Iqtisodiyot” kafedrasi “menejment” fanidan Oʻquv-uslubiy majmua

Muhokama savollari
1. Qanday turdagi boshqaruv – feedforward, concurrent yoki feedback – bu holat uchun foydali boʻlishi munkin deb oʻylaysiz? Tanlovizdi tushuntirib bering.
2. BP qayday yaxshiroq boshqarsa boʻlishini tushuntirib bering.
3. Nima sababdan kompaniya ishchilari qizil ogohlantirishni e’tibordan qoldirishdi? Qanday qilib bunday harakatlar kelajakda oʻzgartirilishi munkin?
4. BPning hatolaridan boshqa organizatsiyalar nimani oʻrganishlari munkin?
5-mavzu: Tashkilotlar va ularni boshqarish


LEHMAN AKA-UKALARDAN DARSLAR: QACHONDIR O`RGANAMIZMI?
2008-yilning 1-sentabrida moliyaviy xizmatlar firmasi Lehman Brothers Nyuyorkning Janubiy qismidagi joylashgan Bankrotlik Sudida bankrotga uchragani aytildi. Dunyodagi moliya bozorlarini sarosimaga solgan kuchli inqiroz va Buyuk Inqiroz davridan beri eng yomon inqirozlari keltirib chiqishiga erk berdi. Afsuski, bu Wall Street suratining tushishi birinchi marta emas, va buni Enron, WorldCom va boshqa hikoyalardan ham koʻrishingiz mumkin. Bankrot bayonotida sud tayinlagan ekspert Anton Valukas, Lehman rahbarlari va firmaning ouditori Ernst&Young lar firmaning qulashiga olib kelgan hatti-xarakatlari uchun tanqid ostiga olindilar. U shunday dedi: “Lehman oʻzining ichki risk chegaralaridan va boshqaruvidan takroriy ravishda oʻtib ketti, va uning boshqaruvidagi yomon qarorlar bankni inqirozga olib keldi.” Keling bazi muammolarning ortidagi holatlarga bir nazar solaylik.
Lehmandagi asosiy muammolardan biri uning madaniyati va taqdirlash strukturasi edi. Ishchilar tomonidan yoʻl qoʻyilgan ortiqcha risk ochiqchasiga maqtov bilan aytilar va taqdirlanar edi. Shubhali kelishuvlar qurayotgan shaxslar “g`alaba qozongan qahramon” sifatida olqishlanilar va munosabat bildirilanilar edi.Boshqa tarafdan, qarorlarga nisbatan savol bildirganlarga nisbatan etibor qaratilmas yoki inkor etilar edi. Misol uchun, 9 yil mobaynida Lehmanda umumiy kengash dotsenti sifatida xizmat qilgan Olier Budde ijro etuvchi kompensatsiya uchun frimaning davlat ishlarini tayyorlash uchun masul edi. Uni g`azablantirgan narsa firmaning “qancha miqdordagi bosh boshqaruvchilarga maosh toʻlanganligining ataylab past qilib koʻrsatilganligi edi,” Budde oʻz boshliqlari bilan yillar mobaynida bu haqida tortishib keldi, lekin bundan hech qanday foyda chiqmadi. O`sha paytda, u tibbiy sug`urta xarajatlarini kamaytirishni taklif qilgan boshqa bugalteriya firmasiga soliq masalasi bilan etiroz bildirdi va shunday dedi: “Mening ichki hissim aytyabdiki bu shunchaki balansdan xarajatni olib tashlash uchun bazi qog`ozlani oʻzgartirib qoʻyish xolos. Bu toʻg`ri ishmas edi, va men ularga buni aytdim.” Biroq, Buddening boshliqlari unga norozichilik bildirishdi va kelishuvni yaxshi deb topdilar.
Lehmandagi yana boshqa bir muammo firmaning bosh lidershipligi edi. Valukasning bayonoti Lehmanning boshqaruvchilari koʻproq va yaxshiroq bajarishlari kerakligini tanqid qilgan edi. U, boshqaruvchilar oʻzlarining boshqaruv ishlari bilan kompaniya’ning muammolarini yanada yomonlashtirganliklarini koʻrsatdi (jiddiy (biroq ayblashga arzirli boʻlmagan) biznes qarorlaridan tortib to sudlov ishini qoʻzg`ashga asos boʻladigan balans manipulatsiyasigacha). Valukas “sobiq bosh ijrochi Richard Fuld Lemhanning tushunarsiz davomiy bayonotlarini yaratgan sovuqqon (kamida)” boʻlganligini ta’kidlashda davom etdi. Bu bayonotlar “Repo 10” deb nomlangan bugalteriya mexanizmining bir qismi edi. Lehman bu mehanizmdan 0 milliard dollarlik nomaqbul kapitallarni ziyoniga sotish oʻrniga undan 2008-yilning birinchi va ikkinchi choraklarining soʻngida bu kapitallarni oʻzining balansidan chiqarib tashlash uchun foydalandi. Tekshiruvchining bayonoti “Lehmanning global moliyaviy boshqaruvidan boʻlan e-maillarni oʻz ichiga oladi va Repo 10 operatsiyalari uchun yagona maqsad yoki sababni tasdiqlab balansdagi qisqarish boʻlgan va qoʻshimchasiga operatsiyalar uchun mohiyat boʻlmagan.”Lehmanning auditori Repo 10 ning ishlatilishidan xabardor edi biroq, uni davit qilmadi yoki savol ostiga qoʻymadi. Yetarli dalil koʻrsatdiki, Fuld uning qoʻllanilishini bilgan biroq, u har chorakdagi bayonotlarda bu haqida malumot bermadi. Fuldning advokati aytdiki, “Janob Fuld bu operatsiyalarni nima ekanligini bilmagan, tashkil yoki muzokara qilmagan, va bugalteriya yondashuvi haqida ogoh boʻlmagan.” Ernst&Young ning vakili aytdiki, “Lehmanning bankrotga uchrashi moliya bozorlaridagi misli koʻrilmagan salbiy hodisalar jamlanmalarining natijasi edi.”