Iqtisodiyot” kafedrasi “makroiqtisodiy tahlil va prognozlash” fanidan

2019 – 2020yillar birinchi choragida inflyatsiya darajasi. (baholarningo`sishi, %)

	O`rtacha oylik daraja		O`tgan yilning dekabr` oyiga nisbatan
	07/I-II	08/I-II	07/I-II	08/I-II
IBI	0,7	-0,1	4,2	-0,8
Oziq-ovqat tovarlari	0,4	-0,7	2,5	-4,4
Nooziq-ovqat tovarlari	0,8	0,4	5,0	2,4
Xizmatlar	1,8	1,6	11,4	10,0

3-jadval
Hududlar miqyosida iste`mol narxlari indeksining o`sishi birgina Samarqand viloyatida (0,04%) qolgan barcha viloyatlarda esa pasayishi kuzatildi

Xududlarning nomi	Baholarning o`sishi	Oylik o`rtacha
O`zbekiston Respublikasi	-0,8	-0,1
Xorazm	-1,6	-0,27
Navoiy	-1,5	-0,25
Namangan	-1,5	-0,25
Buxoro	-1,3	-0,21
Jizzax	-1,2	-0,21
Sirdaryo	-0,8	-0,13
Samarqand	-0,7	-0,11
Qashqadaryo	-0,7	-0,11
Andijon	-0,5	-0,08
Toshkent shahar	-0,5	-0,09
Farg`ona	-0,3	-0,05
Toshkent	-0,3	-0,04
Surxondaryo	-0,2	-0,04
Qoraqalpog`iston Respublikasi	0,5	0,07

O`zbekiston Respublikasi iqtisodiyotidagi inflyatsiya jarayonlarining omilli tahlili 2019 yilning 1 – yarim yilligida infilyatsiya darajasiga xarajatlar inflyatsiyasining (1,4 daraja) oshganligi ta`siri qildi.
Iste`mol tovarlariga narxlarning ortishi bir dona mahsulotga doimiy xarajatlarning ortishi hisobiga ishlab chiqaruvchilarning ulgurji narxlarining oshishi bilan bevosita bog`liq bo`ldi. 2019 – yilning 1-yarim yilligida taklif inflyatsiyasi talab inflyatsiyasiga nisbatan ortganligi kuzatildi: sanoat mahsulotlarini ishlab chiqaruvchilarning o`rtacha oylik ulgurji narxlari (2,1%ga) ortdi, iste`mol narxlari esa (-0,1%ga) pasadi.
Sanoat maxsulotlarini ishlab chiqaruvchilarning ulgurji baholarning o`sishi manbalarning omilli tahlili 2019 yilning 1 – yarim yilligida real sektorda inflyatsiya darajasining ortishiga elektr energiyasiga narxlarning (48,0%ga) oshishi, ish haqining (6,7%ga) ortishi, milliy valyutaning (5,7%ga) deval`vatsiyasi va transport xarajatlarining (2,4% ga) ortganligi bevosita ta`sir ko`rsatdi. (4 jadval).
4 - jadval
2020yilning 1-yarim yilligida real tarmoqda inflyatsiya darajasining omilli tahlili.

Omillari	IOTs ga ta`siri	Jamiga nisbatan % da
Jami omillar	13,3	100,0
Energiya tarifi	6,4	48,0
Birjadan tashqari almashinuv kursi	0,8	5,7
Ish haqi	0,9	6,7
Transport xarajatlari	0,3	2,4
Boshqa omillar	4,9	37,2

O`zbekistonda mavsumiy mahsulotlarga meva – sabzovot mahsulotlarini misol tariqasida keltirish mumkin.
2020yilning 1 – yarim yilligida iste`mol sektorida narxlarning (-0,8%ga) pasayishi meva – sabzovot gruhida narxlarning (26,5%ga) pasayishi hisobiga ta`minlandi.
Import tovarlari narxining oshishiga bojxona yg`imlari hisoblanadigan birjadan tashqari ayirboshlash kursining o`zgarishi ta`sir qildi. 2020yilning 1 – yarim yilligida birjadan tashqari ayirboshlash kursining deval`vatsiyasi 3,9% ni tashkil qildi.
Iqtisodiy islohotlar dasturiga muvofiq uy – kommunal xo`jaligiga dotatsiyalar asta – sekin kamayib bordi. Bu esa o`z navbatida issiqlik energiyasiga tariflarning – 36,2% elektr energiyasiga – 26,8% va suv ta`minotiga – 17,0% ortishiga olib keldi.
Umuman inflyatsiyaning past darajasiga bo`lishiga qat`iy pul – kredit va Davlat byudjetining profitsit bilan bajarilishi orqali erishildi.
Bozor iqtisodiyotiga o`tish sharoitida soliq-byudjet va pul –kredit siyosatlarining faoliyat doiralarini belgilab olish juda muhim hisoblanadi. Xar qanday mamlakatning moliyaviy rejalari tarkibida byudjet birligi ahamiyatga ega bo`ladi. Byudjetning jamiyat va davlat hayotidagi bunday muhim o`rniga ega bo`lishi, byudjetga qonun miqiyosida mavjud bo`lishi zaruriyatini yaratadi. Aynan shu tufayli ham davlat byudjeti qonun chiqaruvchi organ tomonidan tasdiqlanadi.
Xulosa qilib, shuni aytib o`tish mumkinki, yuqorida aks ettirilgan har bir mamlakat bozor iqtisodiyotiga o`tish rejimining turli fazalarida bo`lganlari uchun, mazkur davlatlardagi iste`mol va chakana narxlari orasidagi farqlar ichki va tashqi omillar ta`sirida juda o`zgaruvchandir.