихий жиҳатдан барқарор, миллий иқтисодиётнинг турли бўлинмалари ўртасидаги функционал муносабатларни такрорлашга қодир. Булар маълум бир миллий иқтисодиёт доирасида ишлаб чиқариладиган, тарқатиладиган ва истеъмол қилинадиган товарлардир. Уларнинг тарқалиш кўлами маълум бир давлат ҳудуди билан аниқ чекланган ва улардан ташқарига, масалан, халқаро даражага чиқа олмайди. Буларга, масалан, армия, денгиз флоти ва federal ҳукумат идоралари фаолияти киради. Миллий иқтисодий тизимдаги жамоат товарлари, биринчи навбатда, унинг ички тузилишида, шунингдек унинг шаклланишининг омил шароитида енг мураккаб жараён бўлиб хизмат қилади. Иккинчидан, жамоат товарлари иқтисодиётнинг махсус сектори - давлат сектори фаолиятининг натижасидир. Учинчидан, жамоат манфаати иқтисодиётдаги енг муҳим вакил - хизматлардир. Тўртинчидан, давлат секторида маълум бир жамоат манфаатини ишлаб чиқарадиган ташкилотлар, муассасаларнинг чуқур спецификацияси мавжуд. Иқтисодий фойда турли хил. Улар ишлаб чиқариш ресурслари ва истеъмол товарларини ўз ичига олади. Ресурсларни инсон (меҳнат, бошқарув) ва material (хом ашё, материаллар, ёқилғи) деб таснифлаш мумкин. Истеъмол товарлари асосий еҳтиёжлар ва ҳашаматли буюмларнинг афзалликларини ўзида мужассам етган. Имтиёзлар уларни истеъмолчига етказиш учун қўшимча харажатларни талаб қилишига қараб, уларни якуний ва оралиқ қисмларга ажратиш мумкин. Якуний товарлар-бу истеъмол қилиш учун янада ўзгартирилиши шарт бўлмаган товарлар. Фойдаланиш муддатига кўра товарлар узоқ муддатли, қайта-қайта ишлатиладиган (бинолар, жиҳозлар, китоблар, автомобиллар) ва қисқа муддатли, бир марталик истеъмол жараёнида ишлатиладиган (нон, сут, гугурт ва бошқалар) бўлинади.). Иқтисодий товарлар-бу товарлар ва хизматлар. Маҳсулот сотиб олиш ва сотиш объекти ҳисобланади. Ушбу сифатда бўлиш учун у иккита хусусиятга ега бўлиши керак: 1) фойдаланиш қиймати бўлиш, яъни харидорнинг еҳтиёжларини қондириш қобилиятига ега бўлиш; 2) қиймат сифатида ҳаракат қилиш, яъни истеъмолчининг қўлига фақат ҳақ евазига ўтказиш. Бирор нарса товарга айланиши ёки бўлмаслиги мумкин. Агар у ўз истеъмоли учун ишлаб чиқарилган бўлса, у товарга айланмайди. Кейин у фақат истеъмол қийматига ега. Аммо у сотувга қўйилиши мумкин ва шу пайтдан бошлаб у товарга айланади ва қўшимча қиймат хусусиятига ега бўлади. Замонавий шароитда нарсалар товар сифатида оммавий равишда ишлаб чиқарилади. Хизматлар-бу товарлар каби нарсалар шаклида емас, балки ҳаракатлар шаклида тақдим етиладиган товарлар. Уларни тўплаш мумкин емас, чунки улар тўғридан-тўғри ишлаб чиқариш вақтида тўлиқ истеъмол қилинади Белгиланган жойга қараб, иқтисодий товарлар истеъмолчи ёки якуний, маҳсулот ва хизматлар ва ишлаб чиқариш ёки билвосита (оралиқ) товарларга бўлинади. Биринчиси тўғридан-тўғри одамларнинг еҳтиёжларини қондириш учун хизмат қилади (масалан, нон, кийим-кечак). Иккинчиси бошқа товарларни ишлаб чиқариш учун ишлатилади ва шунинг учун еҳтиёжларни фақат билвосита қондиришга хизмат қилади (машиналар, хом ашё, материаллар, ускуналар ва бошқалар.). Бундай фарқ иқтисодий барқарорлик нуқтаи назаридан муҳимдир, чунки бир марталик маҳсулот ишлаб чиқариш бир хил талаб билан боғлиқ ва бардошли маҳсулотлар ишлаб чиқариш унчалик барқарор емас, унга бўлган еҳтиёж ўзгарувчан. Истеъмол товарлари ниҳоят ишлаб чиқариш жараёнидан чиқиб, аҳолининг шахсий истеъмолига киради. Уларга инсонга қаратилган хизматлар ҳам киради. Ривожланган мамлакатларда маиший хизматларнинг ўсиши ва ноозиқ-овқат маҳсулотларини сотиб олишга сарфланадиган харажатлар нафақат иқтисодий, балки жамиятнинг ижтимоий тараққиётини ҳам тавсифлайди. Жадвалдан кўриниб турибдики, Россия ҳали ҳам бу кўрсаткич бўйича ривожланган мамлакатлардан анча орқада қолмоқда 2012 йил учун Россияда маиший истеъмол харажатлари таркиби Харажатлар% Истеъмолчи-всего100 Жумладан: - озиқ-овқат товарлари учун 42,75 -ноозиқ-овқат товарлари учун 36,74 - хизматларни тўлаш учун25,55 жадвал 1 Истеъмол хусусиятига қараб, иқтисодий фойда хусусий ва жамоатчиликка бўлинади. Хусусий иқтисодий манфаатлар истеъмолчиларга уларнинг individual талабини ҳисобга олган ҳолда берилади. Бундай яхшилик бўлинади ва унинг ҳар бир бирлигини фақат битта одам истеъмол қилиши мумкин (озиқ-овқат, кийим-кечак, уй, машина ва бошқалар.). Бу маҳсулотлар хусусий мулк ҳуқуқлари бўйича шахсга тегишли, мерос ва жамоат алмашилди мумкин (жамоа) маҳсулотлар хусусий емас, лекин қўшма истеъмол учун ишлаб чиқарилган. Булар давлат бошқаруви хизматлари, соғлиқни сақлаш ташкилотлари, йўллар, кўприклар, жамоат транспорти ва бошқалар. Ўзаро алмаштириладиган ва ўзаро бир-бирини тўлдирувчи имтиёзлар ҳам мавжуд. Алмаштириладиган товарлар substitutes дейилади. Булар бир хил еҳтиёжни қондирадиган ва истеъмол жараёнида бир-бирини алмаштира оладиган товарлар (оқ ва қора нон, гўшт ва балиқ ва бошқалар.). Ўзаро тўлдирувчи товарлар ёки қўшимчалар истеъмол жараёнида (стол ва стул) бир-бирини тўлдиради. Шу билан бирга, барча имтиёзлар normal ва пастларга бўлинади. Оддий товарларга истеъмолчилар фаровонлиги (даромади) ўсиши билан истеъмоли ошадиган ва пастки товарлар тескари нақшга ега бўлганлар киради, яъни даромад ошгани sayin уларнинг истеъмоли камаяди ва даромад камайганда у кўпаяди (классик мисол) картошка ва нон). 1.2 жамоат товарларига талаб Ҳозиргача турли шахслар нафақат бир хил жамоат товарларини истеъмол қиладилар, балки уларнинг фойдалилигини бир хил позициялардан баҳолайдилар, деб тахмин қилинган. Масалан, унинг бинолари майдони клубнинг барча аъзолари учун, штатнинг барча фуқаролари учун еса стратегик мудофаа учун ишлатиладиган ракеталар сони бир хил аҳамиятга ега еканлиги назарда тутилган еди. Аммо, аслида, одамларнинг барча турдаги жамоат товарларига муносабати, еҳтимол, хусусий товарларга нисбатан фарқ қилади. Татлар, имтиёзлар ва ғояларнинг хилма-хиллиги муҳим ва баъзида истеъмол интенсивлигидаги фарқлар ҳам таъсир қилади. Fundamental fanning ривожланиши бутун жамиятга фойда келтиради, аммо шунга қарамай, олимларнинг ўзлари одатда янги кашфиётларга катта аҳамият беришади. Улар кўпинча максимални намойиш қиладиганлардир илм-фанни қўллаб-қувватлашга қизиқиш ва нафақат ўзлари ихтисослашган соҳаларда; улар одатда бошқа маълумотли қатламларнинг вакиллари томонидан таъқиб қилинади ва аҳолининг кам маълумотли гуруҳлари бефарқликни намоён етишади. Мамлакатнинг ҳарбий салоҳиятини оширишга кундалик ҳаётида мудофаа соҳасидан бир хил даражада узоқ бўлган, аммо қарама-қарши сиёсий қарашларга риоя қиладиган одамлар кўпинча бошқача муносабатда бўлишади, шахс жамоат манфаатига салбий муносабатда бўлган ҳолатлар мавжуд (бу шахсан ўзи учун яхши емас, лекин у унга қўшилишдан қочиш имконияти йўқ, чунки "истеъмол" бу атайлаб унга Юкланган ёки амалий ексклюзивлик туфайли). Енг оддий мисоллар, мос равишда, жиноятчининг жиноят қонунчилигига муносабати ва пасифистнинг армияни қайта қуроллантиришга муносабати. Жамоат товарлари оддий бозор операциялари объектига айланмайди, шунга кўра имтиёзлар талабнинг одатий шаклларида ўзини намоён қилмайди. Бироқ, жамоат товарларига бўлган талаб истеъмолчининг бошқа товарларга нисбатан уларнинг ҳар бирининг фойдалилигини идрок етиши, бошқача қилиб айтганда, истеъмолчи рози бўлган бошқа товарлар ёки пул миқдорларини баҳолаш сифатида яширин ҳолда мавжуд бўлиши мумкин. қўшимча товар олиш учун воз кечиш бу яхшилик бирлиги. Жамият манфаатига, шунингдек, хусусий мулкка бўлган талаб, аслида, шахснинг маълум бир истеъмол ҳажми билан уни тўлашга тайёр бўлиши мумкин бўлган нархни назарда тутади, аҳолининг ҳам хусусий, ҳам жамоат товарларига бўлган талаби individual талабни бирлаштириш орқали шаклланади. Аммо, агар горизонтал summa хусусий товарларга нисбатан содир бўлса, у ҳолда individual талаб функцияларининг вертикал йиғиндиси жамоат товарларига нисбатан содир бўлади. Дарҳақиқат, истеъмолчиларнинг хусусий товарларга бўлган талабларининг фарқланиши улар ушбу маҳсулотнинг турли миқдорларини бир хил бозор нархида сотиб олишларида намоён бўлади.
Жамият манфаатига Individual ва умумлаштирилган талаб. бу ерда Й-товар бирлигининг маржинал нафлилиги; Қ-етказиб берилган товарлар миқдори; Д1, Д2 ва Д3-individual талаб егри чизиқлари; Д-ялпи талаб егри чизиғи. Нима учун истеъмолчилар томонидан жамоат товарлари бирлиги учун тўловни фарқлаш мумкин? Маълумки, мувозанат ҳолатидаги хусусий товарлар учун барча жисмоний шахслар учун маржинал алмаштириш ставкалари (МРС) тенгдир, маржинал трансформация даражаси (МРТ) билан мос келади ва ушбу товарлар нархларининг нисбати билан бир хилдир. Шу билан бирга, давлат товарининг хусусийга айланиш тезлиги алмаштириш ставкалари йиғиндисига тенг: МРТ = С Мрси, бу ерда Мрси и-чи шахс учун маржинал алмаштириш даражаси. Ушбу шартнинг маъноси аллақачон айтилган: individual истеъмолчига фойда жамиятга етказиб бериладиган "нарх" ни тўлиқ қабул қилишнинг ҳожати йўқ, тўлашга шахсий тайёрлигига мос келадиган баъзи бир ҳисса қўшиш кифоя ва агар миқдор фақат бўлса, оптималликка еришилади шу тарзда аниқланган ҳиссалар жамоат фойдаси бирликларини олиш учун зарур бўлган ресурсларнинг муқобил нархига тенг. Нима учун истеъмолчилар томонидан давлат товарлари бирлиги учун тўловни фарқлаш мақсадга мувофиқдир? 2-расмга қайтайлик. ва тасаввур қилинг-а, учта истеъмолчи ҳам, масалан, солиқ шаклида ундириладиган, бир хил "нарх" П да жамоат манфаати учун тўлашга мажбур. Бундай ҳолда, биринчи ва иккинчи шахслар ушбу имтиёзни етказиб бериш ҳажми билан тўлашга тайёр бўлганларга қараганда арзонроқ нархда олишади қ* (П < П1, П < П2). Бироқ, уларнинг коммунал функцияларининг ўсиши, биринчидан, тенг бўлмайди ва иккинчидан, учинчи шахс ҳисобига еришилади, улар учун бу таъминот ўз-ўзидан фаровонлик даражасининг пасайишини англатади ва бундан ташқари, уни ижобий "тўлаш керак бўладисалбий фойда билан нарх" П. Бошқача қилиб айтганда, ушбу шароитда жамоат маҳсулотларини ишлаб чиқариш яширин қайта тақсимлашга олиб келади. Кўриниб турибдики, агар барча истеъмолчилар учун ижтимоий товар учун тўлашга тайёрлик ижобий бўлса ҳам, лекин бир хил бўлмаса ва ишлаб чиқаришни молиялаштириш юки тенг тақсимланса ҳам, маржинал тўлашга тайёрлиги пастроқ бўлганлар фойдасига қайта тақсимлаш мавжуд. Ахир, ҳар қандай ижтимоий товар фақат бошқа давлат ва хусусий товарлар истеъмолини ҳақиқий ёки потенциал камайтириш ҳисобига ишлаб чиқарилиши мумкин. Pareto-нейтрал-бу фақат йўқолган ва сотиб олинган товарларнинг фойдалилиги ҳар бир шахс нуқтаи назаридан бир-бирини мувозанатлаштирадиган ўзгаришлар. Агар жамоат товарининг фойдалилиги individual истеъмолчи учун салбий бўлса, Pareto оптималлаштириш унга тегишли товон тўлашни ўз ичига олади. Амалда, вазиятлар мумкин бўлса алмаштириш marginal нормалари фарқлаш. Агар жамоат товарининг фойдалилиги individual истеъмолчи учун салбий бўлса, Pareto оптималлаштириш унга тегишли товон тўлашни ўз ичига олади. Амалда, зарур компенсация миқдори бошқа истеъмолчилар хос тўлашга тайёр ошади вазиятлар бўлиши мумкин. Шунда жамоат манфаати, аслида, хаёлий бўлиб қолади ва уни ишлаб чиқаришни кўпайтириш амалий емас.
Жамоат товарини олиш учун сарфланган вақт уни истеъмол қиладиган жамият аъзолари ўртасида нафақат нақд тўловлар шаклида тақсимланиши мумкин. Биринчидан, жисмоний шахсларга Юкланган вазифалар табиий вазифалар шаклида бўлиши мумкин. Йиғим-терим ёки бошқа ишлаб чиқарилган маҳсулотлар қисми бепул узатиш (масалан, ушр бир marta черков томонидан тақдим жамоат моллари учун тўлов ролини ўйнади) ёки тўғридан-тўғри меҳнат ҳиссаси (масалан, фуқаронинг мажбуриятлари давлат ҳимоя иштирок етиш учун тегишли солиқлар нафақат тўлашни ўз ичига олиши мумкин, шунингдек, ҳарбий хизматнинг ўтиши; тарих мисолларни билади, иккинчисидан озод қилиш қўшимча тўловларни қабул қилган). Иккинчидан, шахс нафақат жамият томонидан ўзига Юкланган вазифаларни бажариш орқали, балки ўз ташаббуси билан ҳам ихтиёрий равишда жамоат манфаатини ишлаб чиқариш ёки сотиб олишга ҳисса қўшиши мумкин. Черковга бир хил хайр-еҳсонлар ва бепул ҳарбий хизмат, масалан, милицияда, кўпинча белгиланган чегаралардан ташқарига чиқди; замонавий дунёда илм-фан, маданият, соғлиқни сақлашни ривожлантириш учун ихтиёрий хайр-еҳсонлар, шунингдек, бошқа хайрия шакллари кенг тарқалган. Мажбурий иштирок етишдан кўра жамоат маҳсулотларини ишлаб чиқаришда ёки уларни молиялаштиришда ихтиёрий иштирок етиш афзалроқдир. Бир томондан, мажбурий мажбуриятларга таъсир қилиш, бошқа нарсалар тенг бўлса, ўз-ўзидан шахснинг фаровонлиги даражасини пасайтиради. Бошқа томондан, бундай мажбуриятларни аниқлаш, белгилаш ва амалга ошириш одатда катта харажатларни ўз ичига олади. Шундай қилиб, солиқ қонунчилигини ишлаб чиқиш, солиқ хизматини ташкил етиш ва юритиш, солиқ тўлашдан бўйин товлаганларни аниқлаш ва таъқиб қилиш учун маблаг ъ сарфлаш ва ҳоказо. Шундай қилиб, чақирув нафақат ўзи, умуман олганда, уни олиб борувчи шахслар учун салбий фойда келтиради, балки улар учун ижобий фойда келтирадиган ресурсларнинг ортиқча сарфланишига олиб келади. Йўқотишлар натижасида ҳосил бўлган товарнинг фойдаси билан таққосланиши ва уни сезиларли даражада қадрсизлантириши мумкин. Жамоат товарларини ишлаб чиқариш давлатнинг мавҳум манфаатларига емас, балки уларни истеъмол қиладиган аниқ шахсларнинг манфаатларига хизмат қилиш учун мўлжалланганлиги тан олинганлиги сабабли, вазифа бу йўқотишларни минималлаштиришдир Қандай сабабларга кўра бундай йўқотишларни оқлаш мумкин? Жамият манфаатини олиш учун жисмоний шахсларнинг ҳаракатларидан иборат бўлган жамоавий ҳаракатлар талаб қилинади, улар меҳнат сармоялари, унинг маҳсулотлари ёки пул маблағлари бўладими. Потенциал Фойдаланувчининг бундай ҳаракатлар натижаларига бўлган еҳтиёжининг мавжудлиги унинг уларда иштирок етишини кафолатламайди. Ахир, кутилган еффект умуман жамоавий ҳаракатлар асосида шаклланади ва харажатларни тақсимлашнинг турли хил вариантлари билан еришиш мумкин: меҳнат ҳаракатлари, пул бадаллари ва бошқалар. Жисмоний шахсларнинг ҳар бири ўзларининг фойдали функцияларини максимал даражада ошириб, харажатлар улушини минималлаштиришга интилади. Шу сабабли, жамоат товарларига бўлган қизиқиш ушбу имтиёзларни олиш учун зарур бўлган жамоавий ҳаракатларда иштирок етишдан қочиш билан мос келади. Шу тарзда тузилган "стовай" муаммоси жамоавий ҳаракатлар назариясида асосий ўринни егаллайди ва давлат сектори иқтисодиёти учун тубдан муҳимдир. Баъзан бу муаммо бироз соддалаштирилган шаклда кўриб чиқилади. Биринчидан, ишлаб чиқарилиши керак бўлган ижтимоий товар мутлақ ексклюзивликка ега ва шу билан бирга ҳар қандай таъминот даражасида барча истеъмолчилар учун тахминан тенг фойдалиликка ега деб тахмин қилинади; иккинчидан, барча ҳолатларда харажатларни минималлаштириш мўлжалланган ҳаракатларда тўлиқ иштирок етмаслик билан бир хил; учинчидан, мажбуриятларни мажбурий жорий етиш ва уларни амалга ошириш катта қўшимча харажатларни талаб қилмайди. Бундай тахминлар билан, шубҳасиз, алтернатива пайдо бўлади: ёки ихтиёрий иштирокга таяниб, ҳар бир kishi "захира" бўлишни афзал кўришига ва фойда умуман ишлаб чиқарилмаслигига ишонч ҳосил қилиш ёки уни давлатга мажбурий куч билан етказиб беришни ишониб топшириш, бу қарорни қандай қилиб аниқ белгилаш билан бевосита боғламасдан. давлат харажатлар юкини (солиқ юки) тақсимлайди. Аслида, ҳамма нарса унчалик аниқ бўлмаслиги мумкин. Шундай қилиб, агар биз аралаш жамоат манфаати ҳақида гапирадиган бўлсак, жамоавий ҳаракатларга мажбурий жалб қилиш харажатлари баъзан кириш чекловларини киритиш мумкин бўлган харажатлардан ошиб кетиши ва шу билан ексклюзивликни енгиб ўтиши мумкин. Шунга кўра, сиз "стовай" муаммоси ўрнига ексклюзивлик муаммосини ҳал қилишга ҳаракат қилишингиз мумкин. Шу билан бирга, шуни ёдда тутиш керакки, чекловларни жорий етиш, ўз навбатида, нафақат қўшимча харажатларни талаб қилади, балки товардан фойдаланиш интенсивлигининг пасайиши билан ҳам тўла, бу ҳам йўқотишларни anglatadi.ba ъ зи шахслар учун. Товарларни бошқалар томонидан алмаштириш нормалари, юқорида таъкидлаб ўтилганидек, кўпинча турли истеъмолчилар учун бир хил емас. Агар Давлат ўз ихтиёрида харажатлар юкини ҳеч бўлмаганда ушбу ҳолатни ҳисобга олган ҳолда тақсимлаш механизмларига ега бўлмаса, мажбурлашнинг мақсадга мувофиқлиги ҳақидаги саволни аҳамияциз деб ҳисоблаш мумкин емас. Дарҳақиқат, бу ҳолатда кўплаб шахслар (биринчи навбатда, товарнинг маржинал нафлилиги нисбатан паст бўлганлар) уни ишлаб чиқариш ўсишидан маҳрум бўлишлари мумкин. Шу билан бирга, на ўз-ўзидан жамоат товарлари таклифини ошириш, на уни йиғилган талабга мослаштириш ўз-ўзидан мақсад емас. Потенциал истеъмолчиларнинг ҳар бирининг манфаатларини алоҳида ҳисобга олиш керак, яъни амалда иложи борича Pareto оптималлаштириш тамойилларига амал қилинади.
Ва ниҳоят, тўғридан-тўғри мажбурлашсиз жамоавий ҳаракатларнинг имкониятлари ва чегараларини еътиборсиз қолдириб бўлмайди. Шундай қилиб, аксарият фуқаролар нисбатан виждонли солиқ тўловчилар бўлишга одатланган жамиятда солиқ текширувини ўтказиш харажатлари катта солиқ тўлашдан бўйин товлаш билан тавсифланганидан бироз паст бўлиши мумкин. Муаммонинг маданий тафовутлари ва тўғри ахлоқий жиҳатларини четга суриб, иқтисодий назария қандай шароитларда ўз манфаатларини кўзлайдиган шахсларнинг оқилона хатти-ҳаракатлари жамоат товарларини яратишда ихтиёрий иштирок етишни ўз ичига олишини аниқлайди. Ушбу масалани ўрганишда бир-бирига зид бўлмаган иккита асосий ёндашув мавжуд. Улардан бирида асосий ролни селектив рағбатлантириш тушунчаси, иккинчисида ўзаро муносабат тушунчаси ўйнайди. Танланган рағбатлантириш-бу шахсий имтиёзлар, уларни олиш жамоавий ҳаракатларда иштирок етиш билан боғлиқ. Мисол. Давлатдан фарқли ўлароқ, мажбурлашнинг қонуний ҳуқуқига ега бўлмаган касаба уюшмалари, шунга қарамай, ўз аъзоларини жамоавий ҳаракатларга муваффақиятли жалб қиладилар, бу кўпинча умумий еҳтиёжларни қондириш учун фақат бадал тўлашни англатмайди. Улар, масалан, иш ташлашлар, пикетлар ва ҳоказоларда иштирок етишни ҳам ўз ичига олиши мумкин., баъзан сезиларли йўқотишларни ўз ичига олади. Бошқа барча нарсалар тенг бўлса, иштирок етишга еришиш қанчалик осон бўлса, ташкилотга аъзоликнинг шахсий фойдаси шахс учун шунчалик сезиларли бўлади. Шундай қилиб, сиёсий иш ташлаш натижалари соф жамоат манфаати бўлиши мумкин, ундан нафақат уни бошлаган касаба уюшмаси аъзолари фойдаланади. Бу, албатта, иштирокчилар сонига таъсир қилади. Бироқ, иш ташлашни режалаштираётганда, касаба уюшмаси биринчи навбатда унинг аъзоларига, яъни ишдан бўшатиш, юридик ёрдам, имтиёзли хизматлар ва ҳоказолардан шахсан ҳимоя олганларга таяниши мантиқан тўғри келади. ундан ва келажакда уларни қабул қилишни кутади. Буларнинг барчаси фақат ушбу ташкилотга содиқлигини кўрсатганларга танлаб берилади. Коллектив ҳаракатларда иштирок етишдан бўйин товлаган тақдирда, санкциялар " захиралар "га осонликча қўлланилиши мумкин, уларни ташкилотдан чиқариб ташлаш ва шу билан танлаб рағбатлантириш вазифасини бажарадиган хусусий товарлардан фойдаланувчилар сонидан. Шу билан бирга, "захиралар" нинг жамоавий ҳаракатлар натижаларига киришини чеклаш қийин ёки ҳатто имконсиздир. Санкциялар (жазолар) ўзлари танлаб рағбатлантириш ролини ўйнаши мумкин, фақат салбий. Сайловни рағбатлантириш ҳам моддий, ҳам маънавий, аниқроғи, ижтимоий (жамоатчилик фикри босими) бўлиши мумкин, ихтиёрий ташкилотга аъзоликдан маҳрум қилиш шаклидаги санкциялар давлат томонидан мажбурлаш билан рақобатлашиш учун етарлича самарали бўладими, фойдалилиги қанчалик катта бўлишига боғлиқ. ижобий сайлов имтиёзлари мавжуд бўлган харажатлар билан таққослаганда. шахсга ўзини қабул қилиш. Шу муносабат билан имтиёзли ихчам гуруҳлар кўпинча жамоавий манфаатларни амалга оширишда муносиб иштирок етишлари шарти билан ўз аъзоларига кўплаб муҳим афзалликларни тақдим ета оладиган енг яхлит бўлиб чиқади. Мажбурлашни танлаб рағбатлантириш билан алмаштириш қанчалик самарали еканлиги, бошқа нарсалар қатори, биринчисини таъминлаш харажатлари нисбатига боғлиқ, иккинчиси. Яна бир ёндашув "стовай" муаммосини ҳал қилиш учун ўзаро садоқатнинг муҳимлигини таъкидлайди. Рационал максимал хулқ-атвор, жамоавий ҳаракатда иштирок етиш ёки ундан қочиш тўғрисида қарор қабул қилганда, шахс "стовай" йўлини танлаши шарт емас, балки потенциал шерикларининг ҳамкорлик қилиш ёки қочиш еҳтимолини баҳолашга интилади. Агар жамоавий ҳаракатлар такрорланса, ўзаро ишонч билан боғланган барқарор гуруҳларни шакллантириш учун зарур шартлар яратилади. У иқтисодий жиҳатдан муҳим манбага айланади, унга егалик қилиш жамият фаолияти самарадорлигини сезиларли даражада оширади. Ҳаракатнинг такрорланиши қанчалик кўп кутилса ва биринчи уринишни ўтказиш нархи қанчалик паст бўлса, шахслар ҳамкорлик қилишга ҳаракат қилишлари ва охир-оқибат янги барқарор гуруҳ шаклланиши еҳтимоли шунчалик юқори бўлади. Шу билан бирга, мавжуд гуруҳда ҳамкорликни давом еттириш еҳтимоли, бошқа нарсалар тенг бўлса, янгисини шакллантириш еҳтимолидан юқори. Шундай қилиб, биринчи ёндашув жамиятнинг ўз аъзоларини шахсий имтиёзлар билан танлаб мукофотлаш қобилиятига, иккинчиси — ўзаро кутишларнинг табиатига еътибор қаратади. Улар биргаликда нима учун имтиёзли мавқега ега ёки узоқ тарихга ега гуруҳлар амалда бошқаларга қараганда самаралироқ бўлишини тушунтирадилар. Уларнинг ҳаддан ташқари салбий ифодасида бундай гуруҳларнинг хусусиятлари мос равишда корпоратив бирдамлик ва режалаштириш сифатида белгиланади. Иккала ёндашув нуқтаи назаридан, ҳар бир шахснинг жамоавий ҳаракатларга қўшган ҳиссаси жамиятнинг бошқа аъзолари учун аниқ ажралиб туриши муҳим ва улар мажбурлашга мурожаат қилмасдан, ушбу ҳиссадаги ўзгаришларга мувофиқлаштирилган ва тезкор жавоб беришлари мумкин. Ушбу шартларни нисбатан кичик гуруҳда бажариш миллий ёки минтақавий миқёсдаги жамоаларга қараганда анча осон. Шунинг учун кичик бир гуруҳ учун жамоавий товарни яратишда ихтиёрий иштирок етиш, бошқа нарсалар тенг бўлса, соф жамоат товарини яратишдан кўра кўпроқ бўлади, деб ишониш учун асос бор. Ўзаро манфаатдорликка асосланган селектив рағбатлантириш ва ҳамкорлик тушунчалари давлат сектори иқтисодиётини қизиқтиради, чунки улар қайси ҳолларда давлат товарлари давлациз ва бюджет маблағларидан фойдаланмасдан ишлаб чиқарилиши мумкинлигини тушунишга ёрдам беради. Шунингдек, улар лоббичилик орқали ҳамма жойда сиёсий қарорларга, айниқса бюджетнинг ҳажми ва тузилишига, солиққа тортиш хусусиятига ва давлат мулкидан фойдаланишга таъсир кўрсатадиган уюшган қизиқиш гуруҳларининг хатти-ҳаракатларини таҳлил қилишга йўл очади. Давлатнинг ҳақиқий харажатлари ва солиқ вақтини тақсимлаш optimal харажатлардан сезиларли даражада фарқ қилиши мумкин, хусусан, сайловчиларнинг айрим гуруҳлари жамоавий ҳаракатларни бошқаларга қараганда анча самарали ташкил етиб, ўзига хос жамоат товарларини ишлаб чиқаришнинг исталган даражаси ҳақидаги ғояларини ҳимоя қиладилар. давлат органлари олдида ва молиялаштиришга ўз ҳиссаларини камайтириш бошқалар ҳисобидан жамоат еҳтиёжлари. 1.3 ижтимоий товарнинг самарали миқдори
Соф жамоат товарларига нисбатан товар ишлаб чиқаришнинг мақбул ҳажмини аниқлашнинг ўзига хослиги товарнинг қўшимча бирлигини таъминлашдан олинадиган маржинал фойда барча истеъмолчиларга тааллуқли бўлиши билан боғлиқ ва шу маънода соф жамоат товарининг қўшимча бирлигидан маржинал фойда-бу товарнинг йиғиндиси. барча истеъмолчилар marginal фойдалари ( ). Шунинг учун соф ижтимоий товарнинг самарали ҳажми-бу барча истеъмолчиларнинг маржинал фойдалари йиғиндиси сифатида ифодаланган маржинал ижтимоий имтиёзлар товар ишлаб чиқаришнинг маржинал ижтимоий харажатларига тенг бўлган ҳажмдир: Самарали-бу товарни истеъмол қилишдан олинадиган маржинал ижтимоий фойда уни ишлаб чиқаришнинг маржинал харажатларига тенг бўлган соф ижтимоий товар миқдори.
Ижтимоий товарнинг мақбул миқдори Соф ижтимоий товар ишлаб чиқаришнинг самарали ҳажмини белгилаш механизмини таҳлил қилиб, иккита ҳолатга еътибор қаратиш лозим: 1) товар ишлаб чиқаришнинг маржинал харажатлари ва ҳар бир алоҳида шахс уни тўлашга тайёр бўлган пул миқдори ўртасидаги ёзишмаларнинг йўқлиги; 2) соф ижтимоий товарни ишлаб чиқариш ҳажми, агар уни ишлаб чиқаришнинг ялпи харажатлари (маржинал харажатлар егри чизиғи остидаги майдон қ* нуқтасига қадар) жамият тўлашга тайёр бўлган харажатлардан ошмаса (умумий тўлашга тайёр бўлган майдон) optimal бўлади. нуқта Қ*). 2 жамоат товарларини тақдим етиш усуллари: бозор имкониятлари ва давлат 2.1 жамоат маҳсулотларини тақдим етиш усуллари: бозор имкониятлари ва давлат Жамоат молларини тақдим етиш механизми ёки жараёни-бу жамоавий саъй-ҳаракатларни бирлаштиришга ёрдам берадиган ва етарли асосий институтларни ва уларнинг тегишли институционал шаклларини яратадиган институционал комплекс. Соф жамоат товарларига бўлган еҳтиёжни қондиришда давлат институтининг иштироки. Бундай имтиёзларни яратишда давлат деярли ўзгармасдир. Бироқ, бу ушбу товарларни тўғридан-тўғри ишлаб чиқаришни ўз зиммасига олиши керак дегани емас. Замонавий шароитда бу кўпинча молиялаштиришда иштирок етиш ҳақида. Агар давлат бундай иштирокни таъминласа (қоида тариқасида, солиқларни йиғиш орқали), у ҳолда товарни тўғридан-тўғри "ишлаб чиқариш" хусусий сектор корхонасига ёки мустақил нотижорат ташкилотига ишониб топширилиши мумкин. Иккинчиси, албатта, бу ҳолда бажарилган иш учун тўлаш учун давлатдан маблаг ъ олиши керак. Бироқ, айрим мамлакатларда давлат нафақат солиқлар ҳисобига тоза жамоат товарларини етказиб беришни молиялаштиради, балки уларни ўз ходимлари томонидан яратишни бевосита ташкил қилади. Соф жамоат товарлари ассортименти нисбатан кичик, аммо уларнинг аксарияти иқтисодиётнинг барча соҳаларида фойдаланиладиган ресурсларнинг бир тури сифатида ишлайди (масалан, уларга қонун устуворлигини таъминлаш бўйича давлат хизматлари, шу жумладан иқтисодий фаолиятнинг ҳуқуқий асослари, пул тизимини сақлаш ва бошқалар киради.). аралаш жамоат товарлари ҳақида уларни яратиш ва молиялаштиришда давлат иштирокини минималлаштириш масаласини кўтариш ўринли бўлади. Агар истеъмолдан ексклюзивлик хусусияти камроқ аниқ бўлса, унда бозор механизмлари ва тадбиркорлик ташаббусидан фойдаланиш истиқболларини таҳлил қилиш мантиқан тўғри келади. Агар истеъмолда рақобацизлик чегаралари нисбатан тор бўлса, давлатнинг жамоат товарларини етказиб бериш учун жавобгарлиги асосан маҳаллий даражада тўпланиши ва иложи борича ихтиёрий жамоавий ҳаракатлар механизмлари жалб қилиниши керак. Охирги вазифани ҳал қилишга еришиш одатда хайрия ва бошқа нодавлат нотижорат ташкилотлари орқали амалга оширилади.Давлат, одатда, алоҳида афзалликларга ега бўлган товарларни ҳеч бўлмаганда қисман молиялаштиришни ўз зиммасига олади, чунки бу товарларни ишлаб чиқариш билан бирга келадиган ташқи таъсирлар бутун жамият бўйлаб ёки унинг муҳим қисмида тарқалади. Бу бундай товарларни ишлаб чиқариш харажатларини жамият ҳисобидан қоплашни оқлайди, ҳар ҳолда уларнинг ташқи таъсирларга мос келадиган улуши. Давлат институтлари ва бозор чамбарчас боғлиқдир. Табиий монополия тармоқлари хизматларини ишлаб чиқариш ва истеъмол қилиш соҳаси мисолини кўриб чиқинг. Монопол бозорнинг мавжудлиги давлатни монопол нархларни тартибга солишга (масалан, икки қисмли тарифни ўрнатишга) аралашишга ва мулкчилик лицензиялари учун аукцион бозорини ташкил етишга, яъни монопол бозорга киришда рақобатни яратишга мажбур қилади. Табиий монополияларнинг айрим турлари давлатдан ушбу монополиянинг ишлаши учун вақт чегараларини белгилашни талаб қилади (масалан, интеллектуал мулк ҳуқуқи), бошқалари (табиий ресурслар) умумий ихтиёрида уларни експлуатация қилиш доирасини тартибга солиши керак. Ижтимоий аҳамиятга ега бўлган имтиёзларга (таълим, соғлиқни сақлаш, маданият) келсак, ушбу жамоат товарларининг ташқи таъсирининг узоқ муддатли табиати ва кўлами ҳар бир инсоннинг саъй-ҳаракатларининг умумий ташқи таъсирга қўшган ҳиссасини аниқлаш ва ўлчашни имконсиз қилади. Агар биз ижтимоий аҳамиятга ега бўлган нафақалар учун давлат маблағларини ихтиёрий равишда йиғишга рухсат берадиган бўлсак, унда жисмоний шахсларнинг ижтимоий аҳамиятга ега бўлган соҳа институтларини сақлаш харажатларини ўз зиммасига олишни истамаслиги, шу билан бирга ушбу соҳа хизматларидан бепул фойдаланишга интилиши ҳам мавжуд. Шунинг учун ушбу товарларни ишлаб чиқариш ушбу товарларни истеъмол қилиш тартибини ва мажбурий солиққа тортишни амалга ошириш учун давлат муассасаларидан фойдаланишни талаб қилади. Аммо соф жамоат товарларидан фарқли ўлароқ, улар нафақат жамоат, балки хусусий тарзда ҳам таъминланиши мумкин. Турли хил усуллар мавжуд: (1) Конституция билан белгиланган ижтимоий аҳамиятга ега имтиёзларни тақдим етиш даражаси белгиланади, ундан ташқари ушбу имтиёзларни тақдим етишнинг хусусий (нодавлат) шакли тақдим етилади; (2) жамиятнинг ҳар бир аъзосига тегишли имтиёзларни сотиб олишга имкон берадиган ижтимоий воучерлар тақдим етилади. (3) жамоат ташкилотлари ва хусусий фирмалар билан аралаш жамоат товарларининг айрим турлари (масалан, автобус ва такси хизматлари) билан боғлиқ иқтисодий фаолият учун лицензиялар бериш учун шартномалар тузилади. Аҳолига тиббий ёрдам кўрсатиш соҳасида давлат ва хусусий муассасалар ҳам бирлаштирилган. Россия соғлиқни сақлаш соҳасидаги ҳукмрон ижтимоий institut, Россия Федерацияси Конституциясида назарда тутилганидек, давлат томонидан тасдиқланган стандартларга мувофиқ бепул тиббий ёрдам бўлиши керак. Шу билан бирга, амалдаги институционал тизим иқтисодий институтларга рағбатлантирувчи таркиб бериши мумкин бўлган бозор алоқаларини киритишга имкон беради.
Иккинчидан, соғлиқни сақлаш ташкилотлари ЧИ томонидан тўланадиган standart minimal хизматлардан ташқари, ўзлари белгилаган нархларни қўшимча хизматларни сотиш имкониятига ега. Сиз бундай хизматлар учун ихтиёрий тиббий суғурта ёки беморларнинг шахсий маблағлари ёки хайрия ташкилотлари маблағлари ҳисобидан тўлашингиз мумкин. Беморлар (ёки уларнинг суғурталовчилари ва ҳомийлари) томонидан еркин нархларда ихтиёрий равишда тўланадиган қўшимча хизматлар институти рақобатбардош бозорни ташкил етади. Ва ниҳоят, хусусий ташкилотлар хизматларнинг барча турлари бўйича ишлаб чиқарувчилар сифатида ҳаракат қилишлари мумкин, шу билан давлат билан рақобатга киришадилар ва нафақат хизматларни ишлаб чиқарувчилар, балки давлат асосий воситаларининг самарали ижарачилари сифатида ҳам. Шу билан бирга, давлат органлари (шу жумладан маъмурий, қонун чиқарувчи ва суд) тиббий хизмат сифати ва тиббиёт муассасалари самарадорлигини назорат қилиш учун чекланган имкониятларга ега. Иккинчисининг фаолияти ихтисослашган интеллектуал капитал ва мураккаб технологиялардан фойдаланишга асосланган, фақат мутахассислар уни бошқаришга қодир. Бу шуни англатадики, соғлиқни сақлаш тизимида самарали консултатив ҳамкорлик, ўзини ўзи бошқариш ва корпоратив жавобгарликнинг норасмий тизими ишлаши керак. Жамоат товарлари билан таъминлашнинг замонавий тизими тўғридан-тўғри давлат томонидан тартибга солиш ва бозор механизмидан фойдаланиш комбинациясига асосланган. Бундай комбинация давлат учун, бир томондан, жамоат маҳсулотларини самарали ишлаб чиқаришга еришиш учун, иккинчи томондан, иқтисодий ва мудофаа сиёсатининг мақсадларини таъминлайдиган иқтисодий асоссиз харажатларни қўллаб-қувватлаш учун зарурдир. Давлат деҳқончиликнинг самарасиз шаклларидан воз кечади, ўз мулкини бошқариш функцияларини хусусий секторга ўтказади, бу давлат кафолатларидан фойдаланган ҳолда ўзининг ташкилий тажрибаси, билими, "ноу-хау" ни ишлаб чиқаришга олиб келади, инвестициялар киритади, тадбиркорлик фаолияти хавфини камайтиради. Жамият учун иқтисодий samara шундаки, у minimal харажатлар евазига яхши товар ва хизматларни олади. 2.2 жамоат молларини молиялаштириш муаммолари Жамоат товарларини кўпайтириш ишлаб чиқариш, тақсимлаш ва истеъмол қилиш босқичларидан иборат. Ушбу жараённи молиялаштирадиган корхона нафақат ишлаб чиқаришда, балки имтиёзларни тақсимлашда ҳам самарадорлик мезонлари тўғрисида тасаввурга ега бўлиши керак. Бош келишув доирасида жамоат товарлари билан таъминлаш бўйича фаолиятни молиялаштириш маҳаллий ёки Марказий давлат ҳокимияти органларининг зиммасида. Камроқ даражада, ушбу шартнома жамоат товарларини қандай таъминлаш масалаларини тартибга солади, бу ерда вариантлар мавжуд: тўғридан-тўғри Марказий ёки маҳаллий ҳокимият органлари томонидан жамоат товарлари билан таъминланишини таъминлаш; хусусий сектор томонидан давлат товарлари билан тартибга солинадиган таъминот; давлат товарлари билан таъминлаш ва ишлаб чиқариш функцияларини фарқлаш. шартнома мажбуриятларидан озод қилиш, имтиёзлар бериш (франчайзинг) ва мустақил мулкдорларни жалб қилиш ва бошқалар . Ишлаб чиқаришнинг самарали даражаларида ўз-ўзини молиялаштиришни таъминлайдиган жамоат товарлари ва истеъмол пайтида бепул тақдим етиладиган жамоат товарлари ўртасида аниқ фарқ бор. Жамоат товарлари (хизматлари) ҳажми ва тузилиши кўп жиҳатдан турли даражадаги бюджетларнинг молиявий ресурсларини тақсимлаш ва қайта тақсимлашнинг амалдаги механизмига, ушбу жараённи марказсизлаштириш даражасига боғлиқ. Вилоят ва шаҳар даражасида жамоат товарлари (хизматлари) ишлаб чиқариш ҳажмига таъсир қилувчи асосий омиллар тегишли даражадаги бюджетларнинг солиқ тушумлари миқдори ва federal бюджетдан ҳудудларга келадиган бюджетлараро ўтказмалар миқдоридир. Россия Федерациясининг бюджет кодексига мувофиқ, " federal бюджетдан бюджетлараро ўтказмалар ҳудудларга бир неча шаклларда, шу жумладан Россия Федерацияси субъектларини молиявий қўллаб-қувватлаш federal жамғармасининг субсидиялари шаклида тақдим етилади. Бундай субсидияларни бериш мезони Россия Федерацияси субъектининг бюджет хавфсизлиги даражаси ҳисобланади. Бу Россия Федерацияси субъектининг консолидацияланган бюджетининг тахминий солиқ тушумларининг ушбу субъект ҳудудида яшовчи аҳолига нисбати сифатида аниқланади. Шуни ёдда тутиш керакки, ушбу ҳисоб-китоблар Россия Федерацияси субъектининг консолидацияланган бюджетининг ҳақиқий ёки прогноз қилинган даромадлари ва харажатлари кўрсаткичларидан фойдаланишга имкон бермайди. Ушбу формулада numerator фақат Россия Федерацияси субъектининг солиқ салоҳияти ва унинг иқтисодиёти тузилиши билан боғлиқ."/3, 129-модда/ Кейин Россия Федерацияси субъектининг тахминий бюджет хавфсизлиги даражаси шунга ўхшаш кўрсаткич, Россия Федерацияси учун ўртача кўрсаткич билан таққосланади. Охирги кўрсаткич Россия Федерацияси субъектларининг тахминий бюджет хавфсизлигини тенглаштириш мезони сифатида қаралади. У Россия Федерацияси субъектларининг консолидацияланган бюджетларининг солиқ тушумлари миқдорининг Россиянинг барча ҳудудларидаги умумий аҳолига нисбати сифатида ҳисобланади.
Бундан ташқари, federal бюджет томонидан ҳудудларни молиявий қўллаб-қувватлаш шакллари қуйидагилардир: 1) минтақавий ривожланиш жамғармаси маблағлари. Булар инвестиция дастурларини биргаликда молиялаштириш, шунингдек минтақавий аҳамиятга ега давлат инфратузилмасини ривожлантириш учун субсидиялар ва грантлар; 2) ижтимоий харажатларни биргаликда молиялаштириш жамғармаси маблағлари. Бу Россия Федерацияси субъектларининг консолидацияланган бюджетларининг устувор ижтимоий аҳамиятга ега харажатларини биргаликда молиялаштириш учун субсидиялар. Россия Федерацияси federal бюджетининг бир қисми сифатида ташкил етилган тўртта номланган маблағлардан тушадиган пул ўтказмалари жамоат товарларини ишлаб чиқариш ва тарқатиш жараёни билан бевосита боғлиқ. Шу билан бирга, ушбу мақсадли ўтказмаларнинг санаб ўтилган маблағлардан келадиган маблағларнинг умумий ҳажмидаги улуши ушбу маблағлар тушумлари динамикасига ижобий таъсир кўрсатадиган омиллар таъсирининг кучига қараб ўзгаради. Минтақавий ва шаҳар молиясини ислоҳ қилиш фондидан ўтказмалар жамоат товарларини (хизматларини) кўпайтириш билан ҳам боғлиқ. Аммо бу алоқа билвосита, чунки ушбу Фонд маблағлари асосан минтақаларда амалга оширилаётган молиявий-иқтисодий ислоҳотларни қўллаб-қувватлашга қаратилган. "Амалиёт шуни кўрсатадики, ҳудудларнинг пул ўтказмаларига бўлган еҳтиёжлари, қоида тариқасида, federal бюджетдан келадиган ҳақиқий субсидиялар, субсидиялар ва субвенсиялар ҳажмидан ошади. Шунинг учун ҳам минтақавий, ҳам шаҳар даражасидаги давлат ҳокимияти органлари, бир томондан, жамоат товарлари (хизматлари) еҳтиёжларини ўрганиш ва оптималлаштириш учун, иккинчи томондан, transfer даромадларининг ўсишини рағбатлантирадиган омиллар таъсирини кучайтириш учун ишлаши керак.минтақага. Бироқ, ҳар қандай ҳолатда, пул ўтказмалари жамоат товарларини (хизматларини) кўпайтириш харажатларини молиялаштириш билан боғлиқ молиявий оқимнинг фақат бир қисмидир. Бошқа қисми вилоят ва шаҳар бюджетларининг солиқ тушумлари ҳисобига шаклланади. Шундай қилиб, якуний мақсад сари муваффақиятли ривожланиш икки йўналишда самарали ҳаракатларни талаб қилади: минтақалар, муниципалитетларнинг солиқ салоҳиятини мустаҳкамлаш ва Россия Федерацияси субъектларини federal бюджетдан молиявий қўллаб-қувватлашни кенгайтириш."/10, 245-бет/ 2.3 жамоат товарларини ривожлантиришнинг истиқболли тенденциялари Шуни ҳам таъкидлаш керакки, жаҳон ҳамжамиятининг ривожланиши бир жойда турмайди. Халқаро ташкилотлар бутун дунё аҳолиси ҳаётида тобора муҳим рол ўйнамоқда. Биринчи ўринлардан бирида атроф-муҳит ифлосланишининг кескин муаммоси мавжуд. Шунинг учун жамоат товарларини ривожлантиришнинг истиқболли тенденцияларини таъкидлаш муҳимдир: Жамоат товарлари еволюциясининг ҳозирги даражаси ва истиқболи турли хил шартларнинг комбинацияси билан белгиланади, улар орасида иккита аниқловчини ажратиш керак. Биринчидан, бу дунёда еришилган саноат ривожланиш даражаси, бу бизга иқтисодий жиҳатдан ривожланган мамлакатларда постиндустриал босқичга ўтиш, мос равишда жамоат товарларининг янги ассортиментини яратиш ва уларни тақсимлаш механизмлари ҳақида гапиришга имкон беради.-маҳаллий ва миллий. Бу имтиёзлар биринчи навбатда янги ахборот технологиялари, билимлар, стандартлар ва меъёрлар, шунингдек, табиий муҳитни сақлаш билан боғлиқ. Иккинчидан, ишлаб чиқаришнинг байналмилаллашуви ва умуман global иқтисодий глобаллашув, бу халқаро жамоат товарлари феноменининг пайдо бўлишини белгилаб берди. Бугунги кунда улар халқаро: иқтисодий ва екологик барқарорлик, хавфсизлик ва сиёсий барқарорлик, гуманитар ёрдам, жамоат товарлари алмашинуви шакллари, пул, макроиқтисодий сиёсат усуллари (шу жумладан инқирозга қарши) ва бошқаларни ўз ичига олади. Ушбу кенг қамровли ёндашувлар, шубҳасиз, иқтисодий назария жараёнида жамоат товарлари муаммосини ёритишга қўшимча талаблар қўяди. Адабиётда ижтимоий тенгсизлик ва судхўрлик қораланди. Шундай қилиб, иқтисодий фикр ривожланишининг дастлабки босқичида тенглик ва адолат, иқтисодий манфаатларни адолатли тақсимлаш ғоялари ахлоқ ва дин нуқтаи назаридан талқин қилинди. Асосий мақсад адолатли жамият яратиш еди, бу ғоялар кеч Ўрта асрларнинг ижтимоий утопияларида (Tomas Море, Томмасо Кампанелла ва бошқалар) ўз аксини топди. "Кейинчалик одамлар ўртасидаги муносабатлардаги" тенглик" ва "адолат" товар алмашинувининг еквивалентлиги ғоясига, "ҳалол меҳнат" еса буржуа тадбиркорлигини оқлашга айланди. Сиёсий иқтисодда биринчи мактаб пайдо бўлди-меркантилизм, бу савдогарлар синфининг манфаатларини ифода етди, бу еса ўз навбатида миллий сифатида ўтишга интилди. Яъни, бу даврда жамоат фаровонлиги муаммоси савдонинг фаол ролига туширилди."/4, п. 325/ Классик сиёсий иқтисод бозор иқтисодиёти фалсафаси сифатида ривожланди. Классик сиёсий иқтисод вакиллари давлатнинг иқтисодиётга аралашмаслик тамойилини ўта муҳим деб ҳисоблашган, шунингдек, еркин рақобатни товарларни ишлаб чиқариш ва тақсимлаш билан боғлиқ кўплаб муаммоларнинг ечими деб билишган. Сиёсий иқтисод классиклари (Ф. Куеснай, А. Смит, Д. Рикардо ва бошқалар) ишлаб чиқаришнинг ижтимоий жараёнига емас, балки асосан унинг ташқи натижаси - капиталистик бойликка еътибор қаратдилар. Бироқ, ортиқча ишлаб чиқаришнинг иқтисодий инқирозлари ва proletariat ва буржуазия ўртасидаги синфий курашнинг кучайиши капитализмнинг ички қарама-қаршиликлари ҳақида тобора кўпроқ савол туғдирди. Социализмнинг феодал, майда-буржуа, "ҳақиқий", консерватив ва танқидий утопик вариантлари жамият ва буржуа ижтимоий муҳитидан бегоналашган қониқарсиз ва изланувчан шахс ўртасидаги зиддиятни ҳал қилиш учун ўз рецептларини таклиф қилди. "ХИХ асрнинг иккинчи ярмида сиёсий иқтисоднинг умумий тамойилларини ишлаб чиқиш иқтисодий амалиётнинг турли муаммоларини ўрганиш билан алмаштирилди. Жон Maynard Кейнс неоклассикларнинг (А. Marshall, Ж. Шумпетер) постулатларини, хусусан, бозорни ideal ўзини ўзи бошқариш механизми сифатида кўриб чиқишни рад етади ва давлатни рағбатлантириш зарур деб ҳисоблайди. Худди шундай, кейнсликлардан кейинги (Ж. Robinson, П. Сраффа, Н. Калдор ва бошқалар.) даромадларни тенглаштиришни, бозор рақобатини чеклашни ва инфляцияга қарши самарали курашиш бўйича чора-тадбирлар тизимини амалга оширишни қўллаб-қувватлади. Монетаристлар (М. Фридман) улар бозорни ўзини ўзи тартибга солувчи тизим сифатида кўриб чиқдилар ва ҳукуматнинг иқтисодиётга ҳаддан ташқари аралашувига қарши чиқдилар. Янги классик иқтисодиёт тарафдорлари (А. Лаффер, Ж. Гилдер, М. Evans, М. Фелдштейн ва бошқалар.) солиқларни камайтириш ва корпорацияларга имтиёзлар беришни зарур деб ҳисоблаган ҳолда, давлат иқтисодиётни яхшилаш функциясини бажариши керак. Жамоат танлови назарияси тарафдорлари (Ж. Бюкенен, Г. Туллок, М. Olson ва бошқалар.) одамларнинг фақат ўз манфаатлари йўлида ҳаракат қилишига ишониб, давлатнинг иқтисодиётга аралашуви самарадорлигини шубҳа остига қўйди. Ушбу мактаб олимлари жамоат манфаатларига ғамхўрлик қилишдан бошқа мақсади бўлмаган давлат ҳақидаги афсонани доимий равишда фош қилишади."/4, п. 326/ Институционализм пайдо бўлиши билан ҳақиқат анча мураккаб деган фикр пайдо бўлади. Тадқиқот объекти "иқтисодий шахс" емас, балки ҳар томонлама ривожланган шахс бўлиши керак.
3. Жамоат моллари учун шаҳарни стратегик ривожлантириш мақсадлари ва стратегияни амалга оширишнинг индикатив кўрсаткичлари. 3.1 мақсадлари жамоат моллари учун шаҳарни стратегик ривожлантиришнинг вазифалари ва стратегияни амалга оширишнинг индикатив кўрсаткичлари.
Оренбург шаҳри ривожланишининг асосий кўрсаткичлари 2010 2015 2020 2025 2030 Умр кўриш давомийлиги, йиллар 66,067,568,570,072,0 Аҳолининг ўртача ойлик даромади, РУБ.,16714,022,748,326319,836359,547490,2 Аҳоли бошига ўртача уй-жой хавфсизлик, м222,323,024,025,535,0 талица2папер сизе Стратегик мақсадга еришиш қуйидаги вазифаларни ҳал қилишни ўз ичига олади: 1. Ҳудудни иқтисодий ривожлантириш функцияларини амалга ошириш, иқтисодиётни қайта қуриш учун шароит яратиш, "янги иқтисодиёт" ни шакллантириш ва ривожлантириш, янги иқтисодий ихтисослашув, шаҳарнинг инвестицион жозибадорлиги ва рақобатбардошлигини сезиларли даражада ошириши мумкин бўлган янги иқтисодий ривожланиш раҳбарларининг пайдо бўлиши. тадбиркорликнинг янги сифатини шакллантириш, маҳаллий аҳамиятга ега бўлган масалаларни ҳал қилиш ва фуқароларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш учун янги имкониятларнинг пайдо бўлиши. 2. Инсон салоҳиятини ривожлантириш, аҳолининг ўзини ўзи таъминлайдиган иқтисодий, иқтисодий ва ижтимоий фаолиятини назарда тутган ҳолда янги таълим, ижтимоий муҳитни шакллантириш, келажак шахсини шакллантириш, ёшларни сиёсий, иқтисодий ва ижтимоий амалиётга жалб қилиш, қариялар муаммоларини ҳал қилиш. уларнинг жамият учун фойдалилиги ва фуқароларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш. Ушбу вазифа доирасида шаҳарнинг имкониятлари шахснинг асосий қадриятларини шакллантириш учун амалга оширилади: саломатликни сақлаш, соғлом турмуш тарзи, жисмоний машқлар ва sport, умр кўриш, шаҳарнинг ўзига хослиги, ўзига хослиги, кўп миллатли маданий қиёфасини сақлаш, маънавиятни ривожлантириш, умуминсоний қадриятларга риоя қилиш. 3. Шаҳар ҳудудининг ҳаётни қўллаб-қувватлаш инфратузилмасини ривожлантириш, аҳоли учун қулай ва хавфсиз яшаш муҳитини таъминлаш, бошқариш, дам олиш, шаҳарнинг янги қиёфасини шакллантириш, юқори сифатли хизматларнинг кенг доирасига ега шаҳар муҳити. 4. Шериклик ва ижтимоий уйғунлик тизими, умумий анъаналар, манфаатлар ва қадриятлар асосида маҳаллий ўзини ўзи бошқариш институтларини ривожлантириш, шаҳар ҳокимиятининг самарадорлиги ва самарадорлигини ошириш, Оренбург вилояти давлат ҳокимияти органлари билан ўзаро муносабатлар. Умуман олганда, вазифаларни амалга ошириш шаҳар иқтисодиётининг таркибий диверсификациясини, ахборот жамиятини шакллантиришни, шаҳар ҳаётининг ижтимоий, сиёсий ва маданий соҳаларини ривожлантиришни, зарур ҳажм ва сифатни ишлаб чиқариш ва истеъмол қилишни таъминлашга қаратилган. товарлар ва хизматлар, ишлаб чиқариш ҳажми жамоат моллари шаҳарнинг ҳар бир фуқаросининг ҳаёт сифатини яхшилаш учун зарур. Стратегияни амалга оширишнинг асосий натижалари шаҳар аҳолиси фаровонлигининг юқори стандартларига еришиш, тадбиркорлик имкониятларини кенгайтириш, муниципал бошқарув самарадорлигини таъминлаш, ижтимоий фаровонлик ва ҳамжиҳатликни сақлашдир. 3.2 жамоат товарлари тизимини ривожлантириш истиқболлари: давлат суғуртаси ва аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш Мамлакатда мажбурий ижтимоий суғурта тизимини шакллантириш бир қатор асосий миллий вазифаларни концептуал ва қонуний ҳал қилишни талаб қилади. Улар орасида енг муҳими: 1) иш ҳақи, даромад ва солиқ сиёсати сиёсати билан боғлиқ суғурта субъектларининг optimal юкини шакллантиришни ҳисобга олган ҳолда, айрим турдаги молиявий механизмларни ва бутун ижтимоий суғурта тизимини аниқлаш; 2) аниқ Қонунчилик базасига ега бўлган ва ижтимоий ёрдам ва давлат ижтимоий таъминотини тартибга солувчи ҳуқуқий муносабатлар билан чалкашликларга йўл қўймайдиган ижтимоий суғуртанинг ўзига хос ҳуқуқий соҳасини шакллантиришнинг услубий ва ҳуқуқий асосларини ишлаб чиқиш; 3) асосий ижтимоий субъектларнинг (иш берувчилар, ходимлар ва давлат) ижтимоий суғуртасининг тизимини ва айрим турларини ташкил етиш ва бошқариш бўйича функциялари ва ваколатларини уларнинг рол позицияларидан фарқлаш: суғурта қилдирувчилар, суғурталанган, ташкил етувчи ва назорат қилувчи органлар; 4) таърифи 4-6 ижтимоий суғурта асосий ҳуқуқий институтлари, суғурта ҳолларда барча мумкин бўлган турларини ўз ичига олади ва зич ҳуқуқий тузилиши ва барча шакллари ва ҳимоя турлари кодификация мақсадида ўз фаолиятини мувофиқлаштиришни таъминлаш еди; 5) ижтимоий суғуртани бошқариш воситалари ва инфратузилмасини аниқлаш — актуар ҳисоблаш моделлари, ахборот базаси, актуар марказлари ва назорат органларининг ҳолати, тиббий реабилитация хизматлари. Ижтимоий хавфнинг ҳар бир тури ўзига хос хусусиятга ега ва турли тоифадаги ишчилар учун турлича намоён бўлганлиги сабабли, ҳимоя қилиш шакллари ҳам, ижтимоий суғуртани ташкил етиш ҳам ўзига хос хусусиятларга ега турларга қараб ривожланади. Фақат шу тарзда individual рискларни суғурталаш учун зарур бўлган молиявий ресурсларни оқилона ҳисоблаш ва турли рискларни суғурталашда маблағларни яширин қайта тақсимлашнинг олдини олиш мумкин. Ижтимоий суғурта тизимининг алоҳида тармоқларининг ривожланиши, бизнинг фикримизча, рақамга кўра, асосан учта асосий омил билан белгиланади. Ижтимоий суғурта учун маблағларни шакллантиришни учта манбадан ташкил етиш таклиф етилади: уларнинг аксарияти иш берувчилар томонидан тўланиши керак (умумий сумманинг тахминан 60%), қолган икки қисми еса ходимлар ва давлат ўртасида тақсимланиши керак. Шахсий молиялаштириш манбаларининг улуши суғурта тўловлари тизимининг моҳиятини белгилайди: бадаллар унинг суғурта тамойилларини ифодалайди ва давлатнинг иштироки фақат суғурта бадаллари орқали қондириб бўлмайдиган еҳтиёжлар олдида бирдамлик ғоясини англатади. давлат манбалари. Иш берувчилар ва суғурталанганларнинг суғурта мукофотлари, биринчи навбатда, даромад йўқотилиши учун унинг қийматига мутаносиб равишда компенсация берувчи манба ролини ўйнайди ва давлат маблағлари universal тўловлар учун мўлжалланган ва агар кирувчи суғурта мукофотлари етарли бўлмаса, суғурта имтиёзларининг minimal даражасини таъминлайди.бунинг учун. Ходимларнинг мажбурий суғурта мукофотларини унинг соф қийматининг 5-7% (пастки чегараси) ичида жорий етиш мақсадга мувофиқ бўлган ходимнинг енг кам иш ҳақининг ҳажми Пол қиймати сифатида белгиланиши мумкин, унинг ҳажми саноатдаги ўртача иш ҳақининг камида 80% бўлиши керак. Ходимларнинг мажбурий суғурта мукофотлари йиғилмайдиган иш ҳақининг юқори чегараси саноатдаги ўртача иш ҳақининг 150% дан кўп бўлмаган даражадаги чегара қиймати сифатида белгиланиши мумкин. Пастки ва юқори иш ҳақи чегараларини ўрнатиш қолган (солиқлар ва суғурта тўловларидан кейин) иш ҳақининг (қуйи иш ҳақи чегараси) сотиб олиш қобилиятининг ҳаддан ташқари пасайишини олдини олиш, шунингдек, optimal ва адолатли қайта тақсимлашга еришиш зарурати билан боғлиқ. суғурта мукофотлари юкини (юқори чегараси). Бундан ташқари, ходимларнинг умумий молиявий юкини (солиқлар ва суғурта мукофотлари) камайтириш учун солиқ тўловлари миқдорини (2-3 фоиз пунктга) бироз камайтириш керак бўлади, шунда ходимнинг умумий молиявий юки унинг иш ҳақининг 15-18 фоизидан ошмайди. Ижтимоий суғурта тизимининг таклиф етилаётган янада табақалаштирилган тузилиши кўпроқ даражада хавфнинг моҳиятини ҳисобга олишни таъминлайди, бу суғурта учун зарур бўлган молиявий ресурсларни аниқ ҳисоблаш ва ижтимоий ҳимоянинг юқори даражаси учун жуда муҳимдир, шунингдек, муқаррар бўлган молиявий ресурсларни яширин қайта тақсимлашни йўқ қилади интеграциялашган тизимлардан фойдаланганда. Россиядаги давлат ижтимоий таъминотининг амалдаги тизими тобора ортиб бораётган миқёсда дуч келадиган замонавий муаммоларга жавоб бермайди: демографик тенденциялар, иқтисодиёт ва меҳнат бозоридаги таркибий ўзгаришлар, иш ҳақи тизимларини ташкил етишнинг табиати ва шартлари. Сўнгги йилларда амалга оширилган пенсия, соғлиқни сақлаш ва солиқ тизимидаги ислоҳотлар давлат ижтимоий таъминотининг тизимли инқирозини бартараф етиш ва мажбурий ижтимоий суғуртанинг самарали институтларини шакллантириш имконини бермади. Пенсия таъминоти даражаси жуда паст ва тиббий ёрдам сифати қониқарсиз. Хулоса Россия жамияти иқтисодиётнинг бозор моделини ишлаб чиқишдан манфаатдор ёки у объектив равишда демократияни мустаҳкамлашга олиб келади. Зеро, бозор тамойилларининг изчил қабул қилиниши, биринчидан, ягона миллий бозор маконини шакллантиришни якунлаш, иккинчидан, барча бозорларда рақобатни тўлиқ қўллаб-қувватлаш ва монополизмга қарши муросасиз курашни, учинчидан, барча шакллар учун тенг имкониятлар яратишни англатади. мулкчилик ва тадбиркорлик, тўртинчидан, ишлаб чиқариш соғлиқни сақлаш, таълим, фан, маданият, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва бошқалар., бешинчидан, Россия иқтисодиётининг рақобатбардошлиги ва миллий манфаатларини таъминлаш билан жаҳон иқтисодиётига мақбул қўшилиши, олтинчидан, жамият фаровонлигининг ўсиши ва Россия аҳолисининг кўпайиши учун шароит яратиш, еттинчидан, демократик шаклланиш ва ривожланишнинг иқтисодий асосларини шакллантириш мамлакатимизда муассасалари. "Давлат-жамоат" вазифаларини амалга давлат яхши бетакрорлиги аслида ётади, ва аҳолининг мувозанатли "ижтимоий-бозор" менталитетига шакллантириш, унинг ижобий таъсири. Бунинг сабаби шундаки, у қутбли ва мос келмайдиган кўринадиган позицияларни бирлаштиради: шахснинг моддий фаровонлиги ва жамоавий (мустаҳкам) ўзаро ёрдами учун шахсий жавобгарлиги, liberal ва социал-демократик муносабат Шу муносабат билан иқтисодиётнинг тегишли сектори самарадорлигини ошириш учун ушбу товарларни ишлаб чиқарувчилар ва истеъмолчилар манфаатлари мувозанатига еришиш керак, бу еса бюджет жараёнини ислоҳ қилишни талаб қилади. Жамоат товарларини кўпайтириш учун тегишли фискал ва бошқа институтларнинг тизимини яратиш, умид қиламизки, ушбу соҳада ижтимоий тараққиётнинг асосий механизми рақобат механизмининг иштирокига олиб келади. Download 61.55 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||