Iqtisodiy nazariya

4.O‘zbekistonda monopoliyadan chiqarish
va raqobatni rivojlantirish holati
O‘zbekistonda 2009 yilda respublika iqtisodiyotining monopollashuv darajasi ancha pasayganligi kuzatildi. 2010 yil boshidagi holatga ko‘ra monopolist korxonalar davlat reestrida 162 turdagi mahsulot va xizmatlar ishlab chiqarish bo‘yicha 211 ta xo‘jalik yurituvchi subyekt bor edi, yil oxiriga kelib ularning soni 183 taga tushirildi.
Ayni vaqtda bir qator tarmoqlarda monopolizm hali ham saqlanib qolmoqda. Masalan, neft kimyosi bozorida 19 ta, oziq-ovqat tovarlari bozorlarida 13 ta, qurilish materiallari bozorida 17 ta korxona monopolistdir⁸.
Monopollashuvning yuqori darajada saqlanib qolayotganligining obyektiv sabablari:

• 
  Ishlab chiqarishning kapital sig‘imi kattaligi;
  
• 
  Katta quvvatga ega bo‘lgan agregatlardan foydalanilishi;
  
• 
  Texnologiya jarayonlarining uzluksizligi.
  

Bular ushbu tarmoqlarda raqobatning rivojlanishini qiyinlashtirib qo‘ymoqda.
Nazorat savollari

1. 
   Korxonaning (firma) sof monopoliya sharoitidagi harakati.
   
2. 
   Sof monopoliya modelining asosiy xususiyatlari nimalardan iborat?
   
3. 
   Monopoliyalarning vujudga kelishiga ta’sir ko‘rsatuchi omillar.
   
4. 
   Optimal ishlab chiqarish hajmini tanlab olish uchun nimalar qilish
   

kerak?

5. 
   Narx diskriminatsiyasi nima, uning qanday ko‘rinishlari mavjud?
   

Mustaqil ta’lim uchun savol va topshiriqlar

1. 
   O‘zbekiston sharoitida monopoliyalarning o‘rni va roli qanday?
   
2. 
   O‘rganilayotgan mamlakatlarda monopoliyalar faoliyati va ularni vujudga kelish shart - sharoitlari.
   

ILOVALAR
1-ilova
Monopolist korxonalar soni