Iqtisodiyot fakulteti raqamli iqtisodiyot va axborot texnologiyalari

Statistikada  qanday  ko’rsatkichlar  o’rtacha  miqdorlar  deb  ataladi?  Iqtisodiyotda 

sodir  bo’ladigan  ommaviy  hodisalarning  tipik  xususiyatlarini,tipik  alomatlarini 

umumlashtirgan  holda  tavsiflovchi  ko’rsatkichlar  o’rtacha  miqdorlar  deb  ataladi. 

Iqtisodiyotda sodir bo’ladigan har qanday hodisa o’zining yakka va umumiy miqdoriga ega 

bo’ladi.ammo  ular  o’sha  hodisaning  tipik  xususiyatlarini  umumlashtirgan  holda  tavsiflay 

olmaydi. 

Shuning 

uchun 

ommaviy 

hodisani,to’plamni 

tipik 

xususiyatlarini 

umumlashtiruvchi ko’rsatkichni,yani o’rtacha miqdorni aniqlash zarurati tug’iladi.Ommaviy 

hodisalarning  har  qanday  xildosh  ,turdosh  guruhda  hamma  vaqt  malum  darajada    bir-  

biridan  farq  qilish,  xilma  xillik  mavjud  bo’ladi,ularda  xilma  xillik  borligidan  o’rtacha 

miqdorni  hisoblab  olish  uchun  zarurat  tug’iladi.O’rtacha  miqdor  o’zi  tariflab  beradigan 

guruhdagi  turdosh  bo’lgan  malum  hodisalarning  hammasiga  xos  bo’lgan  umumiy  tipik 

xususiyatlarni  ifodalaydi.Masalan,tuman  bo’yicha  paxta  hosildorligini  o’rganib,unga  baho 

berish ustida gap borsa,bir fermer xo’jaligining qo’lga kiritgan hosldorligi darajasi va yalpi 

hosili to’g’risidagi malumotlar yetarli bo’lmaydi,chunki paxta hosildorligi darajasi  va yalpi 

hosili miqdori har bir fermer xo’jaligida (aytaylik tumanda 1200 fermer xo’jaligi mavjud ) 

har  xil  bo’ladi.  Bir  fermer  xo’jaligining  hosildorligi  ko’rsatkichi  bo’yicha  tumandagi 

paxtaning  o’rtacha  hosildorligi  darajasiga  baho  berib  bo’lmaydi.Shuning  uchun  tuman 

bo’yicha 

o’rtacha 

paxta 

hosildorligi 

darajasi 

ko’rsatkichini 

 

aniqlab,uning 

holatiga,dinamikasi  o’zgarishiga  ,uning  rivojlanish  tendensiyasiga  baho  berish 

mumkin.O’rtacha  sonlar  bir  biridan  farq  qiluvchi  yakka  miqdolarning    o’rtachasidir. 

O’rtacha  miqdorlar  to’plam  birliklari  orasidagi  tafovutlarni  umumlashtiradi,  shu  to’plam 

uchun  xos  bo’lgan  tipik  xususiyatlarni  ,umumiy  yo’nalishini  ochib  beradi.Boshqacha 

aytganda, o’rtacha miqdorlr to’plam uchun xos bo’lgan qonuniyatni ifodalaydi. 

O’rtacha  miqdorlar  bir  necha  turlarga  bo’linadi.  statistikada  ko’proq  qo’llaniladigani 

o’rtacha arifmetik, o’rtacha garmonik va o’rtacha xronologik miqdor turlaridir.