“iqtisodiy tahlil” kafedrasi dotsenti vazifasini bajaruvchi a. B. Abdullayev tomonidan tayyorlangan “moliyaviy tahlil” fanidan taqdimot

Mehnat unumdorligi (Y) ning ishchilar yoshi (x) ga bog‘liqligi

x	y	x/10	xy	x2	x2y	x3	x4	yx
20	4,2	2,0	8,4	4,00	16,8	8,0	16	3,93
25	4,8	2,5	12,0	6,25	30,0	15,62	39	4,90
30	5,3	3,0	15,9	9,00	47,7	27,00	81	5,55
35	6,0	3,5	21,0	12,25	73,5	42,87	150	5,95
40	6,2	4,0	24,8	16,00	99,2	64,00	256	6,05
45	5,8	4,5	26,1	20,25	117,4	91,13	410	5,90
50	5,3	5,0	26,5	25,00	132,5	125,00	625	5,43
55	4,4	5,5	24,2	30,25	133,1	166,40	915	4,78
60	4,0	6,0	24,0	36,00	144,0	216,00	1296	3,70
Жами	46,0	36,0	183,0	159,00	794,0	756,00	3788	46,00

Iqtisodiy tahlilda egri chiziqli bog‘lanishni yozish uchun, ko‘pincha, giperbola qo‘llaniladi

Iqtisodiy tahlilda egri chiziqli bog‘lanishni yozish uchun, ko‘pincha, giperbola qo‘llaniladi

Uning parametrlarini aniqlash uchun quyidagi tenglamalar tizimlarini yechish kerak:

Giperbola ikki ko‘rsatkich orasidagi quyidagi bog‘lanishni tavsiflaydi. Agar, bitta o‘zgaruvchi oshsa boshqasining qiymati ma’lum darajagacha o‘sadi, keyin esa o‘sish pasayadi, masalan, hosildorlik necha marta o‘g‘it solinganlikka, hayvonlarning mahsuldorligi ularning boqilishiga, mahsulot tannarxi ishlab chiqarish hajmiga bog‘liqligi va h.k.

Nazariy o‘yin usuli

• 
  Nazariy o‘yin usuli o‘rganilayotgan voqelik tafsifiga ko‘ra undagi mavjud vaziyatlar ichida eng maqbul strategiyani topishni tadqiq qiladi. Bunda korxona uchun eng qulay va maqbul vaziyat strategiya qilib boshqaruv qarorlari asosida belgilab olinadi. Mazkur holatni matematik ko‘rinishga keltirishda har bir vaziyatni alohida o‘yin ishtirokchisi deb belgilab olinadi. Har bir ishtirokchi esa o‘zining manfaatini maksimallashtirishni boshqa ishtirokchilar hisobidan amalga oshirishga harakat qiladi.
  
• 
  Nazariy o‘yin usulida masala aniq formulalashtirishni talab qiladi. Bunda o‘yin qoidasi va ishtirokchilar soni belgilanadi, ishtirokchilar imkoniyatidagi strategiyalar aniqlanadi, yutuqlar va yutqazishlar o‘rganiladi.
  
• 
  Masalalarni hal qilishda algebraning chiziqli tenglamalar va tengsizliklar tizimi usullari va boshqa shu kabilardan foydalaniladi.
  

Nazariy o‘yin usuli

• 
  Bolalar ustki kiyimi ishlab chiqarishga ixtisoslashgan kichik korxona oktyabr va noyabr oylarida bir dona kurtka ishlab chiqarish uchun 30,0 ming so‘m xarajat qiladi, bir dona palto ishlab chiqarish uchun esa -40,0ming so‘m xarajat qiladi. Sotish bahosi esa kurtka uchun - 35,0 ming so‘m bo‘lsa, Palto uchun esa – 50,0 ming so‘m.
  
• 
  Ko‘p yillik kuzatishlar shuni ko‘rsatadiki‚ korxona havo iliq kelsa 270 dona kurtka, 170 dona palto sotar ekan. Sovuq havoda esa 200 dona kurtka mahsuloti, 250 dona palto mahsulotini sotish imkoniyati mavjud.
  
• 
  Ob-havoni qanday bo‘lishligi avvaldan bashorat qilish qiyinligini e’tiborga olib, ya’ni tabiat injiqligini hisobga olgan holda korxonaga tushadigan tushumni barqarorlashtirish talab etilsa, quyidagicha hisob- kitob ishlari amalga oshiriladi.
  

Nazariy o‘yin usuli

• 
  1. Mavsum iliq kelsa korxona tushumi quyidagicha bo‘ladi.
  
• 
  270* 35 + 170 *50 = 19500,0 ming so‘m;
  
• 
  2. Mavsum sovuq kelsa korxona tushumi quyidagicha bo‘ladi.
  
• 
  200 * 35 + 600*50 = 17950,0 ming so‘m.
  
• 
  Bu yerda korxonaning iliq havo uchun mo‘ljallagan strategiyasini A hamda sovuq havo uchun esa V, tabiatning iliq havosi uchun S, sovuq havosi uchun D kabi belgilashlarni kiritamiz
  
• 
  Korxona uchun A va V strategiyalardan tashqari, tabiatning injiqligi ham mavjud. Bu holat ham erishiladigan tushum, natijada esa foydaga (zarar) o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Misol uchun, korxona A strategiyani qo‘lladi, lekin havo sovuq (D) keldi. Bunda korxonaning tushumi:
  
•