Iqtisodiyot” kafedrasi mikroiqtisodiyot

Ne’matlarning bir-birini o’rnini bosishi-- ne’matlarning bir-birini o’rnini bosish zonasi deb - bir ne’mat bilan ikkinchi ne’matni samarali almashtirish mumkin bo’lgan oraliqga aytiladi
O’rindosh tovarlarni almashtirish samarasi – iste’molchining iste’mol majmuasiga kiruvchi ne’matlardan birining narxi o’zgarishi natijasida iste’mol tarkibining o’zgarishi.
1. Ratsional qaror qabul qiluvchi iste’molchi ko’’lab al’ternativ variantlardan birini tanlashni, ya’ni X₁ ne’matdan 20 birlik va X₂ ne’matdan 25 birlik olishni ixtiyor etdi. Ushbu individning naflik funktsiyasi quyidagicha:
U =X₁²+X₂
Bir oylik daromadi 100 dollarni tashkil etadi.
Aniqlansin:
Agar iste’molchi X₁ ne’matdan 10 birlik va X₂ ne’matdan 15 birlik harid qiladigan bo’lsa, uning daromadi qanchaga o’zgaradi?
Echimi:
ushbu formuladan foydalanib, X₁ va X₂ ne’matdan hosila oladigan bo’lsak, u holda ifoda quyidagi ko’rinish hosil qiladi:
;
‘₁=2X₁ ‘₂
X₁=20. ‘₁=2×20×’₂=40’₂ chiqqan natijani byudjet tenglamasiga qo’ysak, u holda 20’₁+25’₂=100 20×40’₂+25’₂=100 825’₂=100’₂=0.12. chiqqan qiymatni ‘₂ ning o’rniga qo’yib birinchi ne’matning narxini aniqlaymiz: ‘₁=0.12×40=4.8. Ikkala ne’matnning narxini aniqlaganimizdan so’ng, yangi byudjet tenglamasi orqali X₁ ne’matdan 10 birlik va X₂ ne’matdan 15 birlik harid qilishi uchun qancha daromad zarur bo’lishini aniqlaymiz:  
10×4,8+0,12×15=50,2
R=100-50.2=49.8
2. Saidmurod og’aning 50 000 so’m ‘ul mablag’ bor. U ushbu mablag’iga go’sht harid etishni ixtiyor etdi. Go’shtning bozor narxi 7 000 so’mni tashkil etadi. Uning naflik funktsiyasi esa ushbu ko’rinishda berilgan U(x,y)=14000×+2y Agar x-iste’mol qilinadigan go’sht miqdori, y - go’sht sotib olgandan keyingi ‘ulining qolgan qismi bo’lsa, Saidmurod og’a necha kilogramm go’sht harid qillsa maksimal naflikka erishadi?
Echimi:
Saidmurod og’aning go’sht sotib olgan ‘ulini – A deb belgilab olsak, u kilogram go’sht sotib olgan bo’ladi, ya’ni x=(1) ga teng bo’ladi.
y=50 000-A (2)
(1) va (2) larni asosiy naflik funktsiyaga joylashtirsak, U(x,y)=35000×+2y=35000×+2(50000-A) bu funktsiya ning maksimum qiymatini to’ish uchun undan hosila olib 0 ga tengalshtiramiz: 35000×××-2=0 bu yerdan A=10937 ga teng ekanini to’amiz. 10937:7000=1.56 kilogramm. Demak Saidmurod og’a 1.56 kg go’sht olsa maksimal nafliligini ta’minlaydi.