“Iqtisodiy ta’limotlar tarixi” fanidan muammoli ma’ruza matnlari to’plami T.: Tmi, 2003. bet

100 

---

 
3. Markscha iqtisodiy g’oyalarning tarixiy taqdiri. 
Karl Marks klassik siyosiy iqtisodni yakunlovchilardan biri sifatida iqtisodiy 
ta’limotlar tarixida yorqin iz qoldirdi. Uning g’oyalari ko’pincha bevosita iqtisodiy 
muammolar doirasidan chiqqan holda, falsafiy, sotsialogik va siyosiy muammolar 
bilan qo’shilib ketadi. 
K.Marks 1818 yil 5 mayda Germaniyaning Trir shahrida tug’ilgan. Uning otasi 
advokat, yahudiy bo’lib, 1824 yilda protestantlikni qabul qilgan. Oilasi davlatmand, 
madaniy oila bo’lgan. K.Marks Trir shahrida gimnaziyani tamom qilgandan keyin, 
dastlab Bonndagi, so’ngra Berlindagi universitetga kirdi, yuridik fanlarini, hammadan 
ko’proq tarix va falsafani o’rgandi. 1841 yilda Epikur falsafasi to’g’risida universitet 
dissertatsiyasini topshirib, kursni bitirdi. 
1842 yili K.Marks Bonnga ko’chib keldi va shu yilning oktyabrida «Reyn 
Gazetasi»ning bosh muxarriri bo’ldi va Bonndan Kyolnga ko’chib o’tdi. 1843 yili 
birdaniga bir qancha voqea sodir bo’ldi: u muxarrirlik qilgan gazeta yopildi, nemis 
baronining qizi Jenni Fon Vestfalenga uylandi, Parijga ko’chib o’tdi. 
Keyingi ikki yil (1844-1845) K.Marks uchun iqtisodiy nazariyani, falsafani va 
sotsialogiyani chuqur o’rganishning boshlanish davri bo’ldi. U G.Geyne, P.Prudon, 
M.Bakuninlar bilan tanishdi, F.Engels bilan do’stlashdi. 
K.Marks 1845-1848 yillari Bryuselda bo’ldi. O’sha yillari F.Engels bilan 
hamkorlikni davom ettirgan holda, uning bilan birga «Nemis idealogiyasi» va 
«Kommunistik partiya Manifesti»ni yozdi. U 1848 yili Germaniyaga Kyoln shahriga 
keldi va «Yangi Reyn Gazetasi»ga rahbarlik qildi. U o’zining gazetasida 1849 yili 
«g’llanma mehnat va kapital» asarini chop etdi. Shundan so’ng Germaniyadan surgun 
qilindi va boshqa bu erga qaytib kelmadi. K.Marks avval Parijga keldi, u erda bir oz 
vaqt turgandan keyin Londonga borib umrining oxirigacha (1850-1883) shu erda 
yashadi.