Iqtisodiyot” kafedrasi kurs ishi. Мавзу: Саноат корхоналарининг инвестицион фаолиятини оширишни иқтисодий механизми

2.2 Саноат корхоналининг инвестицион фаоллиигини ошириш учун SWOT усулидан фойдаланиш
Инвестицион фаолликни ошириш усулларини таҳлил қилиш учун SWOT усули қўлланилади.
SWOT усули ёрдамида, саноатга хос бўлган куч ва заифлик ва ташқи таҳдид ва имкониятлар ўртасида алоқа занжирларини ўрнатиш мумкин. SWOT усули биринчи навбатда кучли ва заиф томонларни, шунингдек таҳдид ва имкониятларни аниқлашни, сўнгра улар ўртасида алоқалар занжирларини ўрнатишни ўз ичига олади, кейинчалик улар саноатни ривожлантириш стратегиясини ишлаб чиқиш учун ишлатилиши мумкин.
Минтақа саноатини янада ривожлантириш учун бир қатор чекловчи омилларни бартараф этиш зарур:
- саноат ишлаб чиқариши таркибида хом ашёнинг устунлиги;
- углеводородларни қайта ишлаш қувватининг етишмаслиги;
- асосий воситаларнинг юқори даражада эскириши, уларни янгилаш учун маблағ етишмаслиги;
- ишлаб чиқариш корхоналарини ривожлантиришда паст инвестицион фаоллик;
- махсус маҳсулотлар ишлаб чиқариш бўйича давлат буюртмаларининг йўқлиги ва уни амалга ошириш бўйича шартномалар;
- саноат корхоналарида янги технологиялар ва замонавий технологик ускуналарнинг етишмаслиги;
- ишлаб чиқарилаётган маҳсулот сифатининг истеъмолчилар талабларига мос келмаслиги;
- юқори энергия тарифлари ва натижада саноат корхоналарининг юқори ишлаб чиқариш харажатлари;
- рақобатбардош устунликни рағбатлантирадиган давлат муассасалари тузилмасининг йўқлиги.
Ушбу омилларни енгиб ўтиш мумкин:
- ишлаб чиқариш соҳасини ривожлантириш ва хом ашё йўналишини енгиб ўтишга қаратилган минтақа саноатини таркибий қайта қуриш;
- вилоят саноатини модернизация қилиш, ускуналарни янгилаш, энергия ва ресурсларни тежайдиган технологияларни жорий этиш, импорт ўрнини босувчи ва экспортга йўналтирилган маҳсулотларни ишлаб чиқиш, инновацион марказни яратиш;
- ички ва хорижий инвестицияларни жалб қилиш;
- устувор лойиҳаларни амалга ошириш;
- барча даражадаги кадрларни тайёрлаш ва қайта тайёрлаш бўйича таълим муассасалари тузилмасини яратиш;
- саноат корхоналарининг нефт-газ комплекси ва миллий компаниялар буюртмаларини бажаришдаги иштирокини кенгайтириш;
- соҳадаги корхоналарда ISO:9001 ва ISO:14001 халқаро стандартлари талабларига жавоб берадиган сифат ва атроф-муҳитни бошқариш тизимларини ишлаб чиқиш ва жорий этишни давом еттириш;
- ишлаб чиқариш тармоқларини модернизация қилиш, реконструкция қилиш ва кенгайтиришни таъминлайдиган асосий воситаларга ресурсларни жалб қилиш учун фаол инвестиция сиёсатини олиб бориш.
Минтақанинг инновацион ривожланиши минтақанинг саноат сиёсатини шакллантиришнинг устувор шартларидан бири бўлиб, унинг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат:
- дастурлаш, консалтинг, муҳандислик ва бошқаларнинг юқори интеллектуал таркибий қисмига эга мослашувчан технологияларни ривожлантириш;
- замонавий дизайн, ҳам ижтимоий, ҳам саноат лойиҳаларини жорий этиш;
- маҳсулотлар учун илғор стандартларни жорий этиш ва халқаро сифат стандартларига мувофиқ ишлайдиган корхоналар учун энг мақбул миллий режимни яратиш;
- интеллектуал кадрларни тайёрлаш ва қайта тайёрлаш, кейинчалик уларнинг потенциалидан корхоналарнинг ўрта даражадаги кадрларини ривожлантириш учун фойдаланиш;
-нефт-газ саноати, кимё, нефт кимёси, замонавий қурилиш материаллари ишлаб чиқариш, кемасозлик ва машинасозлик ва муқобил энергия манбалари соҳасида юқори қўшимча қийматга эга юқори технологияли тармоқларни шакллантириш ва ривожлантириш;
- минтақа учун истиқболли йўналишларда илмий ва инновацион инфратузилма ва ўқув дастурларини шакллантириш;
- инновацион фаолиятни ривожлантириш учун қулай шарт-шароитларни таъминлайдиган меъёрий-ҳуқуқий база бўйича таклифлар тайёрлаш;
- юқори технологияли хизматлар соҳасини ривожлантириш.
Инвестицион фаолликни ошириш имкониятларидан бири бу импорт ўрнини босиш сиёсатидир.
Матрица ичида олинган майдонлар минтақа учун ҳар хил қийматларга эга. Хорижий инвестициялардан фойдаланиш, энергия тежайдиган технологиялардан фойдаланиш, замонавий қишлоқ хўжалиги техникасини ривожлантириш, маҳаллий корхоналарнинг нефт ва газ конларини ўзлаштириш ва таъминлашда иштирок этиши, маҳсулотларнинг рақобатбардошлигини ошириш каби имкониятлар минтақа учун катта аҳамиятга эга ва улардан фойдаланиш керак. Бошқа имкониятларга келсак, минтақа мавжуд ишлаб чиқариш, молиявий ва меҳнат ресурсларига мувофиқ улардан фойдаланиш тўғрисида ижобий қарорлар қабул қилиши керак.
Саноат корхоналарида SWOTни таҳлил қилиш усули асосида саноат ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш учун, бизнинг фикримизча, мақсадга мувофиқлиги индивидуал равишда белгиланадиган қуйидаги стратегияларни қўллаш керак:
а) бозорга чуқур кириб бориш стратегияси, бу минтақада Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлиги ва хавфсизлик хизматлари эҳтиёжлари учун қурол ва ўқ-дорилар ишлаб чиқаришни давом эттиришида ифодаланади.
Шундай қилиб, SWOT таҳлилидан фойдаланиб, бозор ҳолатини - корхоналар кутаётган хавф ва имкониятларни, шунингдек уларнинг заиф ва кучли хусусиятларини, яъни уларнинг потенциалини тасаввур қилиш мумкин.
Сиёсат йўналишларини кўриб чиқишда шуни таъкидлаш мумкинки, ушбу элемент лойиҳалар ва дастурлар билан ўзаро боғлиқлик билан тавсифланади. Бу инвестицияларнинг ўзи стратегияларга, таҳлил натижаларига ва инвестицияларнинг асосий сабабини аниқлайдиган бошқа кўрсаткичларга асосланганлигидан келиб чиқади.