Iqtisodiyot” kafedrasi mikroiqtisodiyot

Mavzu 7: Daromad samarasi va almashtirish samarasi
Daromad samarasi – iste’mol majmuasiga kiruvchi ne’matlardan birining narxi o’zgarishi natijasida hosil bo’lgan real daromad hisobidan iste’mol tarkibini o’zgarishi.
Almashtirish va daromad samarasi
(X₁-X₂) – almashtirish samarasi
(X₃-X₂) – daromad samarasi
(X₃-X₁) – umumiy samara
(X₃-X₁)  (X₂ – X₁) (X₃ – X₂)
Iste’molchin tanlovi masalasi. Iste’molchining naflik funktsiyasi 2 ta tovar uchun berilgan U(X₁X₂), daromadi R bo’lsa va ‘₁ va ‘₂ – 1-2-tovar narxlari ma’lum bo’lganda iste’molchi 1-2-tovardan shunday X₁ va X₂ miqdorda sotib olsinki, ular iste’molchining naflik funktsiya sini maksimal qiymatga erishishini ta’minlasin.
Masalaning matematik modelini yozamiz (Kobba-Duglas funktsiya sidan foydalanamiz)
quyidagi byudjet chegara viy sharti bajarilganda
Masalaning echimini yozamiz:
Bu erda () iste’molchining o’timal tovarlar majmuasini beradi.
Engel chiziqlari – iste’mol qilingan tovarlar miqdorini iste’molchi daromadining o’zgarishidan bog’liqligini ko’rsatuvchi chiziq.
Oliy kategoriyali tovar – daromad oshganda talab oshib ketadigan tovarlar.
Normal tovarlar – daromad oshganda talab oshadigan tovarlar.
’ast kategoriyali tovarlar – daromad oshganda talab kamayadigan tovarlar.
5. Naflik funktsiyasi U XY. tovar narxi 2 so’m. iste’molchi daromadi 40 so’mga teng. X tovarning narx 5 so’mdan, 4 so’mga ‘asaydi. Berilgan shartdan foydalanib almashtirish samarasi, daromad samarasi va umumiy samara to’ilsin.
Echimi:
X4 va Y10. Birinchi naflik U40 birinchi befarqlik chizig’i tenglama orqali izohlanadi. Narx ‘_x 4 so’m bo’lganda ga teng bo’ladi.
U₂ 10×550
Birinchi naflikni ta’minlovchi y va X qiymatlarini to’amiz.
C 35,8; Y8,95; X4,47
Daromad samarasi (5-4,47) 0,53
Almashtirish samarasi (4,47-4) 0,47
Umumiy samara (5-4) 1
Ikkinchi usulda birinchi befarqlik chiziq tenglamasi, ya’ni  dan hosila olib, uni yangi narxlar nisbatiga tenglashtiramiz.
6. CHoriqulning 2 ta oti va 3 ta sigiri bor. Ot narxi sigir narxiga teng. Ot va sigirning chekli nafliklari quyidagi jadvalda berilgan. Muvozanat majmua miqdori aniqlansin.

№