Iqtisodiyot” kafedrasi mikroiqtisodiyot

Javob: ‘ortfelning o’timal tarkibi r=7.12+2σ².
Umimiy daromad miqdori 21.65 mln so’m bo’ladi.

Adabiyotlar ro’yxati

1. 
   SHerer S., Ross D. Struktura otraslevyx rynkov / ‘er. sangl.M.,1997.
   

Mavzu 9: Firma va ularning tashkiliy-iqtisodiy asoslari
Bozor iqgisodiyotining asosiy subhektlaridan biri firma hisoblanadi. Firma deganda, mustaqil xўjalik yuritadigan ishlab chiqarish va xizmat kўrsatish fao- liyati bilan shug’ullanuvchi iqgisodiy subhekt tushuni- ladi. Mustaqil xўjalik faoliyat yuritadi deganda, qan- day mahsulotlar ishlab chiqarish, qancha ishlab chiqa- rish, qaerda, kimga, qancha narxda sotish bўyicha fir- maning mustaqil qaror qabul qilishi tushuniladi.
Firma (korxona) — bu ishlab chiqarish resurslari egalarining qarorlarini va manfaatlarini muvofiq- lashtiruvchi institutsional tuzilma hisoblanadi.
Tadbirkorlik firmalarining asosiy tashkiliy shakllari: xususiy tadbirkorlik firmasi, mashuliya- ti cheklangan va cheklanmagan jamiyatlar, korporatsiya (ochiq va yopiq turdagi aktsionerlik jamiyatlari).
Xususiy tadbirkorlik firmasi — bu firmaning egasi ishni mustaqil, ўz manfaatidan kelib chiqib olib boradi, u tavakkalchilikni ўz zimmasiga oladi, firma- ning barcha majburiyatlari bўyicha tўliqjavobgarlikni bўyniga oladi (yahni, mashuliyati cheklanmagan jamiyat hisoblanadi), qolgan daromadni ўzi ўzlashtiradi.
Mashuliyati cheklanmagan jamiyat — firmani bir- galikda tashkil qilib, birgalikda egalik qiluvchi va boshqaruvchi shaxslar guruhi bўlib, ular firmaning barcha majburiyatlari bўyicha tўliq javobgarlikni chek- lanmagan ravishda ўzlarining zimmalariga oladilar.
Mashuliyati cheklangan jamiyatda firma egalari firmaning majburiyatlari bўyicha javobgarlikni Nizom fondiga qўshgan ulushi doirasida zimmasiga oladi, xolos.
Korporatsiya — paychilikka asoslangan jamiyat bўlib, har bir mulk egasining mashuliyati ushbu korxonaga qўshgan hissasi bilan cheklangan. Korxona aktsiyalarini sotib olgan shaxslar korxona mulki egalariga aylanadilar. Korporatsiya faoliyatini aktsionerlar majlisi nazorat qiladi. Aktsiyadorlar ўz aktsiyalariga daromad (dividend) oladilar. Korporatsiya kreditorlari ўz talablarini aktsiyadorlarga emas, korporatsiyaga qўyadilar.
Aktsionerlik jamiyati ochiq turda bўlsa, korxona aktsiyalari ochiq bozorda, yahni fond birjalarida erkin sotiladi. Aktsiyadorlarga korporatsiya yoqmasa, ular ўz aktsiyalarini ochiq bozorda sotib korxona bilan aloqasini umuman uzishi mumkin.
Foyda olmaydigan tashkilotlar. Bozor sharoitida bunday turdagi tashkilotlarga foyda olish maqsadida harakat qilmaydigan kasaba uyushmalari, klublar, maschitlar, kasalxona, kollejlar, xayriya jamiyatlari va boshqalar kiradi.
Kooperativlar. Kooperativlar ўz ahzolarining resurslarini foyda olish maqsadida birlashtirish asosida vujudga keladi.
Firmaning qisqa va uzoq mudtsatli oraliqdagi faoliyati. Firmaning ishlab chiqarishi va xarajatlari tўg’risida gapirganda ularni ikki xil vaqg oralig’ida qarash lozim, qisqa muddatli va uzoq muddatli.
Qisqa muddatli oraliq — bu shunday vaqg oralig’i- ki, firma bu oraliqtsa faoliyat kўrsatganda, u ishlab chiqarish omillaridan kamida bitgasining hajmini ўzgartira olmaydi. Bunday omilga ўzgarmas ishlab chiqarish omili deyiladi.
Ўzgarmas omil sifatida firma kapitali — ishlab chiqarish quvvati hisoblanadi. Masalan, firma kapi- talidan foydalanish yўnalishini ўzgartirish uchun odatda uzoq vaqg talab qilinadi. Yangi zavod qurish uchun, birinchi navbatda uning loyihasi ishlab chiqi- ladi, uskuna va texnologik liniyalar sotib olinadi va ўrnatiladi. Ushbu ishlarni amalga oshirish uchun kўp vaqt talab qilinadi (kamida bir yil).
Uzoq muddatli oraliq — bu oraliqda firma ishlab chiqarishda foydalanayotgan barcha ishlab chiqarish omillari hajmini (ishlab chiqarish quvvatini ham) ўzgartiradi. Uzoq muddatli oraliqda barcha ishlab chiqarish resurslari ўzgaradi va bunday resurslarga ўzgaruvchan resurslar deyiladi.
Qisqa muddatli oraliqda firma ishlab chiqarish quvvatini ўzgartira olmaydi, lekin undan foydala- nishni intensivlashtirishi mumkin. Uzoq muddatli oraliqda ishlab chiqarish quvvati ham ўzgaradi. Albatga uzoq va qisqa mudtsatli oraliqlar har-xil mahsulotlar uchun turlicha bўlishi mumkin.