Iqtisodiy ta'limotlar
-BOB. FEODAL JAMIYATI VA FEODALIZMNING
Download 2.19 Mb. Pdf ko'rish
|
Iqtisodiy ta\'limotlar
2-BOB. FEODAL JAMIYATI VA FEODALIZMNING
YEMIRILISH DAVRIDAGI IQTISODIY TA'LIMOTLAR Yangi era - milodning III asridan boshlab Osiyoda, milodning V asridan G’arbiy Yevropada quldorlik tuzumi yangi feodal ishlab chiqarish usuli bilan almashdi. Ammo quldorlik tuzumining qoldiqlari feodalizm va hatto kapita- lizm davrida saqlanib qoldi. Masalan, eng rivojlangan AQSHda quldorlik, qullar mehnatidan foydalanish 1861-1865 yillardagi fuqarolik urushidan keyin to`la tugatildi. Markaziy Osiyo, xususan Turkistondagi qullik davri ham shu davrda, ya'ni o`lka Rossiya tomonidan bosib olingach, qonun yo`li bilan taqiqlandi. Ayrim tarixiy, iqtisodiy-ijtimoiy sabablarga ko`ra Yevro- paning asosiy qismida, jumladan Rossiyada qulchilik ishlab chiqarish usuli dara-jasiga yetmadi, feodalizmga o`tildi. Tuzumda yerga xususiy mulkchi- lik mavjud bo`lib, bevosita ishlab chiqaruvchilar bo`lgan, rasman ozod dehqonlarni ekspluatatsiya qilishga asoslangan. Yer egalari - feodallar yoki davlat dehqonlardan barshchina (ishlab berish), natural (mahsulot) yoki pul obrogi (soliq) sifatida yer rentasini olish imkoniga ega edilar. Shunday qilib, feodalistik jamiyat yirik yer egalari va mayda ishlab chiqaruvchilar - dehqonlarning hamkorligiga asoslangan. Qulga nisbatan erkin dehqon ishlab chiqarishdan hiyla manfa-atdor bo`lgan, o`zining oilasi, ayrim ishlab chiqarish vositalariga, xo`jalik mus- taqilligiga ega edi, shu sababli mehnat unumdorligi va ishlab chiqarish ku- chlari ancha o`sdi. Feodalizm shu jihatdan avvalgi ibtidoiy jamoa va qul- 36 dorlikdan tarixan progressiv jamiyat edi. Ammo, bu davrda hali ham qoloq texnika mavjud bo`lib, ishlab chiqarish kuchlarining rivoji sekin borgan. G’arbiy Yevropada feodal ishlab chiqarish usuli V asr oxiri (Rim impe- riyasining qulashi) dan burjua inqiloblari (XVII-XVIII asrlar), aniqrog`i sanoat to`ntarilishi davrigacha yashadi. Ko`pgina mamlakatlarda (masalan, O`rta Osiyo, jumladan O`zbekistonda) bu davr undan ham uzoq vaqtni o`z ichiga oladi (III-XX asrlar). Bu jamiyatda yuzaga kelgan iqtisodiy qarashlar keng qamrovli bo`lib, yerga egalikning qonuniy ekanligini ko`rsatish, tovar-pul muno- sabatlari muammolariga munosabatning kuchayishini belgilashga qaratil- gan. O`sha davrdagi iqtisodiy g`oyalarda tovar-pul munosabatlari (sudxo`rlikdan tashqari) qo`llab-quvvatlanadi va shu bilan birga feodal ja- miyatning tabiiyligi, uni saqlab qolish zarurligi qayd etiladi. Bizgacha yetib kelgan yozma manbalarga ko`ra, o`sha davrdagi iqtisodiy g`oyalarda diniy-axloqiy yo`nalish kuchli bo`lgan. Bozor iqtiso- diyoti bilan bog`liq fikrlarda ikki tomonlama qarash mavjud (tovar ishlab chiqarish, sudxurlik va b.). Davlat va dinning iqtisodiyotdagi roli yuqori qo`yiladi. O`rta asrlar oxirida, yer egaligi tuzimi yemirilishi bilan yangi iqtisodiy g`oyalar vujudga keldi. Daryo bo`yida tahorat qilsalaringiz ham, suvni isrof qilmang. Hadis Download 2.19 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling