Iqtisodiyot” kafedrasi “menejment” fanidan Oʻquv-uslubiy majmua

9.4. Xalqaro darajada boshqaruv.
Tashqi savdo, agrar siyosat sohasida, tijorat va fuqarolik huquqi (raqobat erkinligi, monopoliya va shartnoma), soliq huquqlarida (soliq tizimining daromadga yaqinlashuvi, mablagʻning aylanib turishiga qarab soliq rejasini belgilash, EH mablagʻiga bevosita badallar tushumi) Yevropa qonunchilik hujjatlari milliy qonunlarni almashtira oladi.
Biroq, tashqi bosqichda tashqi iqtisodiy siyosatda milliy hukumat quyidagi imkoniyatlarga ega:

• 
  uchinchi bir mamlakatning mollariga import ulushini kiritish;
  
• 
  birinchi navbatda toʻqimachilik va elektron mahsulotlar tannarxi ancha arzon boʻlgan mamlakatlar (masalan, Yaponiya, Janubiy Koreya) bilan «ixtiyoriy cheklangan eksport» shartnomalari tuzish;
  
• 
  sobiq mustamlaka mamlakatlar bilan alohida savdo munosabatlarini saqlab qolish.
  

Yevropa Hamjamiyatinig komissiyasi yagona bozor manfaatlarini himoya qilishga harakat qiladi. Qandaydir milliy normativ aktlari EH huquqiga zid boʻlishiga yoʻl quyilmaydi. Yana bir xususiyati - sub’ektlar tizimi faqat EH davlatlari - a’zolari boʻlibgina qolmay, ularning fuqarolari hamdir.
Yevropa Ittifoqi unga a’zo boʻlgan mamlakatlarning mablagʻlaridan (byudjetlaridan) xoli ravishda oʻzining mustaqil moliyaviy vositalariga ega. EH mablagʻlarining hajmi bu Hamjamiyatning kengashi va Parlamenti tomonidan aniqlanadi va tasdiqlanadi.
Moliyaviy faoliyatda Hisob Palatasi muhim rol’ oʻynaydi. U umumiy moliya boshqaruvini amalga oshiradi. EH institutlarining (masalan, agrar yoʻnalish va kafolatlanish Yevropa Fondi, mintaqaviy rivojlanish Yevropa Fondi, Yevropa Ijtimoiy Fondi) turli xildagi jamgʻarmalar va mablagʻlari sarf-xarajatlari ustidan nazorat oʻrnatadi. Mazkur fondlar hisobidan EH siyosiy tuzumining turlicha yoʻnalishlari: agrar, ijtimoiy, mintaqaviy siyosat, energetika va shu kabilar tegishli mablagʻlar bilan ta’minlanadi. Yevropa investitsion banki avtanom tashkilot sifatida EH ning kapital jamgʻarmasini qoplaydi, ular hisobidan esa mintaqaviy dasturlarga, energetikani rivojlantirishga, infratuzilmalarga uzoq muddatli qarzlar berish va kafolatlash shartlari bilan tegishli mablagʻlar ajratiladi.
Tashqi iqtisodiy faoliyatda Tsent integratsion gʻoyalar (tendentsiyalari) faqatgina Gʻarbiy Yevropada rivojlanmadi. Oʻxshash jarayonlar Shimoliy Amerikada ham kuzatildi. Shimoliy Amerikaning barcha hududi erkin savdo (NAFTA) toʻgʻrisidagi Shimoliy Amerika bitimlari bilan qamralgan edi. Binobarin, davlatlar miqyosidagi Amerika- Kanada erkin savdo bitimi faqat 1988 yilda tuzilgandi, Meksika esa unga

1991. 
      yilda qoʻshildi. Shimoliy Amerika iqtisodiyotining oʻzaro hamkorlik va birlashganlik darajasi Gʻarbiy Yevropa iqtisodiyotidan qolishmaydi.
      

Uzoq vaqtlargacha integratsion loyihalar korporatsion tarmoqlar darajasida nufuzli oqimda boʻlib, davlatlararo (davlatlar ustidan) boshqaruv bilan bogʻlanmagan edi.
Mazkur mamlakatlarning savdo-sotiq sohasidagi oʻzaro aloqalar, kapitallari harakati va ishlab chiqarishdagi hamkorligi haqida quyidagi ma’lumotlar asosida xulosa chiqarish mumkin:
1990 yillarning boshlarida AQSh ga Kanadaning 7-80% (yoki Kanadaning VNP 20%i) eksporti safarbar etildi. AQSh uchun Kanada bozori chet elda yuqori oʻrinda turadi. Bevosita xorijiy sarmoyalar ulushi Amerikada Kanadaga nisbatan 7%ni, Kanadaning Amerikaga nisbatan ulushi esa 9%ni tashkil etadi. Meksika davlati uchun AQSh bilan iqtisodiy aloqa oʻrnatish hayotiy zaruratdir.
1990 yillarning boshlarida AQSh ga Meksikaning 70% eksporti yuborildi, u erdan esa 6% Meksika importi kelib tushdi. Ayni vaqtda Meksika va Kanada oʻrtasida aloqalar taboro rivojlanib, savdo-sotiq, moliya va boshqa sohalarda oʻzaro hamkorlik kuchaydi.
Savdo erkinligi toʻgʻrisidagi bitim oʻzaro savdo-sotiq va kapital jamgʻarmalarni engillashtiradigan tadbirlar oʻtkazish borasida tarifli va notarifli cheklanmalarni asta-sekin bartaraf eta boradi. Bundan tashqari, mazkur bitim orqali savdo-sotiqni boshqarishda uning qatnashchilari oʻrtasida yuzaga keladigan ziddiyatlarni bartaraf etish moʻljallangan.
Tinchokean Hamjamiyati, Yaponiya, AQSh, Kanada, Avstraliya, Yangi Zellandiya kabi rivojlangan mamlakatlarni hamda Sharqiy va Osiyodagi Janubiy - Sharqiy hududda joylashgan koʻpgina mamlakatlarni (shu jumladan, ASEAN mintaqaviy guruhidagi ishtirokchilarni), shuningdek, Xitoy va Okeaniyani birlashtiradi.
Tinchokean Hamjamiyati mintaqaviy guruhni rasmiylashtirish sifatida endigina barqarorlashmoqda, shu sababli unda oʻzaro hamkorlik sxemasini yaratish uchun samarali izlanishlar olib borilmoqda, mintaqaviy guruh esa turli bloklardan tashkil topgan. Chunonchi, Indoneziya, Janubiy- Sharqiy Osiyo mamlakatlari assotsiyasiyasi, Malayziya, Flippin, Singapur, Tayland, Bruney davlatlarini birlashtirgan.
ASEAN 1967 yilda qaror topdi, faqat 1992 yilda uning qatnashchilari yaqin 1 yil mobaynida asta-sekin mahsulotlar tannarxini bosqichma-bosqich kamaytira borishga erishiladigan mintaqaviy savdo erkinligi zonasini yaratishni oʻz oldilariga vazifa qilib qoʻydilar. ASEAN mamlakatlarining xoʻjalik sohasida bir-biriga yaqinlashuvi masalasiga kelganda, ularning iqtisodiyotini oʻzaro toʻldirib borish, ichki mintaqaviy savdo-sotiqni tashkil etish borasidagi faoliyat jarayonlari hali keng ravishda rivojlanish yoʻliga oʻtganicha yoʻq.
Haqiqatdan ham ASEAN mamlakatlarining har biri Yaponiya, AQSh , hamda Osiyoning yangi sanoat mamlakatlari (Gongkong, Janubiy Koreya, Tayvand) iqtisodiyoti bilan toʻliq bogʻlangan. ⁴⁴
Osiyo-Tinchokean savdosining asosiy qismi (shu jumladan, ASEAN ichida) Yaponiya, AQSh , Kanada, Tayvand va Janubiy Koreya karporatsiyalarining joylardagi mahalliy filiallari oʻrtasidagi tijoratga toʻgʻri keladi. Xitoyning bu boradagi hisob-kitobi, ayniqsa, konfutsiya madaniyatiga uygʻunlashgan mamlakatlarga qaratilgandir. Yaponiya - AQSh , Kanada, Avstraliya oʻzaro aloqalari muhim ahamiyatga ega.
Shimoliy Amerika va Osiyo-Tinchokean birlashmalarining modeli Gʻarbiy Yevropanikidan farqlanadi. Agar Gʻarbiy Yevropada iqtisodiy, valyutali siyosiy hamjihatlikka, milliy tuzilmalarni shakllantirsh va mustahkamlashga asoslangan yagona bozorni yaratish yoʻlidan borilgan boʻlsa, Shimoliy Amerika va Osiyo-Tinchokean mintaqasida birlashish jarayonlari transnatsional korporatsiyalar faoliyati asosida anchagina mustahkam mikrodarajani qamraydi.
Janubiy-Sharqiy Osiyo davlatlari uyushmasi (ASEAN). Janubi-sharqiy Osiyo davlatlari uyushmasi (ASEAN) 10 Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlari kasaba uyushmasi bor. (Qarang. 3-2 hisobida ilova). ASEAN viloyati 1, trillion AQSh bu 10 davlat bilan bir qatorda 2 dollar bir kombinatsiyalangan yalpi ichki mahsulotga nisbatan ortiq 91 million aholiga ega, Xitoy, Yaponiya va Janubiy Koreya oʻz ichiga ASEAN + 3 deb nomlangan guruh rahbarlari, Biz savdo masalalarini muhokama qilish uchun uchrashdi. Bundan tashqari, Hindiston, Avstraliya va Yangi Zelandiya rahbarlari, shuningdek, ASEAN + 3 bilan savdo muzokaralari ishtirok etdi. 16 mamlakat savdo bloki yaratish bilan asosiy masala mintaqaviy integratsiya tomon har qanday surish yoʻqligi edi. bir kelishuvga erishish qaratildi Osiyo madaniyati qaramay, "Eng katta muammo, ba'zi ASEAN ishtirokchilari davlat manfaati uchun qurbon qilishga tayyor emas edi, deb." Janubi-sharqiy Osiyo rahbarlari yaqinroq mintaqaviy integratsiya iqtisodiy oʻsish yordam beradi, deb qabul da 26, ASEAN a'zolari orasida boyligi muhim farqlar "milliy standartlari hozirgacha biridan chunki yagona standartlarni yaratish qiyin". Qildik 27 Shu bilan birga, bu mintaqadagi koʻplab davlatlariga salbiy ta'sir soʻnggi xalqaro retsessiya, olib muammolar, integratsiya erishish katta qiziqish uygʻotdi. Aslida, Yanvar 1, 2010, Xitoy va ASEAN bu uyushmalari, erkin savdo tashqari u dunyodagi eng yirik savdo bloki 28 uchdan bir qismini qilish, vor erkin savdo bitimini boshladi, u 201-yilda bu umid, ASEAN iqtisodiy Community tovarlar, malakali mehnat va kapital beradi tashkil a'zo davlatlar oʻrtasida erkin koʻchirish uchun. toʻsiq va qiyinchiliklarga qaramay, mintaqaviy integratsiya davom tomon taraqqiy. Bu maydoni ASEAN ortib bormoqda va Osiyoning boshqa kasaba uyushmalari oxir-oqibat NAFTA va YYevropa Ittifoqi ham ta'siri bilan raqobat mumkin ta'siri, boʻladi global tobora muhim ahamiyatga ega. 
BOShQA SAVDO UYUSHMALARI. Viloyat kasaba uyushmalari va boshqa sohalarda, shuningdek, butun dunyo boʻylab rivojlanib kelgan. Misol uchun, 2002 yilda mavjud keldi 3 mamlakatidan kelgan Afrika Ittifoqi (AB), bir fikr bor "bir, integratsiyalashgan obod va tinch Afrika qurish."Ittifoqining 29 a'zosi Afrika mamlakatlari orasida katta birligini erishish uchun iqtisodiy rivojlantirish rejasini yaratdik. boshqa kasaba uyushmalari a'zolari sifatida, bu davlatlar oʻz birlashmasi tomonidan, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy va tijorat foyda olish umid qilamiz. Afrika iqtisodiy ishlab chiqarish tez Misli rivojlanmoqda kabi hamkorlik, muhimroq boʻlishi mumkin emas. Yalpi ichki mahsulot oʻsishi deb oʻsish eng mamlakatimizda keladi, 4,8 foiz, Osiyoda tashqarida eng yuqori oʻrtacha. Bundan tashqari, Afrika "hukumatlari sanoat va infratuzilmani rivojlantirishga doimo kuralsızlaştırma bilan siyosiy barqarorlik deyarli misli koʻrilmagan davri." tajribali qildi 30 Besh Sharqiy Afrika davlatlari - Burundi, Keniya, Ruanda, Tanzaniya va Uganda - umumiy bozor Sharqiy Afrika Community (TMM) bu shartnoma muvofiq .31, mahsulotlar tariflar holda chegaralari boʻylab kotirovka mumkin deb nomlangan hosil qilgan. uni amalga oshirish uchun vaqt oʻtadi-da, keyingi qadam, TMM valyuta ittifoqi boʻladi.Nihoyat, sakkiz a'zo davlatlar (Hindiston, Pokiston, Shri Lanka, Bangladesh, Butan, Nepal, Maldiv orollari va Afgʻoniston) tashkil topgan mintaqaviy hamkorlik (SAARC) uchun Janubiy Osiyo uyushmasi, boshqa barcha hududiy kasaba uyushmalari kabi, 2006.32 Uning maqsadi tariflari bartaraf boshladi tovarlar va xizmatlar erkin oqimini ruxsat berish kerak. Oldingi muhokama xalqaro savdo, shuningdek tirik va ekanligini koʻrsatadi. A'zo davlatlar, ularning eng yaxshi mustahkamlash va ularning iqtisodiy mavqeini mustahkamlash, iqtisodiy va global jalb u, deb ishonaman qaerda mintaqaviy kasaba uyushmalari sohalarda rivojlantirish davom etmoqda. mamlakatlar oʻrtasida xalqaro savdo Xalqaro savdo mexanizmlari faqat oʻz sodir boʻlmagan. savdo masalalari bor, chunki, xalqaro savdo tizimlari savdo faol va samarali davom etmoqda ta'minlash. Albatta, globallashuv dalillardan biridir - davlatlar bir-biriga bogʻliqligini - ya'ni, yaxshi yoki yomon boʻlsin boshqalarga ta'sir qilishi mumkin. Misol uchun, 2008-yilda Qoʻshma Shtatlarda boshladi moliyaviy inqiroz tailspin jahon iqtisodiyoti tashladi. narsalar shubhali nazoratsiz oʻsib boʻlsa-da, u butunlay vayron emas.Nima uchun? hukumat aralashuvi va savdo-sotiq va moliyaviy mexanizmlari sifatida potentsial inqirozni oldini olish uchun.