Iqtisodiy tarix faniga kirish

6.2. AQShning XIX asr birinchi yarmidagi iqtisodiy 
rivojlanishi 
Hududlarni kengayishi. Kolonial qaramlikdan endigina ozod-
likka erishgan AQSh hukumati keng qamrovli hududlar ekspansi-
yasi siyosatini amalga oshira boshladi. 
Yangi hududlar tengsiz shartnomalar, savdo bitimlari, bosib 
olish asosida qo‘shilar edi. 
AQSh tarkibiga Luiziana (1803 y.), Florida (1819 y.) shtatlari 
kirdi. 
1823 y.da AQSh “Monro doktrinasi”ni e’lon qildi, unga binoan 
Yevropa mamlakatlarining Amerika ishlariga aralashuvi AQShga 
tahdid deb qaraldi. Shu bilan AQSh Meksikaga nisbatan bosqin-
chilik urushlarini amalga oshirish imkoniga ega bo‘ldi. 
Qo‘shib olish va bosib olishlar: 
● Texas (1845), 
● Yangi Meksika (1849), 
● Yuqori Kaliforniya (1848), 
● Oregon (1846). 
● XIX asrning birinchi yarmida AQSh hududi 3,5-4 barobar 
kengaydi. 
Yevropadagi doimiy ravishdagi urushlar amerika kapitalizmini 
jadal o‘sishiga sababchi bo‘ldi. 
AQSh okean ortida bo‘lganligi sababli ushbu urushlarda qat-
nashmasdi, shu sababdan yirik harbiy xarajatlardan holi edi. 
Lekin barcha urush qatnashchilari bilan savdo-sotiq qilib 
daromad oldi. 
Aholi. XIX asr o‘rtasiga kelib hududlar ekspansiyasi natijasida 
shtatlar soni 13 tadan 30 gacha ko‘paydi. 
Hududlarning kengayishi quyidagi muhim demografik 
o‘zgarishlarga olib keldi: aholining tez o‘sishi, aholini G‘arbga faol 
migratsiyasi va asta-sekin urbanizatsiyasi. 
1790 y.da AQSh aholisi 3,9 mln.kishi edi. 1860 y.da esa 31,4 
mln.kishi. 
Aholi sonini o‘sishi ichki omillar (tabiiy o‘sish) hamda tashqi 
omillar (immigrantlar oqimi va qullarni olib kelish) hisobiga amal-
ga oshdi. 
AQShda katta yerlarning mavjudligi Yevropadan ko‘chib kelu-
vchilarni o‘ziga jalb qilar edi. 
Demografik holatning o‘zgarishi urbanizatsiyada o‘z aksini 
topdi. Mehnat taqsimoti shahar aholisini o‘sishiga olib keldi. 
88

---

6-MAVZU. YANGI DAVRDA AQSh (XVIII asrning oxiri-XIX asrning 70 y.gacha) 
AQShning yirik shaharlari: Nyu-York, Sinsinnati, Filadelfiya, Chik-
ago, Klivlend, Sent-Luis. 
Qishloq xo‘jaligini rivojlanishi. XIX asrning birinchi yarmida 
AQSh iqtisodiyotida asosiy tarmoq bo‘lib qishloq xo‘jaligi hiso-
blanar edi. 
Ushbu tarmoqni rivojlantirish omillari: G‘arbni mustamlaka-
ga aylantirish, qullar mehnatidan foydalanish, rayonlarni ixtiso-
slashuvi. 
Shimoli-G‘arbda jo‘xori yetishtirish rivojlandi. Undan tashqari 
ekstensiv chorvachilik rivojlandi. 
Ushbu hududni o‘zlashtirilishi bug‘doy yetishtirilishini keng 
tarqalishiga olib keldi. Indiana, Illinoys, Viskonsin shtatlari asosiy 
bug‘doy yetishtiruvchi hududlarga aylandi. 
Shimoli-sharqdagi shtatlar intensiv qishloq xo‘jaligiga ixtiso-
slashib sanoat markazlarini xom ashyo bilan ta’minlardi. 
Janub va janubi-g‘arbdagi yangi hududlar paxtachilikka ixtiso-
slashib AQSh jahonda yirik paxta yetishtiruvchiga aylandi. 
1791 y.da jahonda paxta yetishtirishda AQSh 0,4 % ulushga 
ega bo‘lgan bo‘lsa, 1860 y.da 66%gacha o‘sdi.